Obszar Orawy (bez okolic Mędralowej) przyłączony do Polski w 1938 na mapie topograficznej
WIG
z 1939
Narodowości na Orawie w 1931 r. wg. pisma "Ziemia"
Komitat Orawski w granicach Królestwa Węgierskiego
Orawa (
słow.
Orava,
węg.
Árva,
niem.
Arwa) –
kraina historyczna
w
Europie Środkowej
w
dorzeczu
rzeki Orawy
; większa część znajduje się na terenie
Słowacji
. Otacza
Tatry
od zachodu i północnego zachodu, graniczy z
Podhalem
i
Liptowem
. Głównymi miejscowościami części polskiej są
Jabłonka
i
Lipnica Wielka
, zaś na Słowacji:
Dolny Kubin
,
Trzciana
,
Namiestów
,
Twardoszyn
, a także ośrodki wypoczynkowe:
Zuberzec
i
Orawice
.
Część polska zamieszkana jest przez Polaków i Słowaków, podobnie jak część słowacka (
powiaty namiestowski
i
twardoszyński
, mieszkają tam również inne narodowości, m.in.
Czesi
, których liczba w większości gmin jest większa niż osób deklarujących polską narodowość[1]), oraz Słowaków (
pow. dolnokubiński
).
Teren Polskiej Orawy był jednorodny etnicznie - został zasiedlony przez polskich
osadników
z Małopolski nizinnej i
Żywiecczyzny
; w osadnictwie brała też w niewielkim zakresie udział ludność
wołoska
[2].
Do końca XIX wieku mieszkańcy Orawy nie mieli świadomości etnicznej ani narodowej[3]. Do
1918
Orawa należała do
Królestwa Węgier
. Według spisu z
1910
mieszkało tam 72 125 osób:
- 59 096 Słowaków
- 16 131 Polaków
- 2000 Węgrów
- 1518 Niemców.
Po I wojnie światowej wybuchł spór pomiędzy Polską a
Czechosłowacją
o przynależność regionu. Generalny podział narodowościowy był taki, że w Górnej Orawie zamieszkiwała ludność polska, a w Dolnej – słowacka. Planowany plebiscyt nie odbył się, gdyż Polska podczas wojny z
bolszewikami
zgodziła się na podział bez pytania zainteresowanej ludności o zdanie – Rzeczypospolitej przypadło 12 wsi w Górnej Orawie. W
1924
dokonano wymiany terytoriów – Polska otrzymała resztę wsi
Lipnica Wielka
(część wsi należała już do Polski), a w zamian oddała wsie
Głodówka
i
Sucha Góra
.
W
1938
rząd Polski, wykorzystując osłabienie Czechosłowacji po
układzie monachijskim
, zwrócił się do Pragi z ultimatum o oddanie czterech niewielkich fragmentów terytorium Orawy - m.in. wsi przekazanych Czechosłowacji przez Polskę w
1924
(Sucha Góra, Głodówka), fragmentu gminy Trzciana sąsiadującego z wsią Lipnica Wielka (las Krywań oraz pastwisko i las Osadzka), części terytorium miejscowości
Bobrov
(fragment zachodniego stoku góry Krywań) i
Orawskiej Półgóry
(południowy stok
Mędralowej
). Tereny te pozostały w granicach Rzeczypospolitej niecały rok – po wybuchu II wojny światowej odzyskała je
Słowacja
(zajęła ona cały obszar historycznej Orawy), a później Czechosłowacja.
Do czasu wejścia Polski i Słowacji do
Układu z Schengen
(
21 grudnia
2007
) istniało na Orawie pięć
przejść granicznych
(w kolejności od zachodu na wschód): Ujsoły-Novoť, Korbielów-Oravská Polhora, Winiarczykówka-Bobrov, Chyżne-Trstena, Chochołów-Sucha Hora.
Polska część Orawy (Kotliny Orawskiej) od północy i zachodu ograniczona jest pasmem
Beskidu Żywieckiego
i obejmuje zachodni skrawek
Kotliny Orawsko-Nowotarskiej
. Wschodnia granica Orawy przebiega wzdłuż europejskiego
działu wodnego
, rozdzielającego
zlewiska
Morza Bałtyckiego
i
Morza Czarnego
. Kotlina Orawska tworzy największy w Polsce region należący do zlewiska Morza Czarnego (poprzez
Czarną Orawę
,
Wag
i
Dunaj
).
Przypisy
- ↑
Miejska i gminna statystyka
- ↑ R. Kantor, Między identyfikacją narodową a regionalną. Przypadek Polskiej Orawy, "Studia Etnologiczne i Antropologiczne", t. 1, 1997, s. 149.
- ↑ R. Kantor, Między identyfikacją narodową a regionalną. Przypadek Polskiej Orawy, "Studia Etnologiczne i Antropologiczne", t. 1, 1997, s. 150.
Linki zewnętrzne