|
Święty Jan Teolog |
apostoł
ewangelista
|
św. Jan Ewangelista – marmurowa rzeźba
Donatella
z lat 1408-15 |
Data śmierci | ok.
100
Efez
|
Kościół / wyznanie |
chrześcijański
|
Wspomnienie |
27 grudnia
(kat.)
21 maja
,
9 października
i
13 lipca
(praw. wg
kal. greg.
) |
Atrybuty | orzeł,
diakon Prochor
, gołębica, kielich z Hostią, kielich zatrutego wina z wężem |
Patron |
Albanii
,
Azji Mniejszej
, aptekarzy, bednarzy, dziewic, zawodów związanych z pisaniem i przepisywaniem:
introligatorów
,
kopistów
, kreślarzy, litografów, papierników,
pisarzy
oraz owczarzy,
płatnerzy
,
skrybów
,
ślusarzy
, teologów, uprawiających
winorośl
, wdów |
|
|
Prawosławna ikona ze św. Janem.
Jan Ewangelista, Jan Apostoł, Jan Teolog,
grec.
Ιωάννης,
scs.
Apostoł i jewangielist Ioann Bogosłow (zm. ok.
100
w
Efezie
)[1] - najmłodszy z dwunastu
apostołów
Jezusa Chrystusa
, syn
Zebedeusza
i
Salome
, brat
Jakuba Większego (Starszego) Apostoła
, najmłodszy
apostoł
, według tradycji chrześcijańskiej autor
Ewangelii wg św. Jana
i innych fragmentów
Nowego Testamentu
,
święty
Kościoła katolickiego
,
anglikańskiego
,
ewangelickiego
,
ormiańskiego
,
koptyjskiego
i
prawosławnego
.
Żywot świętego
Urodzony prawdopodobnie w
Betsaidzie
, jako syn
Zebedeusza
i
Salome
, młodszy brat
św. Jakuba Starszego
. Według ewangelii był
rybakiem
nad
Jeziorem Galilejskim
(Genazaret, Kinneret), powołany został przez Jezusa na ucznia wraz ze
św. Piotrem
i
św. Andrzejem
w czasie wspólnego połowu ryb.
Uważany jest za najmłodszego z apostołów i umiłowanego ucznia Chrystusa. Tradycja chrześcijańska, zarówno w kościołach wschodnich jak zachodnich przypisuje mu autorstwo Ewangelii wg Jana, Objawienia św. Jana (
Apokalipsy
) i trzech listów. Niektóre współczesne badania wskazują, że te fragmenty
Biblii
mogą być dziełem dwóch lub trzech różnych autorów, określanych jako Jan Ewangelista, Jan z Patmos (Jan Apokaliptyk) i Jan Prezbiter.
W Biblii
Św. Jan należał do trzech wybranych uczniów
Jezusa
. Nie tylko bowiem św. Jan poszedł pierwszy za Jezusem, ale zostawił po nim najpiękniejsze świadectwo: w Ewangelii, w trzech Listach i w
Apokalipsie
Św. Jan Apostoł był najpierw uczniem
św. Jana Chrzciciela
. Za zezwoleniem mistrza został uczniem Jezusa: "Nazajutrz Jan (Chrzciciel) znowu stał w tym miejscu wraz z dwoma swoimi uczniami i gdy zobaczył przechodzącego Jezusa, rzekł: Oto Baranek Boży. Dwaj uczniowie usłyszeli, jak mówił, i poszli za Jezusem. Jezus zaś odwróciwszy się i ujrzawszy, że oni idą za Nim, rzekł do nich: Czego szukacie? Oni odpowiedzieli do Niego: Rabbi! – to znaczy Nauczycielu – gdzie mieszkasz? Odpowiedział im Chodźcie, a zobaczycie. Poszli więc i zobaczyli, gdzie mieszka, i od tego dnia pozostali u Niego. Było to około godziny dziesiątej" [2].
Św. Jan stał się świadkiem wskrzeszenia córki Jaira, tajemnicy przemienienia na Górze Tabor i konania w Ogrójcu. Kiedy św. Jan wyraził zgorszenie, że ktoś obcy ma odwagę wyrzucać z ludzi szatanów w imię Jezusa, otrzymał od Pana Jezusa odpowiedź: "Nie zabraniajcie mu, bo nikt, kto czyni cuda w imię Moje, nie będzie mógł zaraz źle mówić o Mnie. Kto bowiem nie jest przeciwko nam, ten jest z nami" [3].
Łagodny i pełen miłości św. Jan nie był zawsze takim. Potrafił być także człowiekiem niecierpliwym i gwałtownym. Dlatego otrzymał nawet od Jezusa przydomek "syna gromu". Być może, że do tego epizodu nawiązuje
św. Marek
, kiedy w spisie apostołów do imion św. Jana i Jakuba dodał przydomek "Boanerges" – czyli synowie gromu[4].
Św. Janowi wraz ze św. Piotrem wyznaczył Chrystus Pan misję przygotowania
ostatniej Paschy
[5]. Kiedy zaś z
Góry Oliwnej
patrzyli Apostołowie na Jerozolimę i podziwiali jej budowle, Pan Jezus przepowiedział zgubę miasta. "Wtedy na osobności pytali Go: Piotr, Jakub, Jan i Andrzej: [Powiedz nam, kiedy to nastąpi? I jaki będzie znak, gdy to wszystko zacznie się spełniać?]" [6].
Ewangelię napisał św. Jan prawdopodobnie po roku
70
, kiedy powrócił z
Pelli
do
Efezu
. Miał w ręku Ewangelie synoptyków (Mateusza, Marka i Łukasza), dlatego jako naoczny świadek nauk Jezusa i wydarzeń z nim związanych, nie powtarza, co już napisano a za to uzupełnia wypadki szczegółami bliższymi i wypadkami opuszczonymi.
Jan, jako jedyny z dwunastu Apostołów, nie zginął śmiercią męczeńską. Umarł śmiercią naturalną, ponieważ tylko on za życia doznał męki, tzn. widział jak cierpi Jezus i nigdy się Go nie wyparł.
Według Tertuliana
Według
Tertulliana
(w Opisie Heretyków) Jan został zesłany (przypuszczalnie na Patmos) po tym jak zanurzono go we wrzącym oleju i jak nic z tego powodu nie ucierpiał. Niektórzy wierzą, że jego grób znajduje się w miasteczku
Selçuk
w okolicach
Efezu
.
Gdy Jan był już stary, przygotował
Polikarpa
, który później został biskupem
Smyrny
i który mógł przekazać przesłanie Jana kolejnemu stuleciu.
Kult
Kult św. Jana Apostoła należał w
Kościele Chrystusa
zawsze do eksponowanych wśród świętych Pańskich. Najwspanialszą świątynię wystawiono mu w
Rzymie
. Jest nią bazylika na Lateranie pw. Św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła.
Do św. Jana Apostoła miały szczególne nabożeństwo
św. Gertruda
i
św. Małgorzata Alacoque
. Szczególnym nabożeństwem do św. Jana Apostoła wyróżniali się kiedyś
Krzyżacy
. Wystawili oni szereg kościołów ku jego czci znajdujących się obecnie na obszarze Pomorza, Warmii i Mazur.
Na obecnym obszarze Polski na pierwsze miejsce wysuwa się kościół w
Kwidzynie
z wieku XIV, w cieniu którego bł.
Dorota z Mątowów
spędziła ostatnie lata swojego życia i gdzie zmarła jako
rekluza
. Nie mniej okazały kościół wystawili Krzyżacy św. Janowi przy zamku wielkiego mistrza w
Malborku
. Postać św. Jana figuruje w herbie miast
Biskupic
,
Kisielic
i
Lipinek
.
Patronat
Jan jest patronem
Albanii
i
Azji Mniejszej
,
aptekarza
,
bednarzy
, dziewic oraz zawodów związanych z pisaniem i przepisywaniem: introligatorów, kopistów, kreślarzy, litografów, papierników, pisarzy, oraz: owczarzy, płatnerzy, skrybów, ślusarzy, teologów, uprawiających winorośl oraz wdów[7].
Dzień obchodów
Święto liturgiczne
w Kościele katolickim, anglikańskim i ewangelickim, obchodzone jest
27 grudnia
[7].
Cerkiew prawosławna wspomina apostoła Jana Teologa trzykrotnie:
Kościoły Wschodu, z uwagi na liturgię wg
kalendarza juliańskiego
, wspominają wielokrotnie św. Jana, m.in.:
- Kościół ormiański:
- Kościół koptyjski:
- 11 maja
- 30 grudnia wg obowiązującego kalendarza gregoriańskiego.
Ikonografia
W
ikonografii
Zachodu św. Jan przedstawiany jest jako stary Apostoł, czasami jako młodzieniec w tunice i płaszczu, rzadko jako rybak. Najczęściej występuje w scenach będących ilustracjami tekstów
Pisma świętego
[7].
Od X wieku ikonografia wschodnia umieszcza obok niego pisarza i diakona pierwszej gminy
św. Prochora
, któremu apostoł na
wyspie Patmos
dyktuje "Objawienie". Często na tym przedstawieniu występuje też anioł, przynoszący Janowi pokarm.
- Atrybuty
Atrybutem
św. Jana jest m.in. orzeł. Symbol ten nawiązuje do wizji proroka Ezechiela o "Synu Człowieczym" (Ez 1), o której wspomina również św. Jan[9]. Przypisano mu go podobno z powodu wyżyny na jaką się wzniósł tworząc pierwszy rozdział
Ewangelii Jana
.
Pozostałe atrybuty:
diakon Prochor
, gołębica, kielich z Hostią, kielich zatrutego wina z wężem[7].
Relikwie
Relikwiarz
ze szczątkami świętego Jana znajduje się od 2009 roku w Warszawie, w kościele środowisk twórczych na placu Teatralnym.
Zobacz też
Przypisy
- ↑
St. John the Apostle
(
ang.
). Catholic Online. [dostęp 2010-08-16].
- ↑
J 1,35-39
w przekładach Biblii.
- ↑
Mk 9,37-38
w przekładach Biblii.
- ↑
Mk 3,17
w przekładach Biblii.
- ↑
Łk 22,7-13
w przekładach Biblii.
- ↑
Mk 13,3-4
w przekładach Biblii.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3
Święty Jan, Apostoł i Ewangelista
.
- ↑
podwójne datowanie
- ↑
Ap 4,6-9
w przekładach Biblii.
Bibliografia
Linki zewnętrzne