Uwertura francuska - forma muzyczna, powstała w
XVII wieku
we
Francji
, upowszechniona w całej Europie i praktykowana przez wielu kompozytorów do połowy
XVIII wieku
. Zbudowana jest z dwóch zasadniczych części:
- pierwszej o marszowym, uroczystym charakterze, rytmie punktowanym i fakturze akordowej,
- drugiej najczęściej w żywszym tempie, w formie fugi.
W wielu utworach tego gatunku po części fugowanej następowała
coda
, nawiązująca charakterem i motywiką do pierwszego odcinka.
Pierwszym kompozytorem, który z rozmysłem stosował oba typy uwertury i uznany został za twórcę tej formy, był
Jean-Baptiste Lully
, który w
1658
roku tak właśnie rozpoczął balet Alcidiane. Formę tę uprawiało wielu kompozytorów barokowych, m.in.
Jan Sebastian Bach
,
Georg Friedrich Händel
,
Georg Philipp Telemann
,
Jean-Philippe Rameau
i inni.
Specyficzny charakter uwertury francuskiej, zwłaszcza jej pierwszej części, majestatycznej w wyrazie, a jednocześnie o rytmice
marszowej
, wynikał prawdopodobnie z tego, że w praktyce dworu w
Wersalu
służyła ona jako tło muzyczne dla wejścia króla na salę, w której odbywało się przedstawienie operowe.
Nie należy mylić uwertury francuskiej z
uwerturą włoską
, trzyczęściową formą muzyczną o układzie części szybka-wolna-szybka.