Inkunabuł (z
łac.
incunabula, powijaki, kołyska) – umowne określenie pierwszych druków, a także pierwocin innych technik graficznych.
Ramy czasowe
Za początek powstawania inkunabułów przyjęto datę ukazania się pierwszego inkunabułu:
Biblii
42-wierszowej wydanej przez
Johannesa Gutenberga
w roku
1455
. W wielu krajach przyjęto zasadę, że przełom
XV
i
XVI
w., ściślej mówiąc dzień 31 grudnia
1500
r., stanowi umowną granicę pomiędzy inkunabułami a innymi starymi drukami. Jednak nie we wszystkich krajach wybrano taką cezurę. Tam gdzie sztuka drukarska dotarła późno, w ostatnich dziesiątkach
XV
w., np. w
Skandynawii
, tam rodziły się tendencje do przesunięcia daty inkunabułu na rok 1525 lub, jak w
Czechach
na rok 1526. Pierwszym inkunabułem wydrukowanym czcionką cyrylicką jest "Triod Cwietnaja", wydana w Polsce prawdopodobnie w roku 1488.
Postinkunabuły
Dzieła, których skład i druk rozpoczęto przed, a ukończono po 1500 r. (najczęściej w 1501 r.) nazywa się postinkunabułami[1]; można tu zaliczyć np. Castigatoriu[m] [...] in corruptoriu[m] librorum sancto Thome d Aquino [...] de Colonny, którego druk ukończono 8 stycznia
1501
r. w Strasburgu czy Opera Hrosvite
Celtisa
(
Norymberga
1501).
Cechy inkunabułu
Inkunabuły formą przypominają
rękopis
. Brak karty tytułowej, wszystkie dane o autorze, drukarzu, miejscu i roku wydania umieszczone są często na końcu dzieła w
kolofonie
. Kompozycja strony wczesnych inkunabułow przypomina układ rękopisów. Biblie, dzieła liturgiczne i prawnicze mają układ
dwuszpaltowy
, a dzieła o treści świeckiej jednoszpaltowy. W dziedzinie ilustracji: malarstwo miniaturowe, marginalne floratury, kolorowany drzeworyt, inicjały uncjalne.
Przypisy
Bibliografia
- H. Szwejkowska, Książka drukowana XV-XVIII wieku: zarys historyczny, Wrocław 1987, s. 60-61.
Zobacz też