Pod koniec XVII w. imperium
Wielkich Mogołów
zaczęło wyraźnie chylić się ku upadkowi, a to głównie na skutek odśrodkowych dążeń różnych prowincji i ambicji ich władców. Największym zagrożeniem stało się utworzenie
państwa Marathów
, ludu hinduskiego, zamieszkującego środkową część zachodnich wybrzeży subkontynentu. Nie tylko odpierali oni ataki wojsk Mogołów, ale sami czynili coraz to dalsze wypady w kierunku centrum i na południe półwyspu.
Równocześnie od zachodu państwo Mogołów najechane zostało przez
Persów
, którzy w
1739
r. dotarli do stolicy państwa
Delhi
i złupili je. Wtedy nastąpiło oderwanie się od imperium szeregu zachodnich i północnych prowincji, w tym
Pendżabu
i
Bengalu
, gdzie doszło do buntu i powstań
Sikhów
i
Radźputów
przeciwko prześladowaniu
hinduizmu
i odnowieniu specjalnego podatku od Hindusów.
Do wewnętrznych wojen w Indiach włączyły się też armie angielskich i francuskich
Kompanii Wschodnioindyjskich
. Sprzymierzając się ze zwalczającymi się wzajemnie państwami hinduskimi, Anglicy starli się zbrojnie z Francuzami. Po klęsce w
1751
r. pod Arkot Francuzi zmuszeni zostali do opuszczenia rejonu portu
Madras
, który dotąd zajmowali. Anglicy przejęli to miasto i na wielką skalę zaangażowali się w walkach na terytoriach trzech wschodnich prowincji:
Bengalu
,
Biharu
i Sarkary.
Natomiast Marathowie opanowali całe środkowe terytorium państwa Mogołów, które faktycznie przestało wówczas istnieć. Z kolei wojska Marathów pobite zostały na
równinie Panipat
w 1761 r. przez armię szacha
Afganistanu
, która po złupieniu Delhi jednakże się wycofała. W ten sposób została też uniemożliwiona ewentualna odbudowa imperium Mogołów przez osłabionych Marathów. A głównym zwycięzcą wieloletnich wojen domowych w Indiach stała się
Wielka Brytania
, która, przy ich okazji, opanowała znaczne terytoria na wschodzie półwyspu, zdobywając dogodne przyczółki dla późniejszego zajęcia całego subkontynentu indyjskiego. Największym z nich był port
Kalkuta
w Bengalu.
Po rozbudowie swych sił zbrojnych
Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska
sprowokowała wojnę z księstwem Bengalu i po rozgromieniu w
1757
r. wojsk bengalskich, zajęła całe księstwo, osadzając na tronie uległego
nababa
. Troszcząc się głównie o jak największe zyski, Kompania zaniedbała konserwacji kanałów nawadniających, co było zawsze obowiązkiem władcy. W rezultacie obniżyły się plony ryżu, a w
1770
r., po okresie suszy, wystąpiła w Bengalu klęska głodu. W jego wyniku zmarło ok. 9 mil. osób, to jest 1/3 ludności prowincji. Fakt ten spowodował w 1774 r. ustanowienie przez parlament brytyjski stanowiska generalnego gubernatora i sześcioosobowej Rady Kontrolnej, kontrolującej odtąd działalność Kompanii Wschodnioindyjskiej.
W 1782 r. zakończyła się pierwsza z kilku wojen, prowadzonych przez Brytyjczyków z Marathami, celem opanowania środkowych Indii. Do
1800
r. w ich władaniu znalazły się południowe Indie, zaś zajęcie całego Półwyspu Indyjskiego dokonane zostało przez Wielką Brytanię w następnym XIX stuleciu.
Zobacz też
Źródło