Trybunał Stanu
Trybunał StanuTrybunał Stanu w
Polsce
jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej, którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie
Konstytucji
lub
ustawy
, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, jeśli czyn ten nie wyczerpuje znamion przestępstwa (inaczej: popełnienie
deliktu
konstytucyjnego) oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe w przypadku Prezydenta RP. Trybunał Stanu przed 1989 r. Trybunał Stanu w II RzeczypospolitejInstytucję odpowiedzialności konstytucyjnej wprowadziła
Konstytucja marcowa
, uchwalona w
1921
roku, została ona utrzymana również w kolejnej
Konstytucji Kwietniowej
z 1935 roku. Jedyne postępowanie przed Trybunałem Stanu w II Rzeczypospolitej znane jest jako
sprawa Czechowicza
. Trybunał Stanu w PRLInstytucja Trybunału Stanu została przywrócona w
1982
przez ustawę z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu z dniem
6 kwietnia
1982
. Ustawa ta, wraz z kolejnymi nowelizacjami, obowiązuje do dziś. Odpowiedzialność przed Trybunałem StanuPodmioty odpowiedzialne przed Trybunałem Stanu: Przed Trybunałem Stanu mogą zostać postawieni jedynie przedstawiciele najwyższych władz państwowych, wymienieni w art. 198
Konstytucji
. Są to: -
Prezydent
- za naruszenie Konstytucji lub ustawy, ale też za przestępstwa pospolite i skarbowe. Odpowiedzialność ta ma charakter wyłączny (prezydent może być karany tylko przez Trybunał Stanu),
-
Premier
i
ministrowie
- za naruszenie Konstytucji lub ustawy, oraz za przestępstwa związane z pełnioną przez nich funkcją,
- prezes
NBP
- za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- prezes
NIK
- za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- członkowie
KRRiT
- za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- kierownicy ministerstw - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
-
Naczelny dowódca sił zbrojnych
- za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
-
posłowie
i
senatorowie
- w razie złamania zakazu
działalności gospodarczej
i czerpania korzyści z majątku
Skarbu Państwa
.
O postawieniu przed Trybunałem Stanu decydują: -
Zgromadzenie Narodowe
:
- w odniesieniu do
Prezydenta RP
, wniosek w tej sprawie musi podpisać co najmniej 1/4 (140) członków ZN, a decyzja o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu zapada, jeśli zagłosuje za nią co najmniej 2/3 członków ZN.
-
Sejm
:
- w odniesieniu do prezesa i członków
Rady Ministrów
, wniosek w tej sprawie może złożyć co najmniej 1/4 (115) posłów lub Prezydent RP, a decyzja o postawieniu członka Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu zapada jeśli zagłosuje za nią co najmniej 3/5 (276) posłów.
- w odniesieniu do Prezesa
NBP
, Prezesa
NIK
, członków
KRRiT
oraz
Naczelnego dowódcy sił zbrojnych
, wniosek w tej sprawie może złożyć co najmniej 1/4 (115) posłów lub Prezydent RP (za kontrasygnatą), a decyzja o postawieniu przed Trybunałem Stanu zapada
bezwzględną większością
głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów w Sejmie.
- w odniesieniu do
posłów
, wniosek w tej sprawie może złożyć
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
, a decyzja o postawieniu posła przed Trybunałem Stanu zapada
bezwzględną większością
głosów w Sejmie.
-
Senat
:
Wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu może złożyć też
Sejmowa komisja śledcza
w odniesieniu do Prezesa
NBP
, Prezesa NIK-u, członków KRRiT oraz
Naczelnego dowódcy sił zbrojnych
, jeśli zostanie on poparty przez co najmniej 2/3 składu Komisji, w obecności co najmniej połowy jej członków. Aby któryś z wymienionych podmiotów stanął przed Trybunałem Stanu, podobnie jak w przypadku wniosku złożonego przez
posłów
, musi on zostać poparty w trakcie głosowania
bezwzględną większością
głosów w Sejmie. Trybunał Stanu może orzekać kary: - utraty
czynnego
i
biernego prawa wyborczego
,
- utraty wszystkich lub niektórych
orderów
,
odznaczeń
i tytułów honorowych,
- zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych
- pozbawienia mandatu poselskiego (od 2 do 10 lat) ,
- utraty zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu,
- za przestępstwa i przestępstwa skarbowe - kary przewidziane w ustawach.
Charakter wyroków wydawanych przez Trybunał Stanu: Wyrok wydany przez Trybunał Stanu jest ostateczny - nie ma w Polsce innego organu władzy, który mógłby go ewentualnie wymazać. Ponadto jest jedynym wydającym wyroki organem władzy sądowniczej, od których Prezydent RP nie może zastosować
ułaskawienia
wobec osoby skazanej. Członkowie Trybunału StanuSkład Trybunału Stanu określa art. 199
Konstytucji
. Trybunał składa się z szesnastu członków wybieranych przez
Sejm
na czas trwania jego kadencji, dwóch zastępców Przewodniczącego, również wybieranych przez Sejm, oraz z Przewodniczącego, którym jest Pierwszy Prezes
Sądu Najwyższego
. Obaj zastępcy Przewodniczącego i co najmniej połowa członków Trybunału musi mieć kwalifikacje
sędziowskie
. Zgodnie z art. 200
Konstytucji
członkowie Trybunału Stanu objęci są immunitetem formalnym oraz przywilejem nietykalności. Żaden z członków Trybunału Stanu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Trybunału. Członkowie Trybunału nie mogą być też zatrzymani ani aresztowani z wyjątkiem sytuacji, gdy zostali przyłapani na gorącym uczynku a ich zatrzymanie jest konieczne dla dobra śledztwa. W takiej sytuacji o zatrzymaniu musi zostać niezwłocznie powiadomiony Przewodniczący Trybunału Stanu, który może zażądać natychmiastowego zwolnienia zatrzymanej osoby. Postępowania przed Trybunałem Stanu- były minister finansów
Andrzej Wróblewski
- uniewinniony
- były minister spraw wewnętrznych
Czesław Kiszczak
- uniewinniony
- były minister rynku wewnętrznego
Aleksander Mackiewicz
- uniewinniony
- były minister współpracy gospodarczej z zagranicą
Dominik Jastrzębski
- skazany na 5 lat utraty biernego prawa wyborczego i tyleż lat zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych
- były prezes Głównego Urzędu Ceł Jerzy Ćwiek - skazany na 5 lat utraty biernego prawa wyborczego i tyleż lat zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych
- Sprawa byłego ministra skarbu
Emila Wąsacza
, umorzona w
2006
ze względu na błędy proceduralne, decyzja uchylona w II instancji w marcu
2007
, sprawa toczy się ponownie w I instancji
Skład w poprzednich kadencjach Przewodniczący Zastępcy Przewodniczącego Członkowie Zastępcy członków Obecny skład (2007- )Przewodniczący: Wiceprzewodniczący: Członkowie: Akty prawne dotyczące Trybunału Stanu# | Akt prawny | Data wejścia w życie | Data uchylenia | Uwagi |
---|
1 | Ustawa z dnia
17 marca
1921
r. –
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
|
1 czerwca
1921
|
24 kwietnia
1935
| | 1a | Ustawa z dnia
27 kwietnia
1923
r. o Trybunale Stanu (Dz.U. Nr 59, poz. 415) |
15 czerwca
1923
|
22 lipca
1936
| | 2 |
Ustawa Konstytucyjna
z dnia
23 kwietnia
1935
r. |
24 kwietnia
1935
|
1944
| Uznana za nieobowiązującą przez
Manifest PKWN
z dnia
22 lipca
1944
r. | 2a | Ustawa z dnia
14 lipca
1936
r. o Trybunale Stanu (Dz.U. Nr 56, poz. 403) |
22 lipca
1936
| po
1945
| Desuetudo | 3 |
Ustawa Konstytucyjna
z dnia
19 lutego
1947
r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej |
20 lutego
1947
|
22 lipca
1952
| Przewidywała powołanie (w drodze osobnej ustawy) organów właściwych do orzekania o odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta Rzeczypospolitej (określonej w Konstytucji z 1921 r.) oraz
ministrów
, co nie zostało zrealizowane. | 4 |
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
z dnia
22 lipca
1952
r.
(w brzmieniu nadanym przez Ustawę z dnia
26 marca
1982
r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – Dz.U. Nr 11, poz. 83) |
22 lipca
1952
|
17 października
1997
| Przepisy dotyczące Trybunału weszły w życie
6 kwietnia
1982
r. | 4a | Ustawa z dnia
26 marca
1982
r. o Trybunale Stanu (Dz.U. Nr 11, poz. 84, z
1993
r. Nr 5, poz. 22 i Nr 7, poz. 34, z
1996
r. Nr 73, poz. 350, z
1999
r. Nr 35, poz. 321, z
2001
r. Nr 125, poz. 1372, z
2003
r. Nr 175, poz. 1692 oraz z
2004
r. Nr 25, poz. 219) (teksty jednolite: Dz.U. z
1993
r. Nr 38, poz. 172 oraz z
2002
r. Nr 101, poz. 925) |
6 kwietnia
1982
| | Obowiązuje | 4b | Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia
6 lipca
1982
r. w sprawie regulaminu czynności Trybunału Stanu (M.P. Nr 17, poz. 135) |
21 lipca
1982
| | Obowiązuje | 5 |
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia
2 kwietnia
1997
r. |
17 października
1997
| | Obowiązuje |
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Trybunał Stanu":
Nadciśnienie tętnicze
...
Adwentyzm
...
Odense
...
Sztuka
...
Augustinas Voldemaras
...
Wittenberga
...
Diakon
...
Mer (urzędnik)
...
1884
...
Wskaźnik
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Trybunał Stanu":
12b Prędkość i hamowanie - część 2 (plansza 10)
...
22 Eksploatacja i obsługa pojazdu (plansza 6)
...
03 Dokumentacja pojazdu i uprawnienia policji (plansza 3)
...
|