Domena publiczna
Domena publicznaNieoficjalna ikona stosowana na
Wikipedii
dla oznaczenia materiałów dostępnych w domenie publicznej. Domena publiczna (
ang.
: public domain) – w najwęższym znaczeniu jest to twórczość, z której można korzystać bez ograniczeń wynikających z uprawnień jakie mają posiadacze
autorskich praw majątkowych
, gdyż prawa te wygasły lub twórczość ta nigdy nie była lub nie jest przedmiotem prawa autorskiego. Pojęcie to wywodzi się anglosaskiego
common law
i początkowo oznaczało grunty należące do państwa, które zostały udostępnione do bezpłatnego użytku publicznego, co później zostało rozciągnięte na
własność intelektualną
, która z różnych względów nie jest objęta ochroną prawa autorskiego i może w związku z tym być wykorzystywana bezpłatnie przez każdego[1]. Pojęcie to jest nie tyle ściśle zdefiniowanym terminem prawniczym ile raczej popularną nazwą koncepcji, zgodnie z którą istnienie zasobu twórczości dostępnej bez ograniczeń dla każdego jest warunkiem swobodnego rozwoju kultury i nauki i dlatego czas i zakres ochrony prawno-autorskiej oraz również
patentowej
powinien stanowić kompromis między interesami twórców i całego społeczeństwa. W tym znaczeniu pojęcie to pojawia się np. w dokumentach i dyskusjach
Światowej Organizacji Własności Intelektualnej
. W dokumentach tych to pojęcie ma znaczenie dużo szersze niż tylko zbiór dzieł, do których nie występuje ograniczenie dostępu ze względu na ochronę praw autorskich, ale ogólnie do wszystkich, które nie mają finansowych lub instytucjonalnych barier publicznego wykorzystania - np. dostępnych na tzw.
wolnych licencjach
[2] W zbliżony sposób definiuje też to pojęcie
UNESCO
[3]. Terminu domena publiczna używa się też czasami w odniesieniu do oprogramowania, które z jakichś względów nie jest objęte majątkowymi prawami autorskimi. Mylnie do tej kategorii zalicza się też niekiedy oprogramowanie dostępne na zasadach licencji
copyleft
oraz
freeware
lub nawet
shareware
[4]. Domena publiczna w PolsceW polskim systemie
prawa autorskiego
pojęcie domeny publicznej zasadniczo nie występuje wcale. Posługują się nim jednak środowiska związane z rozwojem tzw.
wolnej kultury
i
otwartej edukacji
[5].
Koalicja Otwartej Edukacji
organizuje coroczne obchody
Dnia Domeny Publicznej
[6]. W polskim systemie prawa autorskiego nie istnieje możliwość wyzbycia się
autorskich praw osobistych
a ich czas trwania jest nieograniczony w czasie.[7] Część twórczości nie stanowi jednak przedmiotu tego prawa[8]. W stosunku do twórczości, która stanowi przedmiot tego prawa można jedynie mówić o wygasaniu praw majątkowych. Prawa osobiste takie jak: obowiązek przypisywania autorstwa czy nienaruszalność formy i treści pozostają w mocy nawet po wygaśnięciu majątkowych praw autorskich. Ponadto, nawet jeśli do twórczości pierwotnej wygasły już prawa majątkowe, to do dzieła stanowiącego opracowanie (tłumaczenie, przeróbka, adaptacja) wygasanie praw majątkowych rozpoczyna się od dnia upublicznienia tego opracowania lub od daty śmierci autora opracowania.[9] Wreszcie, nawet od użycia dzieł, które nie są objęte ochroną autorskich praw majątkowych, należy odprowadzać od 5 % do 8 % wpływów brutto ze sprzedaży ich egzemplarzy na odpowiedni dla danego
pola eksploatacji
fundusz promocji twórczości.[10] Przechodzenie dzieł do domeny publicznejJeśli przyjąć roboczą definicję domeny publicznej jako zbioru twórczości, który nie podlega ograniczeniom dostępu z tytułu ochrony majątkowych praw autorskich mechanizm przechodzenia do niej dzieł na podstawie zapisów ustawy z dnia
4 lutego
1994
r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych z późniejszymi zmianami[11] przedstawia następujący schemat blokowy oraz bardziej precyzyjnie tabela:[12] Diagram przechodzenia do domeny publicznej w polskim prawie autorskim - dotyczy dzieł pierwotnych - Pytania o to czy twórczość stanowi przedmiot prawa autorskiego?
Pytanie | Odp. | Wniosek |
---|
1. Czy mamy do czynienia z przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze?[13] | | | | | 2. Czy mamy do czynienia z: a)
aktem normatywnym
lub jego urzędowym projektem, b)
urzędowym dokumentem
, materiałem, znakiem lub symbolem, c) opublikowanym opisem
patentowym
lub ochronnym, d) prostą informacją prasową?[14] | | | | | 3. Czy dzieło zostało opublikowane w Polsce, jego autorem jest obywatel Polski, po raz pierwszy zostało opublikowane w języku polskim lub zostało opublikowane w kraju, z którym Polska ma podpisane umowy o zakresie wzajemnej ochrony praw autorskich?[15] | | | | | 4. Jeśli dzieło nie zostało opublikowane w Polsce, jego autorem nie jest obywatel Polski, po raz pierwszy nie zostało opublikowane w języku polskim ale zostało opublikowane w kraju, z którym Polska ma podpisane umowy o zakresie wzajemnej ochrony praw autorskich to czy wg prawa tego kraju podlega ono prawu autorskiemu lub nie wygasły do niego prawa autorskie?[16] | | | | | | | 5. Czy dzieło jest utworem, wykonanym sposobem fotograficznym lub do fotografii podobnym, które upubliczniono w Polsce przed 4 lutego 1994 i na utworze nie uwidoczniono wyraźnie zastrzeżenia prawa autorskiego?[17] | | | | |
- Pytania o to, czy do dzieła wygasły majątkowe prawa autorskie?
Pytanie | Odp. | Wniosek |
---|
Pytania o autorów | 6. Czy dzieło jest anonimowym utworem zbiorowym lub zostało stworzone w ramach stosunku pracy lub nie zostało opublikowane za życia twórców a twórcy przekazali komuś majątkowe prawa autorskie?[18] | | p. 9 | | | 7. Czy wiadomo, kiedy zmarł autor lub ostatni ze współautorów dzieła? | | p. 10 | | | 8. Czy autorzy zmarli przed 1938 i odpowiedź na pytanie 6. była negatywna?[19] | | | | | Pytania o termin pierwszego upublicznienia | 9. Czy odpowiedź na pytanie 6. była twierdząca, a dzieło zostało upublicznione w 1939 lub dawniej?[20] | | | | | 10. Czy dzieło zostało upublicznione ponad 140 lat temu a odpowiedź na pytanie 6. była negatywna oraz nie wiadomo kiedy autor zmarł?[21] | | | | [22] |
Przypisy- ↑
Public Domain
(
ang.
). W: Legal Dictionary [on-line]. Duheime.org. [dostęp 2009-12-31].
- ↑
Public Domain
(
ang.
). W: Program Activities [on-line]. WIPO. [dostęp 2009-12-31].
- ↑
Public Domain Information
(
ang.
). UNESCO. [dostęp 2009-12-31].
- ↑ Projekt GNU:
Kategorie Wolnego i Niewolnego Oprogramowania: Oprogramowanie będące dobrem publicznym (Public domain software)
(
pol.
). 2009-06-22. [dostęp 2009-09-17].
- ↑ Bożena Bednarek-Michalska, Alek Tarkowski, Barbara Szczepańska.
Domena publiczna – co to takiego?
. „Biuletyn EBiB”. 101 (1) (2009). Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
ISSN
507-7187
(
pol.
).
- ↑
Dzień Domeny Publicznej 2010
(
pol.
). KOED. [dostęp 2009-12-31].
- ↑ Art. 16, Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami
- ↑ Art. 4, Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami
- ↑ Art 2. p. 1 Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami
- ↑ Art 40. Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami
- ↑
Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631
- ↑ Znaczenie użytych symboli:
symbol | znaczenie |
---|
| Dzieło w domenie publicznej | | Dzieło do którego nie wygasły majątkowe prawa autorskie | | Idź do kolejnego pytania | p. X | Idź do punktu X | |
dzieło osierocone
| | nie | | tak | | założenie nie spełnione |
- ↑ Art. 1 Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami - nie są przejawem działalności twórczej np. proste wzory geometryczne, chemiczne i fizyczne, tabele i wykresy matematyczne, które można automatycznie wygenerować, proste mechaniczne kopie dzieł natury (np: gipsowy odlew zęba mamuta) itp.
- ↑ Art 4. Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami.
- ↑ Art 5. Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami.
- ↑ Na przykład dzieła wykonane przez funkcjonariuszy opłacanych bezpośrednio przez rząd Federalny USA są wg prawa tego kraju w domenie publicznej
- ↑
Art. 2 Ustawa o prawie autorskim z dnia 10 lipca 1952 r., Dz. U. 1952, nr 34, poz. 234. - istnieją kontrowersje, czy tak to można interpretować, ale inna interpretacja prowadzi do absurdu niemożności jakiekolwiek publikowanie większości anonimowo wykonanych zdjęć po 1938 r.
- ↑ Art 36 p. 2 i 3 Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami.
- ↑ Art 36 p. 1 Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami
- ↑ Art 36 p. 2 i 3 Ustawa o prawie autorskim z 1994 z póź. zmianami
- ↑ 140 lat daje niemal 100% pewności, że jego autorzy zmarli ponad 70 lat temu, nawet jak nie wiadomo kiedy to było i nie wiadomo czy są spełnione warunki podane w pytaniu 6.; tak odległa data upublicznienia gwarantuje też że prawa wygasły gdy odpowiedź na pytanie 6. jest twierdząca
- ↑ W tym przypadku mamy do czynienia z
dziełem osieroconym
i nie da się jednoznacznie ustalić czy prawa autorskie do niego wygasły
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Domena publiczna":
Trzcina cukrowa
...
Grzyby
...
Keratyna
...
Akcja (prawo)
...
Eunectes
...
Kopiec Kościuszki
...
Niepylak apollo
...
Perłoródka rzeczna
...
Pstrąg źródlany
...
Pstrąg tęczowy
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Domena publiczna":
01 Znaki drogowe - informacyjne - część 2 (plansza 16)
...
01 Znaki drogowe - informacyjne - część 3 (plansza 20)
...
211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 5)
...
|