Starogard Gdański
Starogard GdańskiStarogard Gdański (
kaszb.
Starogarda,
niem.
Preußisch Stargard) –
miasto i gmina
w
województwie pomorskim
, siedziba
powiatu starogardzkiego
oraz
gminy Starogard Gdański
. Miasto leży nad rzeką
Wierzycą
na
Pojezierzu Starogardzkim
, jest stolicą i centrum nadwiślańsko-pomorskiego regionu
Kociewie
, a także jednym z najstarszych miast na
Pomorzu
. Według danych z 31 grudnia 2009 roku miasto miało 48 239 mieszkańców[1]. Starogard Gdański leży przy skrzyżowaniu
drogi krajowej nr 22
(szlak
Berlin
–
Królewiec
) i
drogi wojewódzkiej nr 222
; w pobliżu przebiega
autostrada A1
- 11km na wschód od miasta węzeł
Swarożyn
, 9 km na południowy wschód węzeł
Pelplin
. W mieście ma swoja siedzibę Pomorska Wyższa Szkoła Polityki Społecznej i Gospodarczej. Komunikację w mieście zapewnia
MZK Starogard Gdański
. PołożenieWedług danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 25,28 km²[2]. Miasto stanowi 1,88% powierzchni powiatu. Według danych z roku 2002[3] Starogard Gdański ma obszar 25,27 km², w tym: - użytki rolne: 56%
- użytki leśne: 9%
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa gdańskiego
. DzielniceMiasto zostało umownie podzielone na 8 dzielnic: -
Centrum
- Hermanowo
-
Kocborowo
-
Korytyba
-
Przylesie
-
Stadnina
-
Żabno
-
Łapiszewo
HistoriaHerb miasta z połowy XIV wieku
Według badań
archeologicznych
gród
wykształcił się w tym miejscu z
osady
neolitycznej
sprzed ok. 4-5 tysięcy lat, jednak pierwsza wzmianka (Starigrod) pojawiła się w roku
1198
, w dokumencie
księcia pomorskiego
Grzymisława
ofiarowującym gród
rycerzom zakonnym św. Jana
. W roku
1339
Krzyżacy
nadali Starogardowi herb, zaś chełmińskie
prawo miejskie
nadane zostało w roku
1348
. Starogard przeciwstawiał się uciskowi krzyżackiemu m.in. wstępując w roku
1440
do
Związku Pruskiego
, przyczyniając się do powrotu w
1466
roku
Prus Królewskich
do
Polski
. W roku
1484
ogromny pożar zniszczył połowę miasta, zaś na początku drugiej połowy
XVII wieku
Starogard był okupowany przez
Szwedów
. W
1772
r. miasto zostało zajęte przez Prusy w wyniku
I rozbioru Polski
. W roku
1846
(2 lata przed
Wiosną Ludów
)
Florian Ceynowa
pokierował chłopskim atakiem na garnizon wojsk pruskich w Starogardzie. Miasto powróciło do Polski
29 stycznia
1920
roku – nastąpił przemarsz wojsk gen.
Józefa Hallera
obejmujących miasto w imieniu
Rzeczypospolitej
. Na okres niemal całej
II wojny światowej
Starogard był okupowany przez
Niemców
, którzy w pobliskim
Lesie Szpęgawskim
dokonali
masowych egzekucji
zabijając ok. 7 tysięcy ludzi, w tym pacjentów
szpitala dla umysłowo chorych w Kocborowie
[4]. W roku
1950
do nazwy Starogard dodano "Gdański", w celu odróżnienia go od
Stargardu
na Pomorzu Zachodnim[5]. W
sierpniu 1980
w mieście wybuchają protesty i powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Obecnie Starogard Gdański to szybko rozwijający się ośrodek miejski w województwie. W ostatnich latach powstał C.H. Carrefour, Biedronka, Netto, Lidl, Polo Market, a obecnie planuje się zbudowanie galerii "Neptun", która ma powstać na terenach po byłym zakładzie obuwniczym. W roku 2008 otwarto Galerię Szwarc oraz galerię "Wierzyca", a w czerwcu 2009 centrum handlowe "KOCIEWIE". Urząd Miasta opracował program rewitalizacji śródmieścia oraz terenów po byłych zakładach młyńskich. Warto również dodać, że w mieście coraz lepiej funkcjonuje komunikacja miejska. W 2007 zakupiono 6 nowoczesnych autobusów
Solaris Urbino 10
a w roku 2008 wycofano Jelcze z taboru MZK. ZabytkiRynek. W oddali zabytkowy kościół pw. św. Katarzyny Miejski Ratusz przed Bożym Narodzeniem Starogardzki Pałac Wiechertów - Mury obronne z
XIV wieku
. Najlepiej zachowane od strony północno-zachodniej. Osiągają wysokość do 5 metrów, przy szerokości sięgającej prawie 2 metrów. Na przełomie lat 1309-1310, na polecenie wielkiego mistrza krzyżackiego, Teodot z Florencji przystąpił do prac nad przebudową dawnej wsi Starogard w miasto – twierdzę. Od około 1313 do 1320 roku zaczął otaczać 8,4 hektarowy teren zewnętrznym murem obronnym, posadowionym na fundamencie kamiennym, z bastionami w narożnikach i fosą. Potem rozpoczęto budowę bram z basztami, które ukończono w latach 1338-1340.
-
Baszty
:
- Gdańska (Szewska) - Powstała około 1325 roku. Najlepiej zachowany obiekt gotyckiej architektury obronnej miasta, stojąca nad kanałem Wierzycy – dawniej fosy. Historycznie baszta pełniła służyła do obrony i strzegła bezpieczeństwa wjazdu do miasta przez Bramę Gdańską, z czasem zmianie uległa jej funkcja na obserwacyjno-obronną, w późniejszych latach znajdowało się w niej więzienie.
- Tczewska (Młyńska) - Jest rekonstrukcją dawnych umocnień. Na kamiennych fundamentach osadzona została w pierwszej ćwierci XIV wieku. Dzięki prywatnemu właścicielowi w 1986 roku odtworzona została szachulcowa konstrukcja jej górnej kondygnacji oraz nakrycie dachowe. Dzisiaj wraz z odcinkiem narożnym murów obronnych stanowi urokliwy fragment średniowiecznej panoramy miasta.
- Narożna (Książęca) - Największa z obecnie zachowanych w Starogardzie i zapewne najstarsza. Fundamenty mogą pamiętać wcześniejszą strażnicę książąt gdańsko-pomorskich lub starszą jeszcze czatownię, co tłumaczyło jej historyczną nazwę.
- Wodna
-
Gotycki
kościół farny pw. św. Mateusza z XIV w., według starych przekazów wybudowany na miejscu
pogańskiej świątyni
Swaroga
. Najstarszy zachowany kościół w mieście, początki fary sięgają, gdy powstała osada nad Wierzycą (XIV w.). Pierwotnie miała kształt odpowiadający obecnemu prezbiterium. Krzyżacy rozbudowali kościół, włączając w zwartą architektonicznie bryłę potężny korpus nawowy. Rozplanowano go na osi wschód-zachód w symetrycznym układzie trzech naw rozdzielonych filarami. Zachowane gwieździste sklepienie gotyckie w nawach. Jako nieliczna ze świątyń miejskich na Pomorzu, starogardzka fara otrzymała układ bazylikowych. Kościół aż do XVIII wieku otaczał cmentarz. Zachowały się charakterystyczne okrągłe wgłębienia w cegłach zewnętrznego muru, pochodzące z czasów krzesania ognia na potrzeby kultowe. Od południa umieszczono w XIX wieku kamienną tablicę epitafijną, która wyobraża postać zmarłego w 1483 roku starosty starogardzkiego i wojewody pomorskiego, Fabiana Legendorfa-Mgowskiego. Nad kruchtą południową w 1999 roku znalazła się replika najstarszej rzeźby spośród zabytków średniowiecznej snycerki pomorskiej – tzw. „Chrystus Starogardzki. Oryginał datowany na ok. 1320 r. znajduje się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w
Pelplinie
. W południowej kruchcie jest kamienna kropielnica, którą jak głosi legenda wykuto z ogromnego posągu bóstwa słowiańskiego Swaroga. W kościele znajduje się wielki fresk „Sąd Ostateczny” z około XV w., odkryty dopiero w 1957 roku.
- Pałac Wiechertów (ok.
1900
r.) wraz z zespołem
młynów
(
1872
r.). Tradycje młynarstwa w Starogardzie sięgają 1283 roku, kiedy to wzmiankuje się o istnieniu tutaj młyna wodnego. W 1871 roku nabył go Franciszek Wiechert przekształcając w wielkie przedsiębiorstwo rodzinne. Eklektyczny pałacyk o wysmakowanych formach zdobniczych, pochodzący z 1893 roku, kiedy to został przebudowany na cele reprezentacyjne rodu Wiechertów.
-
Neogotycka synagoga
z połowy
XIX wieku
. Budynek noszący cechy neogotyckiej architektury, na miejscu dawnego dworu krzyżackiego (znoszonego w wojnie szwedzkiej). Powstał w 1849 roku jako dom modlitwy miejscowej gminy żydowskiej, służyła celom kultowym aż do jesieni 1939 roku.
-
Ratusz staromiejski
z
XVIII
/
XIX
w. Posadowiony został na fundamentach gotyckich, pozostałości dawnego ratusza zniszczonego w pożarze 1484 roku i przebudowanego w XVIII wieku po zniszczeniach wojny szwedzkiej. Obecny pochodzący z początków XIX wieku, na fundamentach gotyckich, przebudowany ostatecznie w 1893 roku.
-
Rynek
wraz z zabytkowymi kamienicami, które posadowiono na średniowiecznych fundamentach i piwnicach – zasadniczo pochodzą z XIX i XX wieku.
- kościół św. Katarzyny z
1802
. W północno-wschodnim narożniku stargardzkiego Rynku usytuowany jest kościół św. Katarzyny z częściowo zachowanym autentycznym wystrojem wnętrza. Ta trójnawowa świątynia wzniesiona została w roku 1802 na fundamentach średniowiecznego kościoła, użytkowanego od roku 1577 przez luteran. Przebudowana w roku 1873 wieża kościoła św. Katarzyny jest najwyższym obiektem w starej części miasta i stanowi dobry punkt orientacyjny podczas wędrówek po Starogardzie.
- kościół św. Wojciecha z
1936
-
1939
. Zbudowany został w latach 1934-1939 według projektu Kazimierza Ulatowskiego. Inicjatywa budowy tej świątyni pochodziła od ks. Henryka Szumana, zasłużonego kapłana i ofiarnego działacza charytatywnego.
- Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych - Kompleks budynków wniesionych w latach 1894-1898 na obszarze blisko 300 ha. Wokół zabudowań szpitalnych rozpościera się piękny stuletni park z interesującymi, rzadkimi nasadzeniami, wśród których występują nietypowe odmiany buka, jodły białe, klony srebrzyste i tuje.
- Pruska zabudowa
XIX-wieczna
:
- Gmach Sądu Rejonowego - Zbudowany w końcu XIX wieku w surowym stylu typowym dla pruskiego monomentalizmu, za nim rozciąga się zaplecze więzienne, rozbudowane i powiększone w 1978 roku.
-
Gimnazjum (obecnie Liceum Ogólnokształcące)
- Biblioteka Miejska im. Bernarda Sychty - Neogotycki budynek zbudowany pod koniec XIX w. Przed I wojną światową kasyno oficerskie pułku artylerii polowej. W latach 1926-1939 siedziba kasyna oficerskiego 2. pułku Szwoleżerów Rokitniańskich.
- Koszary - Zespół budynków koszarowych z lat 1778-1781, wniesiony na polecenie króla pruskiego Fryderyka II z materiału budowlanego pozyskanego z rozbiórki starościńskich zamków w Borzechowie i Osieku.
- Szkoła Muzyczna - Budynek stylowej willi z 1888 roku, zbudowanej z czerwonej cegły w stylu nawiązującym do ceglanego renesansu gdańskiego. Od 1978 roku siedziba Państwowej Szkoły Muzycznej I st. im. W. Lutosławskiego
- Urząd Miejski - Budynek w stylu neogotyckim z czerwonej cegły z dodatkiem glazurowanej, wybudowany w 1900 roku. W 1967 r. dobudowano na zapleczu piętrowy pawilon biurowy. Pierwotnie siedziba pruskiej landratury z mieszkaniem prywatnym landrata, potem starosty aż do 1948 roku, w okresie międzywojennym biura starostwa. Od czerwca 1975 roku siedziba Urzędu Miejskiego.
GospodarkaCzęść terenów miasta należy do
Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
[6]. Największe przedsiębiorstwa: - Zakłady Farmaceutyczne "Polpharma" S.A. (wcześniej SZF "Polfa")
- Fabryka Mebli Okrętowych "Famos"
- Destylarnia "Sobieski" (wcześniej Fabryka Wódek Gdańskich, Polmos)
- Starmex (produkcja grzejników)
- Gillmet
- Huta Szkła Gospodarczego
Według danych z roku 2005[7] średni dochód na mieszkańca wynosił 1985,32 zł. Demografia
Dane z
30 czerwca
2004
[8]: | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | jednostka | osób | % | osób | % | osób | % | populacja | 48 328 | 100 | 25 061 | 51,9 | 23 267 | 48,1 | gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 1912,5 | 991,7 | 920,7 |
Osoby związane ze Starogardem
Zobacz teżPrzypisy Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Starogard Gdański":
Julius Jewelowski
...
Strzebielino
...
Zygmunt III Waza
...
Archeologia
...
Kod pocztowy
...
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność"
...
Toruń
...
Bitwa pod Wiedniem (1683)
...
Piotr von den Rennen
...
1974
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Starogard Gdański":
229. Górnictwo,kopalnictwo i przetwórstwo przemysłowe w Polsce (plansza 19)
Polpharma SA
Starogard Gdański
109
...
Transport i łączność (plansza 26)
...
203. Krainy geograficzne Polski (plansza 14)
...
|