Małe Karpaty
Małe KarpatyWidok na górę Záruby i sąsiednie szczyty Małe Karpaty (
514.2
,
słow.
Malé Karpaty,
węg.
Kis-Kárpátok,
niem.
Kleine Karpaten) - pasmo górskie w zachodniej
Słowacji
. Stanowią najbardziej wysunięty na południowy zachód pasmo
Centralnych Karpat Zachodnich
. Magistrala Štefánika w Małych Karpatach Pasmo Małych Karpat ma długość około 100 km i szerokość około 15 km. Rozciąga się wzdłuż osi południowy zachód - północny wschód od okolic
Bratysławy
do okolic
Nowego Miasta nad Wagiem
. Oddziela
Nizinę Zahorską
na północnym zachodzie od
Niziny Naddunajskiej
na południowym wschodzie. Na południowym zachodzie graniczy z doliną
Dunaju
(
Bramą Hainburską
). Na północnym wschodzie obniżenie
Pogórza Myjawskiego
oddziela Małe Karpaty od
Białych Karpat
, a dolina
Wagu
- od
Gór Inowieckich
. Małe Karpaty są odwadniane przez wiele małych potoków i rzek, spływających do
Dudváhu
, Dunaju i
Morawy
. Pod względem geologicznym pasmo Małych Karpat składa się z dwóch części, podzielonych linią Jablonica-Trstín mniej więcej w połowie długości pasma. Część północna składa się ze
skał krystalicznych
, południowa - z
kredowych
i
neogenicznych
skał osadowych
. W części osadowej występują zjawiska
krasowe
(najbardziej znana jaskinia
Driny
koło Smolenic). Pierwotnie Małe Karpaty stanowiły płaskowyż, który w wyniku procesów erozyjnych został pocięty dolinami potoków. W efekcie wierzchołki gór są szerokie i płaskie. Małe Karpaty mają stosunkowo niewielkie wysokości bezwzględne (500-700 m n.p.m.), ale są wyniesione aż o 300-600 m ponad poziom otaczających je nizin. Kulminacje są równomiernie rozsiane na całej długości pasma. Na samym południowym krańcu, na brzegu Dunaju, leży szczyt
Devínska Kobyla
(514 m n.p.m.), kolejne to Veľky Javornik (594 m n.p.m.), Somár (650 m n.p.m.),
Vysoká
(754 m n.p.m.), Čertov kopec (752 m n.p.m.), Vápenná (748 m n.p.m.). Najwyższą kulminacją jest szczyt
Záruby
(768 m n.p.m.) w środkowej części pasma, niedaleko Smolenic. Słowaccy geografowie zaliczają Małe Karpaty do łańcucha fatrzańsko-tatrzańskiego (Fatransko-Tatranská oblasť), przy czym za część Małych Karpat uważają również
Wzgórza Hainburskie
po południowej stronie Dunaju. Pasmo Małych Karpat dzielą (z południa na północ) na: - Karpaty Devińskie (Devínske Karpaty, w granicach Bratysławy),
- Karpaty Pezińskie (Pezinské Karpaty, od Bratysławy do wsi Buková),
- Karpaty Brezowskie (Brezovské Karpaty, od Bukovej do wsi Prašník),
- Karpaty Czachtickie (Čachtické Karpaty, od Prašníka do
Nowego Miasta nad Wagiem
).
Klimat Małych Karpat jest umiarkowany, z przeciętną ilością opadów. Gleby są przeważnie
brunatne
. Małe Karpaty są w większości porośnięte lasami liściastymi - w niższych partiach
dębowymi
, w wyższych -
bukowymi
. Na południowych stokach prowadzi się winnice (
Rača
,
Pezinok
,
Modra
) i sady. Przyrodę Małych Karpat od
1976
chroni rezerwat o powierzchni 65.504 ha. Koło miasta Sväty Jur leży rezerwat Šúr o powierzchni 370 ha, chroniący największą w Europie Środkowej pozostałość dziewiczej puszczy. Rezerwat Devínska Kobyla chroni stanowisko roślinności stepowej, a rezerwat Sandberg - nagromadzenie skamielin z okresu, gdy te tereny stanowiły dno morskie. Małe Karpaty są regionem wypoczynkowym, turystycznym i sportowym, głównie dla mieszkańców Bratysławy i przedmieść. Uprawia się tu narciarstwo (ośrodki Piesok, Pezinská Baba, Brezová pod Bradlom). Szlaki turystyczne są liczne i malownicze. Najdłuższy z nich, czerwony, o długości 80 km, jest zwany Štefánikovą magistralą. Zaczyna się w Bratysławie na wzgórzu Kamzík ze znaną wieżą telewizyjną, po czym biegnie na północ głównym grzbietem pasma przez całą jego długość. Kończy się na górze
Bradlo
, na której stoi monumentalny pomnik gen.
Štefánika
dłuta
Dušana Jurkoviča
, zbudowany w latach
1927
-
1928
. Północne stoki obfitują w
średniowieczne
zamki i ich ruiny, z których najsłynniejsze znajdują się w granicach Bratysławy - ruiny zamku w
Devínie
i zamek w Bratysławie. Małe Karpaty należą do regionu etnograficznego
Záhorie
, charakteryzującego się rozwiniętą kulturą i sztuką ludową. Źródła-
Antoni Wrzosek
Czechosłowacja, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965
- Henryk Górski, Wanda Jędrzejewska (red.) Atlas geograficzny, wyd. XIV, PPWK Warszawa 1979
- Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Czechosłowacja. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983
-
Jerzy Kondracki
Karpaty, wydanie drugie poprawione, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989,
- Rudolf Buday, Juraj Kordováner, Zdeněk Šír (red.) Malé Karpaty. Záruby. Turistická mapa. 1:50.000, 1. vydanie, Vojenský kartografický ústav š.p., Harmanec 1995,
- Rudolf Buday, Katarína Mozolová, Zdeněk Šír (red.) Trnavská pahorkatina. Senec. Turistická mapa. 1:50.000, 1. vydanie, Vojenský kartografický ústav š.p., Harmanec 1997,
- Mária Fábryová, Juraj Kordováner, Zdeněk Šír (red.) Malé Karpaty. Bratislava. Turistická mapa. 1:50.000, 4. vydanie, VKÚ a.s., Harmanec 2006,
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Małe Karpaty":
Zawał mięśnia sercowego
...
David Garrick
...
Czarna Kopa (Karkonosze)
...
Peter Debye
...
Pstrąg tęczowy
...
Pstrąg potokowy
...
Ziołorośla
...
Wierzba śląska
...
Piętra roślinności
...
Mały Staw (jezioro w Karkonoszach)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Małe Karpaty":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
...
202. Historia geologiczna i budowa Polski. Rozmieszczenie zasobów mineralnych (plansza 11)
...
021. Bezżuchwowce i ryby – kręgowce pierwotnie wodne (plansza 27)
...
|