III Wojna Punicka (149-146 p.n.e) - ostatnia z wojen punickich toczona pomiędzy Republiką Rzymską a Kartaginą, której skutkiem było całkowite zniszczenie Kartaginy i wzrost potęgi Rzymu na arenie międzynarodowej.
Kartagina 149 – 146 p.n.e.
W
II wiek p.n.e.
Rzymianie
świadomi własnej siły prowadzą wobec innych państw coraz bardziej brutalną
politykę
. Nie zadowalają się już, jak to czynili wiek wcześniej na tworzeniu z podbitych terenów
protektoratów
czy uzależnianiu ościennych władców. Zaczynają tworzyć
prowincję
. Aby tego dokonać musieli zlikwidować wiele państw wasalnych. Jednym z nich był ich dawny przeciwnik –
Kartagina
.
Ostatnia wojna
została sprowokowana przez Rzym. W Rzymie stronnictwo zgromadzone wokół
Katona Starszego
starało się przez lata o ostateczne zniszczenie Kartaginy.
Cenzor
kończył każde swe przemówienie słowami: Ceterum censeo Karthaginem delendam esse (
łac.
Poza tym uważam, iż Kartagina powinna zostać zburzona).
Ku wojnie
W wyniku
drugiej wojny punickiej
(218-201)
Republika rzymska
stała się największą potęgą antycznego świata. Złamano mocarstwo
Kartaginy
. Państwo to przekształciło się w uległego klienta państwa rzymskiego, płacącego należne Rzymianom
kontrybucje
i dostarczającego posiłków wojskowych. Cały swój zapał Kartagińczycy skierowali na rozwój
gospodarki
państwa, stając się potęgą gospodarczą. Dobrobyt punickiej
stolicy
stał się solą w oku rzymskiej
arystokracji
. Zapragnęła ona przejąć żyzne grunty Kartaginy i sama czerpać z nich profity. Zażądano od Kartagińczyków, aby porzucili swe nadmorskie
miasto
i osiedlili się w głębi
lądu
. Było to nie do przyjęcia dla Punijczyków. Aby zaprowadzić porządek Republika wysłała do
Afryki
armię, na łatwą jak się wszystkim nad Tyberem wydawało
wojnę
. Armia rzymska wkrótce stanęła pod
murami
Kartaginy. Kartagina była położona na
przylądku
między dwoma
lagunami
. Z resztą kraju łączył ją przesmyk, na którym wybudowano potrójną linię umocnień, składającą się z dwóch kamiennych
murów
i
palisady
. Przed częstokołem biegła
fosa
o szerokości 18-20
metrów
. Sercem 200 tys. miasta były sztuczny
port
podzielony na wojskowy i cywilny. Na
północ
od portu leżała najstarsza część miasta Byrsa zabudowana wysokimi na 6 pięter
kamienicami
. W tej części miasta umiejscowiona była
agora
posiadająca funkcję handlową i polityczną. Z agory trzy ciasne drogi prowadziły ku
wzgórzu
o tej samej nazwie co dzielnica, gdzie znajdował się
akropol
i największa świątynia Kartaginy poświęcona
Eszmunowi
, utożsamianego z greckim
Asklepiosem
. U podnóża cytadeli rozciągały się obszerne przedmieścia zwane Megarą. Była to elegancka dzielnica zabudowana
willami
pośród ogrodów, co nadawało jej wiejski wygląd.
Rzymska bezradność
Konsulowie rzymscy
M. Maniliusz i L. Marcjusz Cenzorinus przez wiele dni stali bezradni pod murami miasta. Udało im się co prawda zburzyć przy pomocy
taranów
część umocnień i wedrzeć do miasta, lecz zostali szybko odparci ponosząc duże straty. Na skutek
chorób
dziesiątkujących
legionistów
i zwyczajnej niekompetencji wodzów te działania zaczepne wkrótce ustały. Teraz inicjatywę przejęli Punijczycy, którzy zaatakowali niespodziewanie
obóz
rzymski. Byli bliscy jego zdobycia, lecz dzięki przytomności umysłu młodego oficera
Scypiona Emiliana
, udał się przegnać napastników. Kilka dni później zdołał on także obronić prowizoryczny
port
położony opodal obozu. Złą sytuację Rzymian jeszcze bardziej skomplikowała kartagińska armia polowa szarpiąca tyły
legionów
, śląca przy tym przez jezioro z
twierdzy
Neferis
żywność
do blokowanej Kartaginy. Chcąc zniszczyć to zgrupowanie armia rzymska ruszyła pod
warownię
. Siły punickie zajęły pozycje na wyniosłościach, położonych nad
strumieniem
niedaleko miasta. Atak na tak trudną pozycję zakończył się
klęską
i ogromnymi stratami. Przegrana bitwa podkopała i tak nie najlepsze
morale
. W 148 roku zmienili się
konsulowie
. Wcześniejsza parę zastąpili K. Pizon Cezoninus i L. Hostyliusz Mancynus. Zaniechali oni ataków na miasto, zajęli się plądrowaniem kartagińskiego zaplecza i tym samym usiłowali zmusić
głodem
Kartaginę do uległości, jednak bezskutecznie. Próbowano zdobyć miasta nadmorskie dochowujące wierności swej stolicy, skąd słano dla niej materiały i posiłki potrzebne do prowadzenia wojny. Akcja zakończyła się niepowodzeniem. Nie zdobyto żadnego
grodu
. Na wieść o nowych klęskach w Rzymie zawrzało. Postanowiono szybko zakończyć przedłużający się konflikt.
Emilianus konsulem
W tym celu wybrano
konsulem
zdolnego
arystokratę
Scypiona Emiliana
, który udowodnił wcześniej swoją odwagę. Zwerbowawszy nowe
legiony
Emilian wyruszył pod Kartaginę. Przybywszy pod miasto szybko zaprowadził porządek w
zdemoralizowanej
armii i przystąpił do działania. Odniósł od razu duży sukces. Zdobył przedmieścia Kartaginy. Szybko je jednak opuścił, albowiem na obszarze pełnym
sadów
,
zarośli
i
płotów
rzymskie legie mogły ulec rozproszeniu, a na dodatek przy nieznajomości przejść wpaść w
zasadzkę
. Scypion zablokował kompletnie miasto od strony
lądu
budując na przesmyku
obóz warowny
, a kartagiński
port
zamknął gigantyczną
tamą
. Następnie zdobył
groblę
biegnącą niedaleko tamy, wybudowanej swego czasu dla
kupców
, celem wyładunku
towaru
. Kartagińczycy nie przejęli się sukcesami wroga. Przekopali nowe przejście z portu na
jezioro
. Trzy dni później naprędce sklecona
flota
kartagińska zaatakowała flotę Rzymian, lecz bitwa jaka się wywiązała była nierozstrzygnięta.
Zimą
147/146 Emilian podjął akcje mająca na celu zniszczenie polowej
armii
punickiej i zajęcia terenów do tej pory kontrolowanych przez Punijczyków. Kartagińczycy zamknęli się w
obozie warownym
niedaleko Neferis. Emilian uderzywszy na obóz z dwóch stron szybko go zdobył. Wiosną 146 roku udało się Rzymianom niespodziewanym wypadem zdobyć port cywilny i wojskowy. Po zdobyciu
murów
otaczających porty
Kwiryci
, zajęli kartagińską
agorę
. Stąd trzema drogami poczęli przebijać się w kierunku górującej nad miastem kartagińskiej
cytadeli
– Byrsy. Walczono zawzięcie o każdy
metr
ulicy
. Legioniści zmuszeni byli zdobywać
dom
po domu Gdy dotarli pod mury
zamku
, mieszkańcy nie widząc sensu dalszej walki
skapitulowali
. Ostatnim punktem oporu była świątynia boga
Eszmuna
(Eskulapa) lecz i jej obrońcy wkrótce skapitulowali. Konsul pragnął ocalić bohaterskie miasto, ale
senat rzymski
nakazał je zburzyć, teren zaorać i zakazać tam
osadnictwa
. Tak też się stało. Miasto zostało tak gruntownie zniszczone, że z epoki punickiej zachowało się niewiele
zabytków
. Nędzne szczątki murów,
cmentarzy
,
stele
,
ołtarz
, przedmioty ruchome.
Z wysoko rozwiniętych rolniczo afrykańskich terenów Kartaginy utworzono prokonsularną
prowincję
Afryka, która w szybkim czasie zyskała miano
spichlerza
Rzymu. Następnie
Rzym
dokonał dalszych
podbojów
i zdobył tereny naokoło Morza Śródziemnego.
Najważniejsze wydarzenia wojny:
Była to ostatnia wojna Kartaginy z Rzymem. Znacznie umocniła ona pozycję Rzymian w rejonie
Morza Śródziemnego
.
Bibliografia
- B.Nowaczyk, "Kartagina 149-146 p.n.e.", Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2008
Zobacz też