Aleksander Wielopolski herbu
Starykoń
(ur.
13 marca
1803
w
Sędziejowicach
– zm.
30 grudnia
1877
w
Dreźnie
) – polski polityk, hrabia, margrabia Gonzaga-Myszkowski, XIII
ordynat pińczowski
.
Biografia
Odbył studia prawnicze i filozoficzne w
Warszawie
,
Paryżu
i w
Getyndze
. W czasie
powstania listopadowego
odbył, z ramienia
Rządu Narodowego
, misję dyplomatyczną do
Londynu
. W
1846
, będąc pod wrażeniem
okrucieństw
do jakich dochodziło w
Galicji
, wystosował List szlachcica polskiego do ks. Metternicha, w którym postulował oparcie się Polski o
Rosję
przeciw
Niemcom
i
Austrii
. W
1848
był współzałożycielem galicyjskiego stronnictwa
konserwatywnego
. Uczestnik
kongresu Słowiańskiego
w
Pradze
.
Od marca do października
1861
, z rekomendacji generalnego prokuratora senatu, dyrektor Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego w rządzie
Królestwa Polskiego
.
7 kwietnia
1861
na wniosek Wielopolskiego uchwalono nową ustawę o zbiegowiskach. Jej przepisy głosiły, że w razie zebrania się tłumu manifestantów należy trzykrotnie wezwać go do rozejścia, po czym można już użyć broni palnej. Decyzja ta utorowała drogę do masakry bezbronnej ludności
Warszawy
przez
wojsko rosyjskie
8 kwietnia
na
Placu Zamkowym
. [1]
Na tym stanowisku ukrócił samowolę urzędników carskich, zastępował ich Polakami, opracował plan pomnożenia liczby szkół elementarnych i średnich, w
1862
utworzył w
Warszawie
, na bazie
Akademii Medyko-Chirurgicznej
,
Szkołę Główną
. Przywrócił
Radę Stanu Królestwa Polskiego
, wprowadził reformujące i porządkujące system administracji ustawy o samorządzie gmin miejskich i wiejskich, powiatów i guberni. Jego zasługą jest także wprowadzenie oczynszowania chłopów i równouprawnienia
Żydów
. Żądania uznania przez Polaków status quo i wyrzeczenia się dążeń niepodległościowych spowodowały jego poróżnienie się z wieloma działaczami polskimi, natomiast śmiałe reformy zniechęciły do niego carską administrację.
Pokłócony z agresywnymi wobec Polaków władzami rosyjskimi w
Warszawie
złożył dymisję i wyjechał w
1861
do
Petersburga
. Tam zdobył przychylność dworu dla swoich poglądów (przekonywał, że tylko poważne ustępstwa wobec Polaków mogą uspokoić "wrzącą" sytuację w Królestwie) i wrócił w czerwcu
1862
jako naczelnik rządu cywilnego
Królestwa Polskiego
. Rewolucjoniści ze stronnictwa Czerwonych odpowiedzieli dwoma zamachami na jego życie. Przerażone grożącą wojną sytuacją stronnictwo Białych zaproponowało Wielopolskiemu współpracę, ten jednak odmówił. W
1863
dla powstrzymania działań konspiracyjnych zmierzających do konfrontacji z
Rosją
zarządził tzw.
brankę
do wojska rosyjskiego. Opozycja zadecydowała w tej sytuacji o rozpoczęciu
powstania
. Wobec niepowodzeń w walce z nastrojami rewolucyjnymi utracił zaufanie cara
Aleksandra II
i otrzymał dymisję ze stanowiska. W lipcu
1863
opuścił
Warszawę
. Zrażony do polityków polskich i rosyjskich oraz do społeczeństwa polskiego resztę życia spędził bezczynnie w
Dreźnie
.
Indywidualista obdarzony potężnym intelektem. Wprowadził wiele istotnych reform. Przeciwnik polityki konfrontacyjnej w stosunku do zaborcy, zwolennik idei pozytywistycznych, uciekał się jednak niekiedy do rozwiązań siłowych. Nie był lubiany w nastawionym rewolucyjnie społeczeństwie polskim. Szorstki, arogancki i bezkompromisowy w życiu codziennym (wsławił się kilkunastoletnim procesem o ogromne posiadłości Ordynacji Pińczowskiej) nie potrafił współpracować ani z antyrosyjską polską opozycją, ani z antypolskimi przedstawicielami władz rosyjskich. Sceptyczny wobec rodaków (dla Polaków można czasem coś dobrego zrobić, ale z Polakami nigdy), gardził opinią publiczną. Osamotniony w swoich poglądach, niezrozumiany i skonfliktowany tak z polskimi rewolucjonistami jak i z carskimi urzędnikami, zrażony do nastawionego konfrontacyjnie polskiego społeczeństwa wycofał się z życia politycznego spędzając ostatnie lata życia na przymusowej bezczynności. Zmarł po ciężkiej chorobie. Jego zwłoki zostały sprowadzone do kraju i spoczęły w podziemiach kościoła pw.
św. Ducha
i
Matki Boskiej Bolesnej
w
Młodzawach Małych
- nekropolii ordynatów pińczowskich; jego marmurowy nagrobek usytuowany jest w kościele pomiędzy prezbiterium a północnym ramieniem transeptu.[2].
Rodzina
Syn
Józefa Stanisława Wielopolskiego
i Eleonory z Dembińskich. Dwukrotnie żonaty: z Teresą Potocką herbu
Pilawa
(
1806
-
1831
) oraz z Pauliną Apolonią Potocką (
1813
-
1895
), która urodziła mu dwóch synów:
Zygmunta
(
1833
-
1902
) i Józefa (
1834
-
1901
).
Pamięć o Wielopolskim
Jego postawa, historia i postać została wyśpiewana w piosence
Przemysława Gintrowskiego
do słów Jerzego Czecha pt.: Margrabia Wielopolski. [3]
Występuje i wykłada swoje racje w powieści
Władysława Terleckiego
pt. "Dwie głowy ptaka", opowiadającej m.in. o próbie zamachu na margrabiego.
Jest jednym z głównych bohaterów powieści historycznej
Zofii Kossak
pt. Dziedzictwo.
Przypisy
- ↑
Stefan Kieniewicz
, Warszawa w powstaniu styczniowym,
Warszawa
1983
, s. 72-76.
- ↑ Michał Jurecki, Ponidzie. W świętokrzyskim stepie, Kraków 2004, . Rozdział: "Młodzawy Małe ponidziańska Częstochowa, nekropolia ordynatów pińczowskich", s.132-135.
- ↑
Treść wiersza
Zobacz też