Storczyk
StorczykStorczyk (Orchis
L.
) –
rodzaj
bylin
należących do rodziny
storczykowatych
(Orchidaceae). W zależności od ujęcia systematycznego klasyfikowanych jest do tego rodzaju od 17 do 33 gatunków, przy czym większa liczba podawana jest w starszych klasyfikacjach. Po odkryciu w końcu lat 90. XX wieku
polifiletycznego
charakteru tradycyjnie definiowanego rodzaju, część zaliczanych tu gatunków przeniesiona została przez taksonomów do rodzaju
koślaczek
(Anacamptis) i Neotinea[2][3].
Gatunkiem typowym
jest
storczyk kukawka
(Orchis militaris L.)[4]. Charakterystyka-
Liście
- Na łodydze tylko jeden osadzony pochwiasto liść, pozostałe skupione u nasady w
różyczkę
.
-
Korzeń
- Dwie jajowate do kulistych, niepodzielne, podziemne bulwy.
-
Kwiaty
- Zebrane w kształtny, gęsty
kłos
osadzony na szczycie łodygi. Kwiaty rozmieszczone w kątach błoniastych i zasychających
przysadek
krótszych od
zalążni
.
Warżka
kwiatu skierowana w dół, opatrzona
ostrogą
. Niektóre gatunki tego rodzaju wykształciły kwiaty o specyficznych kształtach lub zapachach, przywabiających owady.
SystematykaW latach 90. XX wieku systematyczne badania molekularne wykazały jednoznacznie
polifiletyczny
charakter tradycyjnie definiowanego rodzaju. Wyniki wsparte badaniami
kariotypów
oraz nad
hybrydyzacją
dowiodły, że rodzaj Orchis s.l. w istocie obejmował trzy niespokrewnione bezpośrednio
klady
. Grupa ze
storczykiem samczym
(Orchis morio) licząca 12–15 gatunków (w zależności od ich ujęcia systematycznego) tworzy linię rozwojową wspólną z jedynym wcześniej opisywanym gatunkiem z rodzaju
koślaczek
(Anacaptis). Wszystkie gatunki tej linii rozwojowej mają w fazie
diploidalnej
32 lub 36
chromosomy
. Grupa ta jest ściśle spokrewniona z rodzajem Serapias i wraz z nim tworzy
grupę siostrzaną
dla rodzaju
dwulistnik
(Ophrys)[2]. Drugi klad przedstawicieli tradycyjnie opisywanego rodzaju Orchis obejmuje
storczyka drobnokwiatowego
(Orchis ustulata) i trzy spokrewnione z nim gatunki i tworzy grupę o wspólnym pochodzeniu z Neotinea maculata. Cała ta grupa zaliczana jest obecnie do rodzaju Neotinea. Rośliny te posiadają 42 chromosomy oraz dodatkowy
chromosom B
[2][3]. W końcu trzeci klad wraz z
gatunkiem typowym
tj.
storczykiem kukawką
(Orchis militaris) pozostał w rodzaju Orchis s.s. Do 17–25 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego) dołączono Aceras anthropophorum jako Orchis anthropophora – gatunek tworzący jeden klad z pozostałymi storczykami tej grupy. Rośliny tu zaliczane posiadają 42 chromosomy (2n)[2][3]. - Pozycja systematyczna wg
Angiosperm Phylogeny Website
(aktualizowany
system APG III
z 2009)
Jeden z rodzajów plemienia Orchidinae w obrębie podrodziny
storczykowych
(Orchideae) z rodziny
storczykowatych
(Orchidaceae). Storczykowate są
kladem bazalnym
w rzędzie
szparagowców
Asparagales w obrębie
jednoliściennych
[1][5]. - Pozycja w
systemie Reveala
(1994–1999)
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa
jednoliścienne
(Liliopsida Brongn.), podklasa
liliowe
(Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd
storczykowce
(Orchidales Raf), podrząd Orchidineae Rchb., rodzina
storczykowate
(Orchidaceae Juss.), podrodzina Orchidoideae Eaton., rodzaj storczyk (Orchis L.)[6]. - Gatunki zaliczane do rodzaju Orchis s.l. występujące we
florze polskiej
[7]
- Pełen wykaz gatunków[2][8]
Przedstawiciele rodzaju Orchis sensu stricto: - Orchis adenocheila Czerniak., Bot. Mater. Gerb. Glavn. Bot. Sada RSFSR 5: 173 (1924)
- Orchis anatolica Boiss., Diagn. Pl. Orient. 5: 56 (1844)
- Orchis anthropophora (L.) All., Fl. Pedem. 2: 148 (1785) (
syn.
Aceras anthropophorum)
- Orchis brancifortii Biv., Stirp. Rar. Sicilia 1: 3 (1813)
- Orchis galilaea (Bornm. & M.Schulze) Schltr., Repert. Spec. Nov. Regni Veg. 19: 47 (1923)
- Orchis italica Poir. in J.B.A.M.de Lamarck, Encycl. 4: 600 (1798)
- Orchis laeta Steinh., Ann. Sci. Nat., Bot., II, 9: 209 (1838)
- Orchis mascula (L.) L., Fl. Suec., ed. 2: 310 (1755) –
storczyk męski
- Orchis militaris L., Sp. Pl.: 941 (1753) –
storczyk kukawka
- Orchis olbiensis Reut. ex Gren., Mém. Soc. Émul. Doubs, III, 3: 6 (1859)
- Orchis pallens L., Mant. Pl. 2: 292 (1771) –
storczyk blady
- Orchis patens Desf., Fl. Atlant. 2: 318 (1799)
- Orchis pauciflora Ten., Fl. Napol., Prodr.: lii (1812)
- Orchis provincialis Balb. ex Lam. & DC., Syn. Pl. Fl. Gal.: 169 (1806)
- Orchis punctulata Steven ex Lindl., Gen. Sp. Orchid. Pl.: 273 (1835)
- Orchis purpurea Huds., Fl. Angl.: 334 (1762) –
storczyk purpurowy
- Orchis quadripunctata Cirillo ex Ten., Fl. Napol., Prodr.: liii (1812)
- Orchis simia Lam., Fl. Franç. 3: 507 (1779)
- Orchis sitiaca (Renz) P.Delforge, Naturalistes Belges 71: 107 (1990)
- Orchis spitzelii Saut. ex W.D.J.Koch, Syn. Fl. Germ. Helv.: 686 (1837)
- Orchis troodi (Renz) P.Delforge, Naturalistes Belges 71: 107 (1990)
Grupa przeniesiona do rodzaju
koślaczek
(Anacamptis): - Anacamptis boryi (Rchb.f.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
- Anacamptis collina (Banks & Sol. ex Russell) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
- Anacamptis coriophora (L.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997) →
storczyk cuchnący
(Orchis coriophora L.)
- Anacamptis cyrenaica (E.A.Durand & Barratte) H.Kretzschmar, Eccarius & H.Dietr., Orchid Gen. Anacamptis Orchis Neotinea, ed. 2: 178 (2007)
- Anacamptis israelitica (H.Baumann & Dafni) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
- Anacamptis laxiflora (Lam.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
- Anacamptis morio (L.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997) →
storczyk samczy
(Orchis morio L.)
- Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997) →
storczyk błotny
(Orchis palustris Jacq.)
- Anacamptis papilionacea (L.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
- Anacamptis sancta (L.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
Grupa przeniesiona do rodzaju Neotinea: - Neotinea commutata (Tod.) R.M.Bateman, Bot. J. Linn. Soc. 142: 12 (2003)
- Neotinea conica (Willd.) R.M.Bateman, Bot. J. Linn. Soc. 142: 12 (2003).
- Neotinea lactea (Poir.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 122 (1997)
- Neotinea tridentata (Scop.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 122 (1997) →
storczyk trójzębny
- Neotinea ustulata (L.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 122 (1997) →
storczyk drobnokwiatowy
OchronaWszystkie gatunki tego rodzaju występujące w Polsce objęte są
ścisłą ochroną gatunkową
. Ze względu na zagrożenie wyginięciem niektóre gatunki wpisane są do
Polskiej Czerwonej Księgi Roślin
.
Storczyk trójzębny
(O. tridentata) uważany jest za wymarły. Przypisy- ↑ 1,0 1,1 Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-08-04].
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bateman, Richard M.; Hollingsworth, Peter M.; Preston, Jillian; Yi-Bo, Luo; Prodgeon, Alec M. & Chase, Mark W..
Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae)
. „Bot. J. Linn. Soc.”. 142(1), ss. 1–40 (2003).
doi:10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x
.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Alec Pridgeon:
Which is the true Orchis?
. Kew Scientist 12, 1997. [dostęp 2010-08-04].
- ↑
Index Nominum Genericorum
. [dostęp 2009-02-10].
- ↑ Florida Museum of Natural History:
Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life
(
ang.
). [dostęp 2010-08-04].
- ↑ Crescent Bloom:
Systematyka rodzaju Orchis
(
ang.
). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-10].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist.
Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski
. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. .
- ↑
World Checklist of Selected Plant Families
(
ang.
). Kew Gardens. [dostęp 2010-08-04].
Inne hasła zawierające informacje o "Storczyk":
Mazurski Park Krajobrazowy
i
torfowiec
oraz
drzewa
- borealna
wierzba borówkolistna
i
wierzba lapońska
.
cis
(2 stanowiska)
Storczykowate
:
listera sercowata
listera jajowata
obuwik
Storczyk szerokolistny
kruszczyk błotny
kruszczyk rdzawoczerwony
tajęża jednostronna
gnieźnik leśny
żłobik koralowy
rosiczka okrągłolistna
pływacz zwyczajny
i ...
Polska Czerwona Księga Roślin
Terenowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN, gdzie po kilku latach udało się go rozmnożyć
Storczyk cuchnący
- odnaleziony w 2003 r. w Dolinie Narwi i w ...
Biecz
...
Góry Stołowe
goryczka orzęsiona
,
lilia złotogłów
,
parzydło leśne
,
śnieżyczka przebiśnieg
,
śnieżyca wiosenna
,
rosiczka okrągłolistna
,
Storczyk męski
,
Storczyk bzowy
,
kukułka Fuchsa
,
kukułka szerokolistna
,
widłak wroniec
,
widłak goździsty
, ...
Masyw Śnieżnika
pospolita
,
miłosna górska
,
modrzyk górski
,tojad smukły,
ostróżka wyniosła
,
orlik pospolity
,
sesleria tatrzańska
,
driakiew lśniąca
,
miesięcznica trwała
,
gajowiec żółty
,
dziewięćsił bezłodygowy
,
jastrzębiec alpejski
,
gółka długoostrogowa
,
Storczyk męski
,
buławnik
,
gnieźnik
,
listera
i inne Storczyki,
endemit
na skalę światową, jeden z podgatunków
pierwiosnki ...
Storczykowate
...
Storczykowce
StorczykowceStorczyk męski
Storczyk męski
Systematyka
Domena
:
eukarionty
Królestwo
:
rośliny
Podkrólestwo
:
naczyniowe
Nadgromada
:
nasienne
Gromada
:
okrytonasienne
Klasa
:
jednoliścienne
Rząd
:Storczykowce
Nazwa systematyczna
Orchidales Raf.Anal. Nat.: 197. Apr-Jul 1815Storczykowce (Orchidales Raf.) – ...
Storczyk
StorczykOrchis militarisOrchis militaris
Systematyka
Domena
:
eukarionty
Królestwo
:
rośliny
Klad
:
rośliny naczyniowe
Klad
:
rośliny nasienne
Klasa
:
okrytonasienne
Klad
:
jednoliścienne
Rząd
:
szparagowce
Rodzina
:
Storczykowate
Podrodzina
:
Storczykowe
Rodzaj
:Storczyk
Nazwa systematyczna
Orchis
L.
Sp. Pl. 939. 1753
Orchis pallensOrchis ...
Okwiat
tylko częściowo lub całkowicie np.
wierzba
,
trawy
.
Warżka
jest charakterystycznym tworem w rodzinie Storczykowatych, na zdjęciu
Storczyk trójzębny
Orchis tridentataU
Storczykowatych
okwiat ma odmienną, charakterystyczna ...
Storczyk męski
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Storczyk":
032. Najważniejsze formacje roślinne i ich związek z czynnikami strefowymi i astrefowymi (plansza 5)
światła w przerzedzonych koronach drzew. Charakterystyczne dla tego obszaru są epifity (np. Storczyk), które mają zdolność samożywności porastając inne rośliny. Zjawisko to zachodzi głównie ...
005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 21)
śnieżyczkę przebiśnieg (Galantuhus nivalis), cebulę i czosnek (rodzaj Allium). Tu należą wszystkie Storczyki (rząd Orchidales, ok. 25 tys. gatunków) skrajnie przystosowane do owadopylności, a ...
|