Kultura puchowska
Kultura puchowskawędrówki plemion germańskich od II wieku p.n.e do IV wieku n.e. Kultura puchowska (daw. kultura cieszyńska) –
kultura archeologiczna
epoki żelaza
(300 lat p.n.e -
180
r. n.e. (regionalnie do IV w. n.e). Chronologia geneza i zanikNazwa wywodzi się od eponimicznego stanowiska
Púchov
nad
Wagiem
na Słowacji, które przebadał E. Beninger w roku
1937
, jednak pierwszego odkrycia zabytków przypisanych później tej kulturze dokonał w latach
1888
-
1894
E. Hoening. Stanowiska tej kultury datowane są na okres pomiędzy
III w. p.n.e.
a
I w. n.e.
. Kultura puchowska nastąpiła po wcześniejszej
kulturze łużyckiej
jako kontynuatorka zespołu
zachodniohalsztackich
i
lateńskich
grup kulturowych w odmianie
celtycko
-
trackiej
. Od północy do II w.n.e. stanowiska k. puchowskiej sąsiadowały ze stanowiskami
kultury przeworskiej
oraz od wschodu z
kultury zarubinieckiej
. Obszar występowania i kontekst archeologicznyStanowiska kultury puchowskiej występowała w
okresie lateńskim
tj. do końca okresu LT B (połowa III w.p.n.e.) na terenach północnej i wschodniej Słowacji głównie w jej partiach górskich oraz w górnym dorzeczu
Nitry
,
Wagu
i
Hronu
. W okresie LT C na tereny południowej Polski przenika zapewne część grup ludności celtyckiej m.in. na ziemie
kotliny sądeckiej
,
kotliny żywieckiej
oraz obszar górnego i środkowego dorzecza
Sanu
na tzw.
Doły Jasielsko-Sanockie
– za pośrednictwem silnego ośrodka
zemplińskiego
we wschodniej Słowacji na terenach południowej
Polski
oraz północnej części
Słowacji
. Charakterystyczne wytwory kulturoweCeramika tzw. grafitowa, szklane bransolety, niespotykane dotąd narzędzia rolnicze i kowalskie. OsadnictwoOsady ufortyfikowane o konstrukcji ziemno-drewniano-kamiennej. W niektórych osadach, np. Liptowska Mara na
Słowacji
, znajdowały się miejsca kultu, gdzie składano ofiary. ObrządekBrak informacji na temat obrządku pogrzebowego . Południowy zasięg plemion
Anartów
i
Kotynów
( Anartii, Cotini) na początku I wieku n.e. Gospodarka i społeczeństwoLudność kultury puchowskiej prezentowała wysoki stopień rozwoju gospodarki, o którym świadczą chociażby lokalne emisje monet. Głównym nosicielem tej kultury była ludność utożsamiana z celtyckim plemieniem
Kotynów
(o Kotynach wspomina
Tacyt
[1]), osiadła na zachodnim pograniczu oraz plemię
Anartów
(Anartii, Anartfracti) na wschodnim pograniczu w dorzeczu
Sanu
i
Cisy
. Kultura puchowska przetrwała na ziemiach ziemiach polskich co najmniej do końca II w. n.e. W okresie upływającym po wojnach
markomańskich
(lata
166
-
180
) ślady osadnictwa tej kultury zanikają. Tablica chronologicznaokres | wg. Dechelette | wg. Reinecke | Datowanie |
---|
wczesnolateński | La Tene I | La Tene A i B | 480 l. p.n.e. - 300 l. p.n.e. | środkowolateński | La Tene II | La Tene C | 300 l. p.n.e. do 100 l. p.n.e. (regionalnie do ok. 150 l. p.n.e.) | późnolateński | La Tene III | La Tene D | 150/100 l. p.n.e. do pocz. I w. n.e. |
Muzeum Kultury Puchowskiej, Púchov, Słowacja Stanowiska archeologiczne-
Horodyszcze
nad
Sanem
: Początki osadnictwa celtyckiego na terenie dorzecza
Sanu
sięgają IV wieku p.n.e.
Celtowie
osiedlili się w południowej jego części w rejonie nad Górnym i środkowym Sanem w okolicach Sanoka. Na terenie tym do chwili obecnej zlokalizowano 26 stanowiska archeologiczne z materiałami, które należy przypisać kulturze celtyckiej. Do najlepiej przebadanych należą osady w miejscowościach
Pakoszówka
,
Sanok
-Biała Góra oraz
Trepcza
. Na stanowisku w m.
Trepcza
jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku znaleziono m.in. złotego
statera
celtyckiego. Ciekawostką jest, że nazwa "San" w języku
Gallów
to "
rzeka
", czyli rzeka
Shannon
(ir: Siannan),
Saona
,
Seine
i San mają wspólny galijsko/celtycki źródłosłów, pra-indeoeuropejski sufix -onna oznaczyłby źródło lub rzekę.
-
Maszkowice
: wały i osada obronna.
Literatura- K. Godłowski: Okres lateński w Europie, Archeologia pierwotna i wczesnośredniowieczna, cz. IV, Kraków 1977.
- K. Pieta: Die Púchov – Kultur (Monografia) 1982.
- P. Kaczanowski,
M. Parczewski
(red.): Archeologia o początkach Słowian, Materiały z konferencji, Kraków, 19-21 Listopada 2001; Kraków 2005 : Kaczanowski P., Madyda-Legutko R. "Strefy kulturowe w Europie Środkowej w okresie rzymskim".
- J. Ginalski: Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za rok 1966, za rok 1967, za lata 1968-1969, za lata 1970-72, za lata 1973-75, za lata 1976-1979, za lata 1980-1984, za lata 1985-1990, za lata 1991-1992, za rok 1993, Tom XVI, Tom XVII, Tom XVIII, Tom XIX, Tom XX.
- tenże: Na granicach antycznego świata, Materiały z konferencji – Rzeszów, 20-21 XI 1997.
- s. Hammer: Tacyt, Dzieła, Warszawa, Czytelnik 2005.
Linki zewnętrznePrzypisy- ↑ o Kotynach : "Iuxta Hermunduros Naristi ac deinde Marcomani et Quadi agunt. Praecipua Marcomanorum gloria viresque, atque ipsa etiam sedes pulsis olim Boiis virtute parta. Nec Naristi Quadive degenerant. Eaque Germaniae velut frons est, quatenus Danuvio peragitur. Marcomanis Quadisque usque ad nostram memoriam reges mansere ex gente ipsorum, nobile Marobodui et Tudri genus: iam et externos patiuntur, sed vis et potentia regibus ex auctoritate Romana. Raro armis nostris, saepius pecunia iuvantur, nec minus valent.Retro Marsigni, Cotini, Osi, Buri terga Marcomanorum Quadorumque claudunt. E quibus Marsigni et Buri sermone cultuque Suebos referunt: Cotinos Gallica, Osos Pannonica lingua coarguit non esse Germanos, et quod tributa patiuntur. Partem tributorum Sarmatae, partem Quadi ut alienigenis imponunt: Cotini, quo magis pudeat, et ferrum effodiunt. Omnesque hi populi pauca campestrium, ceterum saltus et vertices montium iugumque insederunt. Dirimit enim scinditque Suebiam continuum montium iugum, ultra quod plurimae gentes agunt, ex quibus latissime patet Lygiorum nomen in plures civitates diffusum. Valentissimas nominasse sufficiet, Harios, Helveconas, Manimos, Helisios, Nahanarvalos", w przekładzie S. Hammera "W stecz patrząc, widzimy Marsyngów, Kotynów, Osów i Burów, którzy z krajem Markomanów od tyłu graniczą. Z tych, Marsyngowie i Burowie językiem i trybem życia mocno przypominają Swebów. O Kotynach świadczy ich język galicki, o Osach panońskich, że nie są Germanami, a nadto ta okoliczność, że ponoszą daniny. Część tych danin nakładają na nich Sarmaci, część Kwadowie, jako na cudzoziemców. Kotynowie na domiar wstydu pracują jeszcze w kopalniach żelaza. Wszystkie te ludy niewiele zajęły równin, zresztą tylko w dąbrowach i na szczytach gór (i w paśmie górskim) osiadły. Swebię dzieli bowiem i przecina nieprzerwane pasmo gór, poza którymi mieszka bardzo wiele ludów."
Inne hasła zawierające informacje o "Kultura puchowska":
Rodzimy Kościół Polski
...
II wiek
...
Linz
...
Sztuka
...
Dogmat
...
Wiktor Sukiennicki
...
Dwudziestolecie międzywojenne na świecie
...
Szkoci
...
Kara
...
Aurora
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kultura puchowska":
008b. Grecja (plansza 18)
...
206 Kultura, nauka i sztuka okresu międzywojennego (plansza 3)
...
010c. Rzym (plansza 5)
...
|