Sosna wejmutka
Sosna wejmutkaSosna wejmutka zwana też sosną amerykańską (Pinus strobus
L.
) –
gatunek
drzewa iglastego z
rodziny
sosnowatych
(Pinaceae). Sosna wejmutka występuje na północnych i wschodnich obszarach
Ameryki Północnej
(
Kanada
,
USA
). W
Polsce
uprawiana, spotykana w lasach i parkach. Polska nazwa gatunkowa tej sosny wywodzi się od nazwiska lorda Weymoutha, który na początku
XIX w.
rozpowszechnił ją na terenie Longleat. Rozmieszczenie geograficzneNaturalny zasięg sosny wejmutki rozciąga się wzdłuż południowej Kanady, od
Nowej Fundlandii
, wyspy
Anticosti
i półwyspu
Gaspé
, na zachód do środkowego i zachodniego
Ontario
i południowo-wschodniej
Manitoby
. Dalej na południe do południowo-wschodniej
Minnesoty
i północno-wschodniego
Iowa
, na wschód do północnego
Illinois
,
Ohio
,
Pensylwanii
i
New Jersey
oraz na południe przez
Appalachy
do północnej
Georgii
i północno-zachodniej
Karoliny Południowej
. Stanowiska sosny wejmutki można także znaleźć w zachodnim
Kentucky
, zachodnim
Tennessee
i
Delaware
[3]. Populacje raportowane z
Gwatemali
i
Meksyku
należą do wyróżnianej przez niektórych botaników odmiany P. strobus var. chiapensis, która traktowana jest coraz częściej jako odrębny gatunek. Morfologia- Pokrój
- Drzewo iglaste, pokrój raczej smukły, początkowo stożkowaty, później spłaszczony, bardziej nieregularny.
Korona
luźna, gałęzie w regularnych okółkach, odchodzą od pnia prawie pod kątem prostym.
-
Pień
- Osiąga wysokość 30–67[4] m, w środkowej Europie dorasta do 25 m, oraz średnicę 100–180 cm.
Kora
spękana, ciemnoszara, z wiekiem grubieje i ciemnieje.
-
Liście
- Igły zebrane po 5 na krótkopędzie, niebieskozielone, długości 6–10 cm, szerokości 0,7–1 mm, giętkie i cienkie, z opadającą
pochewką liściową
.
-
Szyszki
- Szyszki męskie walcowate, żółte, długości 10–15 mm (8–10 mm[3], wyrastają w grupach u nasady młodych pędów, najczęściej na starszych, dolnych gałęziach. Szyszki żeńskie wyrastają na szczytach pędów, w górnej części korony, są sztywne i zaokrąglone. W czasie zapylenia zielone, o długości 5–38 mm. Dojrzałe szyszki żeńskie są brązowe, cylindryczne i zwisające, długości (7)8–20 cm. Łuski giętkie z kolistymi wypustkami na końcach, zwykle pokryte żywicą.
Nasiona
długości 5–6 mm, opatrzone skrzydełkiem długości 1,8–2,5 cm.
Biologia i ekologia
Drewno
lekkie, kremowożółte, miękkie. Drzewo
jednopienne
. Kwitnie od maja do czerwca. Szyszki męskie wykształcają się od jednego do kilku tygodni wcześniej niż żeńskie na tym samym drzewie. Drzewa produkują szyszki żeńskie po osiągnięciu 5–10 lat, ale dobrze obradzają dopiero w wieku 20–30 lat. We wczesnych latach kwitnienia, drzewa nie wykształcają wcale lub niewielką liczbę szyszek męskich. Zjawisko to może się utrzymywać także u starszych okazów, o średnicy pnia 30–61 cm, aczkolwiek ich produkcja pyłku jest większa niż młodych drzew (od małej do średniej ilości). Do zapłodnienia dochodzi ok. 13 miesięcy po zapyleniu, a nasiona dojrzewają w ciągu sierpnia i września drugiego roku. Szyszki uwalniają nasiona i opadają wkrótce potem. Do rozsiania większości nasion dochodzi w ciągu miesiąca od osiągnięcia dojrzałości. Rozsiewają się w odległości 60 m w zwartych drzewostanach i ponad 210 m na stanowiskach otwartych[3]. Igły pozostają na drzewie przez 2–3 lata[4]. Drzewa osiągają wiek zazwyczaj 200 lat, wyjątkowo 450. Początkowo rosną wolno (ok. 135 cm wysokości w wieku 8–10 lat), między 10 a 15 rokiem życia przyrastają szybko (średnio 1 m rocznie). Tempo wzrostu zależy także od warunków siedliskowych, jednak dla wszystkich stanowisk wyrównuje się w wieku ok. 55 lat, kiedy roczny przyrost jest na poziomie 0,3 m na rok. Liczba chromosomów: 2n=24. Preferuje płaskie
doliny
w obszarach górskich, można ją znaleźć na wysokości do 1500 m n.p.m. Najchętniej rośnie na glebach wapiennych. Wraz z innymi drzewami iglastymi i liściastymi tworzy
lasy mieszane
. W lasach, w których jest gatunkiem dominującym towarzyszą jej:
sosna czerwona
,
dąb czerwony
i
klon czerwony
,
choina
, Quercus prinus. Wykazuje średnią tolerancję na zacienienie. Jako siewki, ze względu na powolny wzrost w pierwszych latach życia, sosny wejmutki są bardzo wrażliwe na konkurencję ze strony szybciej rosnących gatunków. Jeśli przeżyją ten okres ich zdolność przetrwania zwiększa się. Sosna ta rzadko tworzy trwałe jednogatunkowe stanowiska. Nie sprzyja temu wewnętrzna różnorodność w ukształtowaniu korony, różne tempo wzrostu w poszczególnych okresach życia czy na danym podłożu. Nasiona są pożywieniem dla m.in.
wiewiórki szarej
(Sciurus carolinensis), która przyczynia się także do rozsiewania nasion, gromadząc je w podziemnych schowkach. Systematyka i zmiennośćPozycja gatunku w obrębie rodzaju
Pinus
[5]: Wcześniej traktowano
Pinus chiapensis
jako odmianę sosny wejmutki (P. strobus var. chiapensis Martínez), klasyfikowaną obecnie najczęściej w randze gatunku.[4] Sosna wejmutka łatwo krzyżuje się z
sosną zachodnią
(Pinus monticola),
s. rumelijską
(P. peuce),
s. himalajską
(P. wallichiana) i
s. drobnokwiatową
(P. parviflora). Można ją także skrzyżować z
sosną giętką
(P. flexilis) i
P. ayacahuite
. Mieszaniec z sosną himalajską jest bardziej żywotny niż sosna wejmutka i lepiej znosi zimy niż sosna himalajska. Sosny wejmutki na naturalnym siedlisku, Ottawa National Forest, Syvania Wilderness,
Michigan
ZagrożeniaMiędzynarodowa organizacja
IUCN
przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka[2]. Zastosowanie- Drzewo ozdobne
Uprawiana powszechnie w Europie w lasach i parkach. - Surowiec drzewny
- Ponieważ drewno jest łatwe w obróbce i niepaczące się, wytwarzane są z niego różnego rodzaju opakowania (np. skrzynki transportowe).
- W XVII i XVIII w. sosna wejmutka na wschodnich stanowiskach była masowo wycinana, z przeznaczeniem na cele marynarki wojennej Wielkiej Brytanii (
Royal Navy
). Przez XVIII i XIX w. wycinkę prowadzono także na cele budowlane i meblarskie, posuwając się coraz dalej na zachód. Pozostałością po tamtych czasach są historyczne budynki z drewna sosnowego, które można znaleźć od
Maine
do
Minnesoty
.
- Gatunek sprowadzony niegdyś do Europy na użytek przemysłu papierniczego.
Szkodniki i chorobyObjawy rdzy wejmutkowo-porzeczkowej Znanych jest 277 szkodników i 110 organizmów wywołujących choroby sosny wejmutki. Z tego tylko 16 owadów i 7 chorób stanowi na tyle istotne zagrożenie dla życia drzew, że może powodować ich obumieranie. Najgroźniejsze z nich to chrząszcz Pissodes strobi,
rdza wejmutkowo-porzeczkowa
i
opieńka miodowa
(Armillaria mellea). - Pissodes strobi – chrząszcz, niszczy młode pędy, do 2–3-letnich.
- Conophthorus coniperda – chrząszcz z rodziny
ryjkowcowatych
, żeruje na szyszkach i może doprowadzić do znacznego ograniczenia plonu nasion na zaatakowanych drzewach. W południowo-zachodnich lasach Maine zaobserwowano przerwy w między płodnymi latami trwające 7–10 lat[3].
- Cinara strobi –
mszyca
, powoduje uszkodzenia pędów i gałęzi dużych drzew, może doprowadzić do obumarcia małych okazów.
- Neodiprion pinetum - larwy tego owada żerują na młodych i starych igłach.
-
Borecznik rudy
(Neodiprion sertifer) – owad zasiedla przeważnie młode drzewka (także innych sosen) składając jaja przy brzegach igieł. Larwy wylęgają się na wiosnę i przez maj i czerwiec zjadają stare igły, pozostawiając młode pędy. Wpływa to hamująco na przyrost drzew.
-
rdza wejmutkowo-porzeczkowa
– choroba wywoływana przez grzyb Cronartium ribicola. Objawem porażenia są żółtopomarańczowe, pęcherzykowate skupienia zarodników na pędach. Choroba groźna jest przede wszystkim dla młodych drzewek.
- Czyreń sosnowy (Phellinus pini) – grzyb, patogen roślin, najczęściej atakujący uszkodzone drzewa.
- Skórnik krwawiący (Stereum sanguinolentum) – grzyb, patogen roślin, atakuje drzewa dostając się przez uszkodzenia.
-
Opieńka miodowa
(Armillaria mellea) – grzyb, wywołuje opieńkową zgniliznę korzeni, porażone części pnia ulegają zgniliźnie białej.
Obecność w kulturze i symboliceSosna wejmutka jest jednym z symboli kanadyjskiej prowincji
Ontario
. Jest także drzewem stanowym dwóch stanów
USA
:
Maine
i
Michigan
[6]. CiekawostkiPrzypisy- ↑ P. F. Stevens:
PINACEAE
. W: Angiosperm Phylogeny Website [on-line]. 2001–.
- ↑ 2,0 2,1 Conifer Specialist Group (1998):
Pinus strobus
(
ang.
). W: IUCN 2009.
IUCN Red List of Threatened Species. Version 2009.1
[on-line]. [dostęp 2009-07-29].
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Russell M. Burns, Barbara H. Honkala.
Silvics of North America / v.1, Pinus strobus
. „Agriculture Handbook”. 654, ss. 476-488 (1990). Dept. of Agriculture, Forest Service (
ang.
). [dostęp 2009-08-01].
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Christopher J. Earle:
Pinus strobus
(
ang.
). W:
Gymnosperm Database
[on-line]. [dostęp 2009-07-30].
- ↑ Christopher J. Earle:
Pinus
(
ang.
). W:
Gymnosperm Database
[on-line]. [dostęp 2009-07-29].
- ↑
Pinus strobus
(
ang.
). W:
Flora of North America
[on-line]. [dostęp 2009-08-03].
- ↑
Sosna wejmutka
(
pol.
). W:
Leśnoteka
[on-line]. [dostęp 2009-07-29].
Inne hasła zawierające informacje o "Sosna wejmutka":
Maine
Portland
,
Lewiston
,
Bangor
, South Portland, Auburn (rok
2000
) Symbole stanuDewiza: Dirigo (Przewodzę)Symbole:
Sosna wejmutka
,
sikora
,
pszczoła miodna
Przemysł i bogactwa naturalneRolnictwo:uprawa borówki, jabłek, ziemniaków, ...
Chojnik (Karkonosze)
...
Bór świeży
...
Orzysz (jezioro)
...
Mazurski Park Krajobrazowy
...
Torfowisko
...
Polska Czerwona Księga Roślin
...
Dziupla
...
Rybołów
...
Pobrzeże Kaszubskie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Sosna wejmutka":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
...
210. Szata roślinna Polski (plansza 5)
Sosna wejmutka
Szata roślinna Polski
Zdecydowanie dominują lasy z przewagą drzew iglastych. Bory ...
004. Organy generatywne i cykle rozwojowe roślin nasiennych (plansza 5)
...
|