Kamień z Rosetty – zabytek piśmiennictwa
staroegipskiego
, którego odkrycie stało się przełomem na drodze do odczytania egipskich
hieroglifów
.
Wygląd
Jest to czarna kamienna (
bazaltowa
) płyta o wysokości maksymalnej 114,4 cm, szerokości 72,3 cm i grubości 27,9 cm oraz wadze 762 kg. Na kamieniu wyryty został tekst dwujęzyczny w trzech wersjach – po egipsku pismem
hieroglificznym
i
demotycznym
oraz po
grecku
. W górnej części znajduje się 14 linijek z 1419 hieroglifami, w środkowej 32 linijki z zapisem demotycznym, w dolnej – 34 linijki zapisane pismem greckim. Górna część z hieroglifami jest uszkodzona, środkowa demotyczna zachowała się najlepiej, w dolnej brakuje prawego rogu, a więc zakończenia tekstu.
Treść
Tekst zapisany greką został bardzo szybko odczytany przez filologów. Był to ten sam tekst, który został zapisany w trzech wersjach i dwóch językach, aby był zrozumiały zarówno przez rodowitych Egipcjan, jak i przez Greków. Jego treścią jest dekret wydany 27 marca
roku 196 p.n.e.
przez kapłanów egipskich w
Memfis
dla uczczenia
faraona
Ptolemeusza V
z okazji pierwszej rocznicy koronacji, w związku z doznanymi od niego dobrodziejstwami. Faraon bowiem po wstąpieniu na tron ogłosił
amnestię
, obniżył
podatki
i podniósł dochody kapłanów.
Historia kamienia
Naukowcy oglądają Kamień z Rosetty podczas Międzynarodowego Kongresu Orientalistów w 1874
Kamień z Rosetty w British Museum
Kopia kamienia z Rosetty stojąca w British Museum, którą można dotknąć
Płyta stanowiła część
steli
ustawianej w świątyniach na polecenie kapłanów w pobliżu wizerunku faraona. Odkryta została podczas robót fortyfikacyjnych w średniowiecznej twierdzy (nazwanej przez Francuzów Fort Julien) w egipskim porcie
Rosette
15 lipca
1799
r. przez kapitana
Pierre'a-François Boucharda
w trakcie wyprawy
Napoleona
do
Egiptu
. Płyta stanowiła element starego muru twierdzy, remontowanego przez żołnierzy
francuskich
w oczekiwaniu na spodziewany atak
turecki
na zachodnią część
Delty
. Następnie przetransportowano ją statkiem do
Kairu
, gdzie
29 lipca
1799 roku została przedstawiona informacja o tym odkryciu
Instytutowi Egipskiemu
oraz francuskiej placówce naukowej koordynującej całość prac badawczych na terenie Egiptu. Potencjalna wartość kamienia była od razu oczywista, gdyż treść tekstu greckiego została bardzo szybko poznana. Wtedy też zostały wykonane kopie tekstów, które wysłano do Paryża.
Na mocy traktatu pokojowego z
Aleksandrii
w
1801
zabytek został przejęty (podobnie jak i inne eksponaty zgromadzone wówczas przez francuskich naukowców w Egipcie) przez Anglików. Kamień trafił najpierw do biblioteki Stowarzyszenia Antykwariuszy w
Londynie
, następnie w 1802 został oficjalnie ofiarowany
British Museum
jako dar króla
Jerzego III
.
Ponieważ tekst grecki był znany, możliwe stało się odczytanie hieroglifów, co uczynili w
1822
roku
Jean-François Champollion
i w
1823
Thomas Young
.
Obecny stan zabytku
Obecnie kamień jest częścią zbiorów Galerii Egipskiej w londyńskim British Museum. Egipt dąży do odzyskania zabytku, wywiezionego zdaniem jego władz nielegalnie w epoce kolonialnej.
Bibliografia
- publikacje:
- Ceram C.W. – „Bogowie, groby i uczeni”, PIW, Warszawa 2004, s. 102-103,
- Rachet G. – „Słownik cywilizacji egipskiej”, Wyd. Książnica sp. z o.o., Katowice 2006, s.149,
- Tyldesley J. – „Egipt. Jak zaginiona cywilizacja została na nowo odkryta”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005, s. 49-51,
- Vanderberg Ph. – „Śladami przeszłości. Największe odkrycia archeologów”, Świat Książki, Warszawa 2003, s. 30,
Linki zewnętrzne