Ruch Autonomii Śląska (RAŚ) – organizacja utworzona w styczniu
1990
roku przez osoby z
Górnego Śląska
. Od 27 czerwca 2001
stowarzyszenie
z siedzibą w
Rybniku
[1]. Według deklaracji "rozpoczęło ono starania o wyraziste upodmiotowienie
Śląska
i jego mieszkańców"[2] poprzez utworzenie własnego
parlamentu
, skarbu i rządu. Głównym celem organizacji jest utworzenie
autonomicznego
regionu w historycznych granicach
Górnego Śląska
. Ruch Autonomii Śląska powołuje się na istnienie w okresie
II Rzeczpospolitej
autonomicznego województwa śląskiego
, które działało w ramach
Statutu Organicznego
, nadanego przez
Sejm Ustawodawczy
.
Władze RAŚ
- Przewodniczący:
dr Jerzy Gorzelik
- Zastępca przewodniczącego: Grzegorz Gryt
- Zastępca przewodniczącego: Piotr Długosz
- Skarbnik: Piotr Kalinowski
- Sekretarz: Michał Pęczek
- Członek Zarządu: Jerzy Bogacki
- Członek Zarządu: Leon Swaczyna
Działalność
Rejestracja i prawne aspekty działalności
27 czerwca 2001 dokonano wpisu RAŚ do Krajowego Rejestru Sądowego (numer 0000021371). W myśl zapisu RAŚ jest
stowarzyszeniem
z siedzibą w Rybniku przy
Plac Wolności
7. Stowarzyszenie na zewnątrz reprezentuje Zarząd, który także jest upoważniony do zaciągania zobowiązań majątkowych. Zarząd może upoważniać Przewodniczącego i Wiceprzewodniczącego RAŚ większością 2/3 głosów do zaciągania zobowiązań majątkowych[3].
Narodowy spis powszechny
Najbardziej widocznym sukcesem RAŚ była agitacja przed
spisem powszechnym w 2002 roku
prowadzona pod hasłem "Masz prawo zadeklarować narodowość śląską". W spisie powszechnym narodowość śląską zadeklarowało ponad 173 tys. osób. Działacze RAŚ twierdzą, że wynik ten nie oddaje całej prawdy, ponieważ rachmistrze spisowi często odmawiali wpisania narodowości śląskiej do formularza[4].
Wybory parlamentarne
W
wyborach do Sejmu w 1991
Ruch Autonomii Śląska uzyskał 2 mandaty poselskie. Posłem z listy Ruchu Autonomii Śląska został wówczas między innymi
Kazimierz Świtoń
. W 2001 dwóch działaczy RAŚ startowało z list
Platformy Obywatelskiej
[5]. W
wyborach parlamentarnych w 2005 r.
działacze tego stowarzyszenia (m.in. jeden z ówczesnych wiceprzewodniczących Krzysztof Kluczniok) znaleźli się na listach wyborczych
Polskiego Stronnictwa Ludowego
. W wyborach parlamentarnych w 2007 kandydat RAŚ do Senatu RP Jerzy Bogacki brał udział i uzyskał w 2001 - 75.429 głosów a w roku 2007 52.565 głosów (wg danych z wwww.PKW.org ) .
Wybory samorządowe
Wyniki wyborów do sejmiku województwa śląskiego w 2006 roku, z podziałem na komitety i okręgi wyborcze
W
wyborach samorządowych w 2006
Komitet Wyborczy Ruchu Autonomii Śląska nie zdobył żadnego mandatu do sejmiku
województwa śląskiego
, zdobywając 4,35% głosów w skali województwa i uplasował się za
PO
,
PiS
i
PSL
, ale przed
Samoobroną
– 3,96% i
LPR
– 3,46%. RAŚ zdobył jednak mandaty w radach gmin i powiatów.
W 2006 lista wyborcza RAŚ do sejmiku była zblokowana z listami
PO
i
PSL
. O ostatecznym wyniku zdecydował podział administracyjny i związany z nim próg wyborczy w skali całego
województwa
. W czterech okręgach wyborczych (katowickim, rybnickim, chorzowskim i gliwickim) wyniki RAŚ przekroczyły 5% (osiągając maksimum w okręgu rybnickim – 8,14%), natomiast w trzech pozostałych okręgach głosy na Ruch nie stanowiły więcej niż 1%.
W porównaniu do
wyborów z 2002 roku
wyraźnie poprawił się wynik w
Katowicach
(8,9%),
Rudzie Śląskiej
(9,39%),
Zabrzu
(5,71%),
Tychach
(5,1%),
Bytomiu
(6,8%),
Mysłowicach
(8,3%) i
powiecie gliwickim
(7,54%),
powiecie bieruńsko-lędzińskim
(10,4%),
powiecie tarnogórskim
(7,73%). Słabsze poparcie RAŚ uzyskał w
Siemianowicach
(4,94%),
Piekarach
(5,06%) oraz w okręgu rybnickim, w którym RAŚ uzyskał 8,1% głosów, w stosunku do 11% w 2002.W województwie opolskim RAŚ uzyskał poparcie w wysokości 1,46% wszystkich oddanych głosów.
W
wyborach samorządowych w 2010
roku RAŚ wystawił samodzielne listy[6].
W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 Jerzy Gorzelik bezskutecznie startował z listy
Narodowego Komitetu Wyborczego
założonego przez
Macieja Płażyńskiego
.
Działalność na rzecz zachowania śląskiej tożsamości
IV Marsz Autonomii, Katowice 17 lipca 2010
RAŚ włączając się w dyskusje na temat śląskiej historii przyczynił się do przypomnienia takich postaci jak np. pionier śląskiego przemysłu hrabia
Fryderyk Reden
czy założyciele nowoczesnych
Katowic
Friedrich Grundmann
i
Richard Holtze
, o których po wojnie nie wspominano tylko ze względu na ich niemieckie pochodzenie. RAŚ, zgodnie ze swym ponadnarodowym charakterem, przypomina także o znaczących postaciach polskich Górnoślązaków. RAŚ zaangażował się na rzecz popularyzowania kulturalnego dziedzictwa Śląska, m.in. poprzez włączenie się w obchody corocznych Europejskich Dni Dziedzictwa. Od roku 2007 RAŚ wręcza
Nagrodę im. ks. Augustina Weltzla „Górnośląski Tacyt”
, przyznawaną przez złożoną z naukowców kapitułę w kategoriach badacz i popularyzator dziejów Górnego Śląska.
- W kwietniu 2007 RAŚ zorganizował akcję protestu, przeciwko neonazistom prowadzącym stronę internetową
Redwatch
, którzy szkalowali na niej opiekunów starego
kirkutu
w
Zabrzu
.
- W lipcu 2007 w
Marszu Autonomii
zorganizowanym przez RAŚ wzięło udział około 300 osób[7].
- We wrześniu 2007 RAŚ zorganizował w Opolu obchody rocznicy męczeńskiej śmierci hrabiego Michaela von Matuschki,
starosty
opolskiego
w latach
1923
-
1933
, zamordowanego przez
nazistów
. Obchody związane były z inicjatywą wszczęcia
procesu beatyfikacyjnego
ofiary hitlerowskiego terroru.
- W listopadzie 2007 wraz ze starostwem powiatowym w
Rybniku
ufundował w kościele św. Jerzego w
Dębieńsku Wielkim
tablicę upamiętniającą
ks. Józefa Gawlinę
, biskupa polowego
Polskich Sił Zbrojnych
na uchodźstwie.
- W drugim Marszu Autonomii 12 lipca 2008 udział wzięło około 800 uczestników[8]
- W czerwcu 2009 r. wicestarosta Krzysztof Kluczniok odsłonił w Czuchowie tablicę pamiątkowej poświęconej pochodzącemu z miejscowości wybitnemu malarzowi
Emilowi Bartoschkowi
- W trzecim Marszu Autonomii 18 lipca 2009 udział wzięło około 1000 uczestników[9]
- W styczniu 2010 z inicjatywy RAŚ powstał komitet organizacyny obchodów 65. rocznicy Tragedii Górnośląskiej 1945, w skład któego weszli także przedstawiciele Związku Górnośląskiego, katowickiego oddziału IPN oraz Muzeum Śląskiego. Na wniosek komitetu sejmik województwa śląskiego uczcił ofiary stalinowskich represji uchwałą, a na 31 stycznia 2010 wyznaczono Dzień Pamięci o Tragedii Górnośląskiej 1945. Dzień wcześniej członkowie RAŚ przeszli w marszu pamięci z Katowic pod bramę dawnego obozu w Świętochłowicach-Zgodzie, gdzie w 1945 r. zginęło ponad dwa tysiące osób.
- 17 lipca 2010 odbył się czwarty Marsz Autonomii[10]
Współpraca
RAŚ utrzymuje biura w
USA
,
Belgii
i
Niemczech
, jest także od
1993
członkiem Ligi Regionów, organizacji postulującej podział Polski na 12 autonomicznych regionów (jej członkami jest także
Unia Wielkopolan
,
Związek Górnośląski
,
Związek Podhalan
i
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie
). Przez dłuższy czas współpracował z organizacjami
niemieckiej mniejszości narodowej
w
Polsce
. RAŚ utrzymuje kontakty z niemieckimi organizacjami Ślązaków oraz regionalistami z krajów
Unii Europejskiej
.
W
1997
RAŚ wziął udział w konferencji Partii Regionalistów Wolnej
Bretanii
(obok innych organizacji jak np.
Liga Celtycka
,
Partia Walii
,
Szkocka Partia Narodowa
, czy Flamandzka Unia Narodowa). Dwaj przedstawiciele RAŚ brali też udział w konferencji w
Bozen
, gdzie omawiano przeprowadzanie akcji zbierania funduszy na szkoły niemieckie na Śląsku. Jednak od kilku lat mniejszość niemiecka zaczęła traktować RAŚ jako konkurencję w walce o głosy wyborców na Śląsku.
Część działaczy RAŚ działa na rzecz
Związku Ludności Narodowości Śląskiej
, który usiłuje na drodze sądowej zalegalizować w Polsce narodowość śląską (20 grudnia 2001 i 17 lutego 2007
Europejski Trybunał Praw Człowieka
w
Strasburgu
odrzucił wniosek w tej sprawie).
Od 2004 Ruch Autonomii Śląska jest członkiem europejskiej partii politycznej
Wolnego Sojuszu Europejskiego
, zrzeszającej regionalistów, autonomistów i separatystów z różnych krajów Europy.
Ruch współpracuje też ze stowarzyszeniami działającymi na rzecz autonomii Śląska z innych państw. Do tej pory powstały Initiative für Autonomie Schlesiens e.V. (
Niemcy
), Silesian Autonomy Movement UK (
Wielka Brytania
) oraz Bevegelsen for Autonomii Silesia (
Norwegia
)[11].
Kontrowersje
Działalność RAŚ budzi na Górnym Śląsku i w całej Polsce kontrowersje, które wpisują się w toczony od lat 90. XX wieku spór o tożsamość Śląska. Przychylne RAŚ stanowisko od kilku lat zajmuje pochodzący ze Śląska znany reżyser i senator
Kazimierz Kutz
, który przed wyborami samorządowymi w 2006 otwarcie poparł RAŚ. RAŚ wspierają także znani na Śląsku i poza nim: pisarz
Henryk Waniek
, dramaturg Ingmar Villqist oraz artysta plastyk Andrzej Urbanowicz, gdyż ich zdaniem stowarzyszenie prezentuje zaangażowanie w bieżące sprawy regionu, głównie w kwestiach ochrony i promocji górnośląskiej tożsamości narodowej oraz kultury.
Wypowiedzi Jerzego Gorzelika
Przewodniczący RAŚ Jerzy Gorzelik deklarował swój negatywny stosunek do roli, jaką państwo polskie odegrało w XX wieku na Górnym Śląsku. Mówił m.in. : "Jestem Ślązakiem, nie
Polakiem
. Moja ojczyzna to Górny Śląsk. Nic Polsce nie przyrzekałem, więc jej nie zdradziłem.
Państwo
zwane
Rzeczpospolita Polska
, którego jestem obywatelem, odmówiło mi i moim kolegom prawa do samookreślenia i dlatego nie czuje się zobowiązany do lojalności wobec tego państwa" oraz wypowiedź nawiązująca do poglądu wyrażonego podczas obrad
traktatu wersalskiego
w 1919 przez brytyjskiego premiera
Davida Lloyd George
, że "przyłączyć Górny Śląsk do Polski to tak, jakby małpie dać zegarek", do której Gorzelik dodał w odniesieniu do Polski jako małpy i Śląska jako zegarka "Po 80 latach, widać, że małpa zegarek zepsuła".
Publikacje w czasopiśmie RAŚ
Lęki przed
separatyzmem
RAŚ podsycały niektóre publikacje w "
Jaskółce Śląskiej
" - czasopiśmie wydawanym przez RAŚ, gdzie pojawiały się artykuły postulujące powstanie "niepodległego państwa Śląsk"[12]. Redakcja "Jaskółki" podkreślała, że teksty niepodpisane przez władze RAŚ wyrażają indywidualne poglądy autorów (adnotacja tej treści znajdowała się w stopce redakcyjnej).
Publikacje historyczne działaczy RAŚ
Kontrowersje wzbudziły niektóre publikacje historyczne byłych działaczy RAŚ (m.in.
Dariusza Jerczyńskiego
czy Bruno Nieszporka) zamieszczone m.in. na stronach internetowych. Można w nich było znaleźć twierdzenia, że historia Śląska została zafałszowana przez polskich nacjonalistów, natomiast germanizacja i walka z Polakami organizacji takich jak
Hakata
i
Komisja Kolonizacyjna
były formą obrony przed polskim nacjonalizmem[13] oraz, że Polska "walnie się przyczyniła" się do wybuchu II wojny światowej[14].
Nieszporek dokonał rewizji ustaleń historycznych dotyczących przyczyn obu wojen światowych, a zwłaszcza II wojny światowej. Za sprawcę tej ostatniej oprócz Hitlera i Stalina uznał także w dużym stopniu Żydów (zwłaszcza amerykańskich), Polaków i
USA
. W omawianiu przyczyn pierwszej wojny światowej w dużym stopniu posłużył się obszernymi cytatami z Adolfa Hitlera (Mein Kampf)[15] . Jerzy Gorzelik, przewodniczący RAŚ, w artykule stanowiącym komentarz do dyskusji wokół tekstów Nieszporka i Jerczyńskiego, opubliowanym w "Jaskółce Śląskiej", wyraził jednoznacznie negatywny stosunek do wszelkich prób rehabilitacji systemów totalitarnych[16].
Stosunek do nazwy Auschwitz-Birkenau
Kontrowersje wzbudził też list
Związku Ludności Narodowości Śląskiej
do
UNESCO
, zgłoszony przez paru członków RAŚ, będących jednocześnie członkami ZLNŚ, w którym proszono by nie uwzględniono wniosku polskich i żydowskich władz w sprawie zmiany nazwy obozu koncentracyjnego na "
Auschwitz-Birkenau
. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady 1940-45". W uzasadnieniu prośby wskazywano na istnienie w latach 1945-1948 na terenie dawnego obozu nazistowskiego komunistycznego łagru, w którym przetrzymywano m.in. Ślązaków. Działania te wzbudziły protest czołowych postaci świata politycznego, m.in. byłego więźnia Auschwitz
Władysława Bartoszewskiego
. Ostatecznie Ruch Autonomii Śląska nie poparł wniosku ZLNŚ, który nie został też uwzględniony przez UNESCO.
Kontrowersje wzbudziła także wypowiedź jednego z byłych członków RAŚ,
Andrzeja Rocznioka
, który stwierdził w
2005
, iż po II wojnie światowej istniały "
polskie obozy koncentracyjne
"[17][18].
Raport Urzędu Ochrony Państwa
W 2000
Urząd Ochrony Państwa
w raporcie o bezpieczeństwie państwa ostrzegał, że RAŚ może stanowić "potencjalne zagrożenie dla interesów RP"[19]. Raport wywołał mieszane reakcje, m.in. RAŚ uznał[20] za nieuprawnione sugestie uznające go za strukturę podległą
Związkowi Wypędzonych
. Sam katowicki UOP sprawę bagatelizował, ówczesny rzecznik delegatury mjr Zbigniew Nowak w rozmowie z Janem Dziadulem z
Polityki
mówił: Nie widzimy obecnie żadnych zagrożeń dla polskiej racji stanu na Śląsku, także w działaniach ruchu autonomistów[20]. Zbigniew Nowak stwierdził jednocześnie, w odpowiedzi na sugestie ze strony RAŚ o zagrożeniach wynikających dla kraju z powodu działań UOP w stosunku do legalnych organizacji, iż spośród 30 największych ruchów autonomistycznych i separatystycznych, w większości działających na terenie Unii Europejskiej, wszystkie monitorowane są przez krajowe służby specjalne[20]. Należy jednak podkreślić, że opublikowany w internecie tekst, nie został przez UOP autoryzowany, więc istnieją wątpliwości co do jego wiarygodności.
Założenie klubu piłkarskiego 1. FC Katowice
Działacze RAŚ znaleźli się wśród założycieli powołanego w 2007 roku klubu piłkarskiego o nazwie
1.FC Katowice
. Nazwa nawiązuje do pierwszego klubu piłkarskiego w Katowicach, założonego w
1905
roku, wicemistrza Polski w
1927
roku, zlikwidowanego przez władze polskie w
1939
roku z powodu opanowania władz klubu przez radykalnych nacjonalistów niemieckich ze środowiska Jungdeutsche Partei i reaktywowanego przez niemieckie władze hitlerowskie podczas okupacji zajętego Górnego Śląska. Powstanie tego klubu spowodowało krytyczne reakcje działaczy Ruchu Obywatelskiego "Polski Śląsk", którzy utrzymywali, że klub ma nazistowskie korzenie[21][22].
Śląski Związek Akademicki
Śląski Związek Akademicki jest przybudówką Ruchu Autonomii Śląska. Związek powstał w 1994. Jego członkami są zarówno studenci, jak i młodsi pracownicy naukowi. Stowarzyszenie zajmuje się
edukacją
i
kulturą
.
Przypisy
- ↑ Wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym|
http://krs.cors.gov.pl/Podmiot.aspx?nrkrs=0000021371
- ↑ Deklaracja założycielska Ruchu Autonomii Śląska, 1990.
- ↑
Wyszukiwanie podmiotów w KRS
- ↑ Liczba ta nie obejmuje wszystkich osób deklarujących narodowość śląską, bowiem nie obejmuje osób, które z różnych przyczyn nie brały udziału w spisie powszechnym lub były osobami niepełnoletnimi.
Ruch Autonomii Śląska
(oraz wiele osób niezrzeszonych) zarzucił iż wielu przypadkach rachmistrze spisowi odmawiali wpisania narodowości śląskiej do formularza lub wpisywali ołówkiem by móc później ją zmienić. Zarzuty tego rodzaju wysunął również
Związek Ukraińców w Polsce, który został poparty przez Jacka Kuronia
- ↑
Jedność Górnośląska przygotowuje się do wyborów (dot.2005)
, gazeta.pl/katowice, [dostęp 03.06.2009]
- ↑ autonomia.pl:
Strzał w dziesiątkę!
. [dostęp 30.10.2010].
- ↑
Ślązacy wysłali kartki do prezydenta - Gazeta.pl
- ↑
W Katowicach odbył się II Marsz Autonomii [Foto] - Wieści - MM Moje Miasto
- ↑
Najgłupsza wypowiedź o Śląsku? Kaczyńskiego
- ↑
http://www.mmsilesia.pl/11091/2010/7/17/iv-marsz-autonomii-slazacy-w-upale-przeszli-ulicami-katowic-zdjecia?category=video
udostępnienie 2010.09.27
- ↑
Ruch Autonomii Śląska - Region Opole - BEVEGELSEN FOR AUTONOMII SILESIA
- ↑
"Śląska autonomia" artykuł w "Biuletynie Korporacyjnym" Polskiego Związku Korporacji Akademickich
- ↑
"Pruska Polityka Kulturkampfu" artykuł na www.slonsk.de
- ↑
Od autora "Historii Narodu Śląskiego
- ↑
"Konferencja Wersalska", artykuł na www.republikasilesia.com
- ↑
O dyskursie historycznym i walce o autonomię regionalną
.
- ↑
Obóz był nazistowski i stalinowski?
.
- ↑
Były polskie obozy koncentracyjne – uważa lider Ruchu Autonomii Śląska
.
- ↑
Raport Urzędu Ochrony Państwa dotyczący zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa w aspekcie wewnętrznym i zewnętrznym oraz ujawnionych w tym zakresie przestępstw w 1999 roku
- ↑ 20,0 20,1 20,2
Jaskółka kala gniazdo
.
Polityka
, 29 kwietnia 2000.
- ↑
"Wstydliwa karta niemieckiego sportu" - artykuł na stronie ROPŚ, 12 lipca 2007
- ↑
Piotr Spyra: 1. FC Katowice afirmuje nazizm, Gazeta Wyborcza Katowice, 2007.07.13
Zobacz też
Linki zewnętrzne