Mád - gmina na Węgrzech w
komitacie Borsod-Abaúj-Zemplén
, w powiecie
Szerencs
.
Położenie
Osada znajduje się w odległości 44 km na wschód od miasta
Miskolc
, w regionie winnym
Pogórza Tokajskiego
. Najbliższym miastem jest leżący 10 km stąd
Szerencs
, spośród okolicznych osiedli wymienić trzeba jeszcze
Mezőzombor
,
Rátka
(ok. 9 km) oraz
Tállya
(9 km).
Historia
Osada zamieszkana jest od czasów prehistorycznych. Znaleziono tu pozostałości naczyń z epoki brązu, przechowywane w Muzeum Narodowym w
Budapeszcie
. Odkryto już także wykopaliska z
400 n.e.
, wskazujące na to, że już wtedy była tu zaawansowana uprawa winorośli.
Osada istniała już w
XIV wieku
. Już w najdawniejszych dokumentach figuruje jako
miasteczko
rolnicze. W
XV wieku
Mád należał do odległego o około 15 km na południowy wschód grodu
Tokaj
, a potem do grodu
Regéc
. W
1541
wspominają ją jako część włości
Tállya
.
W
1567
Turcy
podpalili osadę, ale ponownie ją zbudowano, a pod koniec
XVI wieku
stał się siódmą, najbardziej zaludnioną osadą komitatu Borsód-Abaúj-Zemplén. W
1627
posiadała już prawa urządzania jarmarków. W
1637
Turcy znów podpalili osadę. W celach obronnych, mieszkańcy wsi umocnili wówczas kościół.
W
1645
wieś spustoszyła epidemia
dżumy
, a w
1694
szarańcza
. Po tym, w
1695
pustoszyło tu gradobicie. Ale po tych wielu klęskach, osada w końcu znów szybko zaczęła rozwijać się. W
1700
osadę zakupił książę Franciszek II Rákóczi i jego siostra. Sam książę często przebywał w Mád, szczególnie w okresie winobrania. Wówczas Mád był już zaliczany do bardzo sławnych miejscowości winiarskich, nawet
Imre Thököly
posłał swoich żołnierzy na winobranie.
W
1739
znów pustoszyła w tej wsi
epidemia
dżumy
. W okresie wojen przeciwko
Napoleonowi
, wojska Pogórza Tokajskiego zbierały się w okolicach Mád. Pod koniec wieku osada zubożała, szczególnie z powodu podatków i złej pogody.
W
1795
zbudowano w stylu barokowym
synagogę
. W całej Europie w tym stylu jest tylko jedna synagoga podobna do tej w Mád. Po przebudowie powstało mieszanie się stylu
barokowego
i
konserwatywnego
, od tego stając się nie tylko indywidualną, ale także najpiękniejszą synagogą Węgier[]. Obok synagogi zbudowano budynek
rabina
, którego pełne odnowienie rozpoczęto w
2006
.
W pierwszej połowie
XIX wieku
znów miały miejsce liczne epidemie, dziesiątkujące ludność.
W okresie
Wiosny Ludów
, zwanej tutaj Rewolucją Niepodległościową lat 1848-1849, w której wielu mieszkańców Mád straciło życie, między innymi 15-letni Dániel Koroknay, bohaterskie dziecko rewolucji. Jego imieniem nazwano miejscową szkołę podstawową.
- Od
1859
osadę łączy linia kolejowa z miastem
Miszkolc
.
- W
1904
do osady Mád wprowadzono prąd elektryczny.
- W
2004
zakończono restaurowanie
Synagogi w Mád
nagrodzonej Nagrodą Europa Nostra.
- W
2005
osadę spustoszyła
powódź
, która spowodowała półmiliardowe szkody.
Warte zobaczenia
- Dom Malonyay'ch
- Pałac ks.ks. Rákóczi-Aspremont
- Budynek kasy oszczędności Hegyalja Takarékpénztár
-
Synagoga w Mád
- Kościół rzymskokatolicki
- Kościół ewangelicko-augsburski
- Kaplica
- Piwnice winne
Źródła
Linki zewnętrzne