Wiktor Andrijowicz Juszczenko,
ukr.
Віктор Андрійович Ющенко (ur.
23 lutego
1954
w
Chorużiwce
w
obwodzie sumskim
) –
ukraiński
polityk, były
premier
, w latach 2005–2010 prezydent
Ukrainy
.
Rodzina
Jego matka Barbara (Варвара Тимофіївна Ющенко; ur. 1918, zm. 2005) pracowała jako nauczyciel fizyki i matematyki. Ojciec Andrij (Андрій Андрійович Ющенко; ur. 1919, zm. 1992) był żołnierzem
Armii Czerwonej
, dostał się do niewoli niemieckiej, przeżył w niewoli do wyzwolenia. Po wojnie pracował jako nauczyciel angielskiego.
Wiktor Juszczenko jest mężem
Katarzyny
(Катерина Михайлівна Ющенко; ur. 1961), Ukrainki urodzonej w
Chicago
, która pracowała m.in. w
Białym Domu
i w
Departamencie Stanu USA
, przewodniczącej organów różnych fundacji charytatywnych. Jego starszy brat,
Petro
, (Петро Андрійович Ющенко; ur. 1946), zajął się biznesem, od 2002 sprawuje mandat poselski do Rady Najwyższej.
Działalność polityczna i bankowa
Ukończył Instytut Finansowo-Gospodarczy w
Tarnopolu
, pracował jako zastępca głównego księgowego w kołchozie pod
Iwano-Frankowskiem
, następnie był prezesem oddziału Banku Państwowego
ZSRR
i prezesem Banku Rolno-Przemysłowego w
Kijowie
.
W 1993 został prezesem Narodowego Banku Ukrainy. W 1996 uczestniczył we wprowadzeniu ukraińskiej waluty (
hrywny
). Działał w tym czasie w
Partii Ludowo-Demokratycznej
.
Premier
W grudniu 1999 objął stanowisko premiera kraju. W kwietniu 2001 został zmuszony do podania się do dymisji przez koalicję
komunistów
i ukraińskich oligarchów. W styczniu 2002 objął przywództwo utworzonej przez kilka centroprawicowych ugrupowań koalicji pod nazwą
Blok Nasza Ukraina
(właściwie Wyborczy Blok Wiktora Juszczenki Nasza Ukraina), który wygrał
wybory parlamentarne
w tym samym roku (Wiktor Juszczenko został deputowanym), jednak z uwagi na układ sił w
Radzie Najwyższej
pozostał w opozycji.
Wybory prezydenckie i choroba w 2004
W 2004 był jednym z dwóch głównych kandydatów w
wyborach prezydenckich
. Przed pierwszą turą uzyskał poparcie m.in. ugrupowań wchodzących w skład Naszej Ukrainy (
Ukraińska Partia Ludowa
,
Ludowy Ruch Ukrainy
,
Reformy i Porządek
,
Partia Solidarność
,
Kongres Ukraińskich Nacjonalistów
) i
Bloku Julii Tymoszenko
. Jego głównym konkurentem stał się premier
Wiktor Janukowicz
, wyznaczony przez ówczesnego prezydenta
Leonida Kuczmę
na swojego następcę. Ukraińska opozycja obawiała się, że wyniki wyborów zostaną sfałszowane przez obecne władze, na co wskazywały liczne nieprawidłowości podczas kampanii wyborczej, w tym likwidowanie niezależnych mediów, tolerowanie chuligańskich ataków na zwolenników Wiktora Juszczenki aż po próbę otrucia.
Wiktor Juszczenko pozdrawiający wyborców
Według dr. Michaela Zimpfera z Rudolfinerhaus testy kliniczne dowiodły, że pogorszenie stanu zdrowia byłego premiera nastąpiło z powodu bardzo wysokiej koncentracji
dioksyny
(
TCDD
), w większości przyjętej drogą pokarmową. Tę teorię sugerował poprzednio dr
John Henry
, toksykolog z
londyńskiego
szpitala St. Mary's Hospital, opierając się na widocznych zmianach skórnych, będących charakterystycznym objawem zatrucia
dioksyną
. Inne teorie, zakładające ostrą postać infekcji wirusowej, zostały obalone. 11 grudnia 2004 wiedeńscy lekarze potwierdzili dioksynowe zatrucie i stwierdzili ponad wszelką wątpliwość, że ich stężenie w organizmie Wiktora Juszczenki przekracza tysiąc razy zwyczajną wartość. Prezydent Ukrainy
Leonid Kuczma
odwołał wówczas wiceszefa
służb specjalnych
SBU
, Wołodymyra Saciuka, który podejrzewany o organizację próby otrucia, złożył mandat deputowanego i wycofał się z działalności publicznej.
Według oficjalnych wyników, ogłoszonych z dużym opóźnieniem, Wiktor Juszczenko wygrał pierwszą turę wyborów zdobywając 39,87% głosów (przy 39,32% uzyskanych przez
Wiktora Janukowicza
). Na jego stronę przeszli wówczas ugrupowania kierowane przez byłego premiera
Anatolija Kinacha
, socjalistę
Ołeksandra Moroza
i mera
Kijowa
Ołeksandra Omelczenkę
.
W drugiej turze wyborów 21 listopada 2004 według oficjalnych danych Wiktor Juszczenko uzyskał 46,61% poparcia, przegrywając z Wiktorem Janukowiczem (49,46%). Zarówno jego zwolennicy, jak i zagraniczni obserwatorzy, nie uznali tych wyborów za demokratyczne, podejrzewając ukraińskie władze (w tym zwłaszcza przewodniczącego centralnej komisji wyborczej
Serhija Kiwałowa
) o fałszerstwo na szeroką skalę. Od 22 listopada 2004 setki tysięcy Ukraińców w Kijowie oraz w całym kraju protestowało przeciwko manipulacjom władz, w akcji nazwanej
Pomarańczową Rewolucją
. W rezultacie masowych wystąpień i wsparcia zagranicy Najwyższy Sąd Ukrainy unieważnił wyniki wyborów jako sfałszowanych i nakazał powtórzenie ich drugiej tury. Tym razem zwycięzcą został Wiktor Juszczenko, zdobywając 51,99% głosów, podczas gdy premier
Wiktor Janukowicz
uzyskał 44,20% głosów.
Wiktor Juszczenko został zaprzysiężony na urząd prezydenta Ukrainy 23 stycznia 2005. Poparcie dla niego było wysokie na początku jego kadencji, ale później zaczęło się zmniejszać i w czerwcu 2009 wynosiło 5,7%[1].
W
wyborach prezydenckich
w styczniu 2010 zdobył 5,45% głosów poparcia i nie przeszedł do drugiej tury, zajmując piąte miejsce[2].
Stosunek do OUN i UPA
W sierpniu 2004
Blok Nasza Ukraina
był współorganizatorem (razem z
Blokiem Julii Tymoszenko
) akcji pod hasłem: "
Wołyń
– ukraińska ziemia;
OUN
i
UPA
– nasi bohaterowie". Pikietowano m.in. pod polską ambasadą. Uczestnicy protestów domagali się, aby prezydent nie przepraszał Polaków za
rzeź wołyńską
.
12 sierpnia 2006 podczas odbywającego się zjazdu Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów Wiktor Juszczenko napisał: OUN zawsze była na czele walk o umocnienie idei narodowej (...). OUN przeszła surową praktykę walk w dwudziestych i trzydziestych latach XX stulecia (z Polakami), w burzliwe lata II wojny światowej. Wasze unikalne doświadczenie i umiejętności łączenia twardej postawy narodowej z giętkim konstruktywizmem dziś nie traci na aktualności (...). Dlatego OUN może być chwalebnym przykładem dla wielu politycznych i społecznych sił Ukrainy. Jestem przekonany że Wasza organizacja nadal pozostanie jednym z kamieni węgielnych budowy Państwa Ukraińskiego (...) sława Ukrainie.
18 sierpnia 2006 w czasie obecności na
Światowym Kongresie Ukraińców
udekorował
Jurija Szuchewycza
(syna
Romana Szuchewycza
, dowódcy
UPA
) i
Stepana Chmarę
orderami państwowymi i nadał im tytuły Bohaterów Ukrainy, pomimo że parlament ukraiński nie uchwalił ustawy przedłożonej przez poprzedni rząd o nadaniu działaczom OUN i partyzantom UPA praw kombatanckich.
14 października 2006 w 64. rocznicę powstania UPA podpisał dekret uznający Ukraińską Powstańczą Armię za ruch wyzwoleńczy.
Pod koniec swojej kadencji, 22 stycznia 2010, nadał
Stepanowi Banderze
tytuł Bohatera Ukrainy za niezłomny duch w służbie idei narodowej, bohaterstwo i poświęcenie w walce o niezależne państwo ukraińskie[3]. 29 stycznia 2010 wydał dekret o uznaniu UPA i OUN za uczestników walk o niepodległość Ukrainy[4].
Odznaczenia i nagrody
-
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski
(2009,
Polska
)[5]
- Order "Za Zasługi" III klasy (Орден «За заслуги»,
Ukraina
)
- Order Heydara Aliyeva (2008,
Azerbejdżan
)
-
Order Białej Róży
(2006,
Finlandia
)
- Order Złotego Runa (2009,
Gruzja
)
- Order Zwycięstwa im. Św. Jerzego (2009, Gruzja)
-
Wielki Krzyż ze Złotą Kollaną Orderu Witolda Wielkiego
(2006,
Litwa
)
-
Krzyż Wielki Orderu Trzech Gwiazd
(
Łotwa
)
-
Order Orła Białego
(2005, Polska)
-
Królewski Order Serafinów
(2008,
Szwecja
)
- Order Zasługi Republiki Węgier (2008,
Węgry
)
- Tytuł
Człowiek Roku tygodnika "Wprost"
(2004, jako drugi cudzoziemiec)
- Tytuł
doktora honoris causa
Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
(2000)
- Tytuł doktora honoris causa
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
(2009)
Przypisy