Pruszków
PruszkówPruszków –
miasto
i
gmina
w
województwie mazowieckim
, w
powiecie pruszkowskim
, położone nad
Utratą
. Pruszków jest częścią
aglomeracji warszawskiej
, w której dochody na jednego mieszkańca są najwyższe w
Polsce
. Do Pruszkowa prowadzą
Aleje Jerozolimskie
, których przedłużenie na terenie miasta stanowi Aleja Wojska Polskiego. W Pruszkowie lokują swoje inwestycje wielkie koncerny zagraniczne. Liczba mieszkańców wzrasta dzięki budowie wielu nowoczesnych osiedli oraz dobrej lokalizacji. Dojazd
Warszawską Koleją Dojazdową
,
Szybką Koleją Miejską
lub
Kolejami Mazowieckimi
z Pruszkowa do samego centrum
Warszawy
trwa od 21 do 26 minut.
W latach 1975–1998
miasto administracyjnie należało do
województwa warszawskiego
. Według danych z 30 czerwca 2006 roku[3] miasto liczyło 55 387 mieszkańców, natomiast w 2010 r. odnotowano spadek liczby mieszkańców do 54 817 mieszkańców[2]. Dane ogólneOśrodek przemysłowo-usługowy i mieszkaniowy. Różnorodny przemysł, zakłady farmaceutyczne (
Herbapol
) i kosmetyczne (
L'Oréal
), a także centra logistyczne (np. Millennium Logistic Park) i kolejowy terminal kontenerowy. Ważny ośrodek sportu i rekreacji południowo-zachodniej części aglomeracji warszawskiej, który obejmuje: halę sportową "Znicz",
Stadion piłkarski
, Olimpijski Tor Kolarski "
BGŻ Arena
", na którym odbyły się we wrześniu 2008 roku Mistrzostwa Europy, a w 2009 roku Mistrzostwa Świata w
kolarstwie torowym
, Aqua Park "Kapry", cztery parki (w tym park Potulickich z unikatowym układem przestrzennym), zaplecze naukowo-dydaktyczne w postaci Wyższej Szkoły Kultury Fizycznej i Turystyki, siedziba
Polskiego Związku Kolarskiego
. HistoriaMuzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego w Pruszkowie, oficyna pałacu Potulickich Osada była wzmiankowana w
XVI wieku
, a
prawa miejskie
otrzymała w
1916
roku. Korzystnie na rozwój Pruszkowa wpłynęło uruchomienie
Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej
w
XIX wieku
i w
1927
roku –
Elektrycznej Kolei Dojazdowej
. W czasie
powstania styczniowego
w nocy z
1
na
2 listopada
1864
roku dwa
szwadrony
powstańcze rozpoczęły szturm na rosyjskie posterunki wojskowe położone na stacjach kolejowych w Pruszkowie i
Grodzisku Maz.
We wsi
Tworki
(obecnie dzielnica Pruszkowa) w
1891
roku wybudowano szpital dla psychicznie chorych. W czasie
I wojny światowej
,
12
–
18 października
1914
roku została stoczona
bitwa o Pruszków
. Podczas walk wojskom rosyjskim udało się odepchnąć Niemców na linię
Płock
–
Bzura
–
Rawka
, tam, gdzie linia frontu utrzymała się do roku
1915
. W
1923
roku powstał klub sportowy TUR Pruszków. W
1944
roku mieścił się tu niemiecki obóz przejściowy
Dulag
121 dla wysiedlonych przez hitlerowców mieszkańców Warszawy (
Dulag 121 Pruszków
). W czasie
II wojny światowej
zginęło z rąk hitlerowców ok. 1500
Żydów
(prawie cała ludność żydowska mieszkająca w Pruszkowie). Prawie 100 mieszkańców Pruszkowa zginęło jako żołnierze
Wojska Polskiego
na frontach
II wojny światowej
, a przeszło tyle samo pruszkowian zginęło jako żołnierze
AK
.
17 stycznia
1945
roku Pruszków został wyzwolony spod okupacji niemieckiej i zajęty przez należące do koalicji antyhitlerowskiej oddziały
Armii Czerwonej
.
26 marca
1945
roku – szesnastu przedstawicieli
Polskiego Państwa Podziemnego
, zaproszonych na rozmowy do Pruszkowa, do willi przy obecnej al. Armii Krajowej, zostało aresztowanych przez
NKWD
i wywiezionych do
Moskwy
(zobacz:
proces szesnastu
). Po wojnie Pruszków stał się jednym z większych ośrodków przemysłowych na
Mazowszu
. W Pruszkowie znajduje się
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego
oraz dwór i park krajobrazowy z
XIX wieku
. Najstarszą dzielnicą obecnego Pruszkowa jest
Żbików
(obejmujący północną część miasta), który był wzmiankowany już w
1236
roku. Struktura powierzchniWedług danych z roku 2002[4] Pruszków ma obszar 19,15
km²
, w tym: - użytki rolne: 18%
- użytki leśne: 0%.
Miasto stanowi 7,77% powierzchni powiatu. DemografiaDane z 31 grudnia 2006[5]: Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % | populacja | 55 452 | 100 | 29 649 | 53,4 | 25 803 | 46,6 | gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 2885 | 1540,6 | 1344,4 |
Według danych z roku 2006[6] średni dochód na mieszkańca wynosił 2033,15 zł. Ludność w latachPruszków jest częścią
aglomeracji warszawskiej
liczącej w 2004 r. 2 678 900 mieszkańców. Osoby związane z Pruszkowem- Bogdan Bartołd – ksiądz katolicki, wieloletni rektor kościoła akademickiego Św. Anny w Warszawie, proboszcz parafii archikatedralnej pw. Św Jana Chrzciciela w Warszawie
-
Bronisław Chajęcki
– pedagog, harcmistrz, żołnierz WP, zastępca prezydenta Warszawy
Stefana Starzyńskiego
-
Michał Głowiński
– pisarz, eseista, historyk i teoretyk literatury, wykładowca akademicki,
-
Jacek Gmoch
– piłkarz, trener, selekcjoner reprezentacji Polski,
-
Henryk Hoser
– arcybiskup
-
Piotr Ferdynand Hoser
– warszawski ogrodnik i hodowca roślin, pomolog, wykładowca akademicki
-
Roman Indrzejczyk
– proboszcz parafii św. Edwarda w latach 1966-1986, kapelan pruszkowskiej "Solidarności", kapelan Prezydenta RP w latach 2005-2010, poeta,
-
Zbigniew Jerzyna
– poeta, dramaturg, eseista, edytor,
-
Aleksander Kamiński
– harcmistrz, pedagog, wychowawca, twórca metody zuchowej, autor "Kamieni na szaniec"
-
Bronisław Komorowski
– polityk, Minister Obrony Narodowej, marszałek Sejmu, od 6 sierpnia 2010 r.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
-
Andrzej Kolikowski
– przywódca gangu pruszkowskiego
-
Józef Kwasiborski
– polski dziennikarz i działacz chrześcijańsko-demokratyczny, samorządowiec II RP
-
Kazimierz Janczewski
– litewski działacz społeczny i gospodarczy, jeden z liderów mniejszości polskiej na Litwie
-
Jan Lechoń
– poeta, prozaik, krytyk literacki, członek grupy poetyckiej
Skamander
,
-
Robert Lewandowski
– piłkarz Znicza Pruszków w latach 2006-2008, reprezentant Polski
-
Alicja Majewska
– piosenkarka,
-
Wojciech Młynarski
– piosenkarz, autor tekstów, poeta,
-
Andrzej Stelmachowski
– prawnik i polityk, żołnierz
AK
,
-
Jan Twardowski
– ksiądz rzymskokatolicki, poeta, żołnierz
AK
, rektor kościoła sióstr Wizytek w Warszawie,
-
Stefan Woyda
– archeolog, twórca i dyrektor
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego
-
Wojciech Żukrowski
– pisarz, prozaik, poeta, reportażysta
KościołyNa terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły: Katolickie Protestanckie Inne Przemysł- Zakłady przemysłowe założone pod koniec
XIX wieku
:
Z powyższych zakładów do dnia dzisiejszego funkcjonuje jedynie fabryka ołówków. - Zakłady przemysłowe założone na początku
XX wieku
:
- Zakłady przemysłowe założone w drugiej połowie
XX wieku
:
- Zakłady Zielarskie "
Herbapol
" Pruszków
- fabryka telewizorów Daewoo Electronics Manufacturing Poland Sp. z o.o.
Zabytki(wg wykazu KOBiDZ z 2009) Centrum miasta- kościół par. pw. sw. Kazimierza, ul. Hubala, pocz. XX, nr rej.: 1091/1041 z 27.12.1973
- cmentarz par. rzym.-kat., ul. Cmentarna, 1914, nr rej.: 1338 z 5.09.1988
- mauzoleum Bielawskich, nr rej.: j.w.
- cmentarz żydowski, ul. Lipowa 50, pocz. XX, nr rej.: 1339 z 27.12.1988
- dom pogrzebowy, nr rej.: j.w.
- dworzec kolejowy, ul. Sienkiewicza 2, 1924, nr rej.: A-778 z 7.01.2008
- budynek gospodarczy, 1924, nr rej.: j.w.
- wodociągowa wieża ciśnień, 1924-30, nr rej.: j.w.
- willa „Orleówka” z ogrodem, ul. Dąbrowskiego 3, 1930, nr rej.: 1272-A z 23.09.1985
- pałacyk „Sokoła”, ul. Kościuszki 41, 1867, nr rej.: A-664 z 4.01.2006
- zespół dworski Potulickich, ul. Prusa / Kościuszki, XIX, nr rej.: 1089/491/62 z 26.03.1962:
- pałacyk
- park
- lodownia, ul. Prusa 9, nr rej.: 1287 z 16.02.1987
- pałac, ul. 17 Stycznia 77 / Prusa 25/27, 1900, nr rej.: 889 z 24.05.1976
ŻbikówKościół Niepokalanego Poczęcia NMP na Żbikowie - Zakłady Napraw Taboru Kolejowego, ul. 3 Maja 8, k. XIX-XX, nr rej.: 1-A z 29.03.1999:
- budynek dyrekcji
- park
- kuźnia
- odlewnia
- modelarnia
- obręczarnia
- hala remontu obrabiarek
- hala napraw wagonów osobowych
- hala napraw wagonów towarowych
- bocznica kolej. z pomnikiem
- brama z fragm. ogrodzenia
- bunkier
- 3 wieżyczki strzelnicze
- kościół par. pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, ul. 3 Maja 126, pocz. XX, nr rej.: 1092/1042 z 27.12.1973
- cmentarz par. rzym.-kat., ul. Domaniewska, 1 poł. XVIII – XX, nr rej.: 1472 z 20.02.1991
- zespół ogrodniczy Hosera, ul. Żbikowska 56, 1898-XX:
- willa, nr rej.: 1501-A z 8.01.1992
- park-arboretum, nr rej.: j.w.
- ogrodzenie z brama, nr rej.: j.w.
- ogrodnictwo, nr rej.: 1500-A z 8.01.1992:
- budynek zarządcy
- szklarnia
- stajnia
- piwnica
- wiatrak
- transformator
- ogród
- ogrodzenie
TworkiKościół pw. Przemienienia Pańskiego w Tworkach - zespół urbanistyczno-architektoniczny szpitala, ul. Partyzantów 2/4, 1881-XX, nr rej.: 1281 z 2.01.1987:
- 22 budynki
- cerkiew, ob. kościół rzymsko-katolicki
- cmentarz z 1939 r.
- ogrodzenie
- cmentarz przy szpitalu psychiatrycznym, ul. Partyzantów 9, nr rej.: 1342 z 27.09.1988
SportStadion Znicza Pruszków w nocy Wnętrze krytego toru kolarskiego
BGŻ Arena
w Pruszkowie W Pruszkowie są dwa kluby sportowe biorące udział w rozgrywkach na poziomie pierwszoligowym – Miejski Klub Sportowy "Znicz" (
piłka nożna
) i "Znicz Basket" (
koszykówka
mężczyzn) oraz występujący od sezonu 2009/2010 w ekstraklasie PTS "Lider" (
koszykówka
kobiet). Na terenie miasta działa również kilka mniejszych klubów sportowych. Poniższa lista przedstawia najważniejsze kluby sportowe: Pruszków posiada też krytą pływalnię[12], kryty tor kolarski
BGŻ Arena
[13] i halę widowiskowo-sportową[14]. Dzielnice i osiedla PruszkowaKościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia N.M.P. na
Żbikowie
Miasto podzielone jest na osiedla i dzielnice[15]: -
Bąki
– północno-wschodnia część miasta, graniczy z
Piastowem
-
Gąsin
– północno-zachodnia część miasta,
Elektrownia Pruszków
-
Malichy
– północno-wschodnia część miasta, graniczy z Piastowem
-
Ostoja
– południowo-wschodnia część miasta
- Osiedle Staszica (A i B) – zachodnia część miasta
-
Tworki
– centrum miasta, Zakład Psychiatryczny
-
Osiedle Parkowe
– centrum miasta, park i dwór Potulickich
- Osiedle Prusa – południowa część miasta
- Wyględówek – wschodnia część miasta
-
Żbików
– północna część miasta.
TransportW mieście krzyżują się drogi wojewódzkie: Przez miasto przebiega
linia kolejowa
Warszawa
–
Skierniewice
oraz linia
WKD
Warszawa
–
Grodzisk Mazowiecki
/
Milanówek
. Od
1 lipca
2006
z Pruszkowa do stacji
Sulejówek-Miłosna
kursuje
Szybka Kolej Miejska
. Sąsiednie gminy
Brwinów
,
Michałowice
,
Ożarów Mazowiecki
,
Piastów
Władze Pruszkowa- Burmistrzowie:
- Edmund Wargenau (1917–1919)
- Józef Piltz (1919–1920)
- Józef Cichecki (1920–1934)
- Stanisław Gruszczyński (1934–1939)
- Franciszek Piątek (1939)
- Franciszek Jagodziński (1939–1940)
- Antoni Hebrowski (1940–1941)
-
Stanisław Koper
(1941)
- Julian Winer (1941–1945)
- Prezydenci:
- Wacław Mańkowski (1945)
- Stefan Witkowski (1945)
- Edward Paszke (1945–1946)
- Stanisław Koper (1946–1948)
- Zygmunt Zmorzyński (1948–1950)
Przypisy Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Pruszków":
Witold Dąbrowski (poeta)
...
Konrad Świetlik
83-11-07271-X
.H. P. Kosk – Generalicja polska, t. 2 wyd. Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 2001. Linki zewnętrzne
Informacje w BIP IPN
...
1945
...
1915
– aresztowano w
Nowym Targu
Lenina
.
11 sierpnia
– w wyniku
bitwy o Pruszków
Niemcy zajęli miasto.
24 sierpnia
– Niemcy w Warszawie utworzyli
Generalne Gubernatorstwo
.
18 ...
1916
...
Bitwa pod Lenino
Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1965Edward Kospath-Pawłowski: Wojsko Polskie na wschodzie 1943-1945, Pruszków 1993Zygmunt Matuszak: Bitwa pod Lenino; zeszyt z cyklu "Historia Rzeczypospolitej – ...
1914
tereny Królestwa Polskiego.
12 października
– I wojna światowa: rozpoczęła się
bitwa o Pruszków
, podczas której kontratak Rosjan zepchnął wojska niemieckie na linię
rzeki Rawki
.
22 ...
Krajowa Rada Ministrów
...
Wojna polsko-bolszewicka
Sztabu Generalnego ; wstęp i oprac. Janusz Zuziak. Warszawa 1995 : Wojskowy Instytut Historyczny ; Pruszków : "Ajaks", 1995
Tadeusz Kutrzeba
Wyprawa kijowska. Warszawa 1937
Wojciech Materski
, Na widecie. ...
Rejon szewczenkowski (Lwów)
Brzuchowice
; pełni funkcje mieszkaniowe i rekreacyjne.Przypisy↑ Włodek P., Kulewski A., Lwów : przewodnik, Pruszków 2006, s. 23–24. ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pruszków":
Przemysł przetwórczy w Polsce (plansza 11)
Warszawa, Ursus, Piaseczno, Pruszków, Żyrardów, Skierniewice, Konstancin - Jeziorna
...
205. Krainy geograficzne Polski. Niziny Środkowopolskie (plansza 10)
...
Przemysł przetwórczy w Polsce (plansza 18)
Poznań, Pruszków, Warszawa, Poręba, Łódź, Bielsko –Biała,
GOP, Elbląg, Wrocław
Płock, Poznań, Brzeg, Słupsk, Strzelce ...
|