Departament (
fr.
département) – jednostka
podziału administracyjnego Francji
, którego odpowiednikiem mógłby być
powiat
w
Polsce
, aczkolwiek rola departamentu w systemie administracyjnym jest o wiele bardziej znacząca. Na czele administracji departamentu stoi
prefekt
, reprezentant władzy centralnej, oraz rada generalna (conseil général) wybierana w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim. Departamenty dzielą się na mniejsze okręgi
arrondissement
, na czele których stoją podprefekci. W
latach 70.
departamenty zostały połączone w większe zgrupowania –
regiony
– które obejmują od 2 do 8 departamentów.
Podział na departamenty został wprowadzony we Francji na wniosek
Emmanuela Sieyèsa
dekretem
z
14 grudnia
1789
r. na miejsce dotychczasowych
prowincji
. Działanie to było wyrazem chęci zniszczenia struktur państwowych poprzedniego ustroju. Mimo to niektóre granice departamentalne biegną w tych samych miejscach, co dawne granice prowincji.
Departamenty były wydzielone w sposób sztuczny, tak, aby były mniej więcej równe pod względem powierzchni i zaludnienia.
Zasadniczym kryterium rozstrzygającym o kształcie terytorialnym nowej jednostki był tu przeciętny zasięg marszu pieszego. Obszar departamentu musiał pozwalać na dotarcie od jego granic do stolicy departamentu, i z powrotem, pieszo w ciągu jednego dnia[1].
Początkowo było ich 83, ale w wyniku zmian granic, przyłączenia kilku terytoriów, liczba departamentów wzrastała. W okresie największych podbojów francuskich na
kontynencie
europejskim
istniało 140 departamentów. Za
restauracji
było ich już tylko 86, po
wojnach włoskich
– 89, a po wojnie
francusko-pruskiej
1870
-
1871
– 86. W
latach 60.
XX wieku
podzielono gęsto zaludnione departamenty w regionie
paryskim
. Pewne zmiany zaszły także na
Korsyce
. Obecnie
Francja metropolitarna
podzielona jest na 96 departamentów. Ponadto istnieją 4
departamenty zamorskie
.
Powierzchnia departamentów waha się między 4 a 8 tys.
km²
. Jedynie w
aglomeracji
paryskiej są one mniejsze – najmniejszy departament o powierzchni 105 km² obejmuje
miasto
Paryż
, przy czym jest to 2. pod względem liczby ludności departament po departamencie
Nord
. Liczba ludności tej jednostki waha się od 75 tys. (
Lozère
) do 2,5 mln (Nord) mieszkańców.
Nazwy departamentów wywodzą się od cech geograficznych regionu – najczęściej są to nazwy
rzek
, które przez niego przepływają (
Loire
,
Gironde
,
Dordogne
), nazwy
pasm górskich
(
Vosges
,
Jura
,
Alpes-Maritimes
) lub nazwy szczytów (
Puy-de-Dôme
). Niekiedy zawarte są także określenia położenia np. haut ('górny'), bas ('dolny'), maritime ('nadmorski'). Nazwy te celowo nie nawiązują do nazw
krain historycznych
, tak by nie nawiązywały do nazw sprzed
rewolucji
.
Ponadto każdy departament oznaczony jest dwucyfrowym numerem, zgodnie z ich kolejnością alfabetyczną (określniki położenia nie były brane pod uwagę). Wyjątkiem są departamenty regionu
Île-de-France
, które powstały w roku
1964
, o numerach od 91 do 95, oraz departament
Territoire-de-Belfort
– nr 90. Także dwóm departamentom na
Korsyce
, które powstały w
1975
r. po podziale departamentu Corse (nr 20), nadano nowe numery: 2A (
Corse-du-Sud
) i 2B (
Haute-Corse
). Numery departamentów pojawiają się także w
kodzie pocztowym
(pierwsze dwie cyfry, np. 42100
Saint-Étienne
– departament nr 42 Loire) oraz na
tablicach rejestracyjnych
(ostatnie dwie cyfry).
Przypisy
- ↑ Kryteria kształtowania podziałów terytorialnych [W] Jerzy Malec, Dorota Malec, Historia administracji i myśli administracyjnej, Kraków 2003
Zobacz też