Opactwo w Sulejowie – Podklasztorze
Opactwo w Sulejowie – Podklasztorze
Opactwo w Sulejowie – Podklasztorze
OSP w Sulejowie (założona w 1905)
Sulejów – miasto gminne (
gmina Sulejów
) w
powiecie piotrkowskim
,
województwie łódzkim
, nad rzeką
Pilicą
i Radońką. Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 6332 mieszkańców[1].
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. piotrkowskiego
. Po zbudowaniu w latach 1969–1973 tamy na Pilicy w
Smardzewicach
(w pobliżu
Tomaszowa Mazowieckiego
) i spiętrzeniu rzeki, w pobliżu miasta powstał
Zalew Sulejowski
.
Sulejów stanowi ważny węzeł komunikacyjny. Przez miasto przebiegają
drogi krajowe
:
Historia
Początki osady związane są z istniejącą przy przeprawie przez Pilicę komorą celną, rozwój grodu związany jest z
opactwem
cysterskim
, ufundowanym tu w 1176-1177 roku przez
Kazimierza Sprawiedliwego
. Opactwo zostało założone w miejscu, które obecnie nazywa się
Podklasztorze
.
Prawa miejskie
miasto uzyskało w połowie XIII wieku, potwierdził je
Władysław Łokietek
w 1308 roku.
Wielkim wydarzeniem w historii miasta był wiec, który odbył się w dniach 20-23 czerwca 1318. Na tym właśnie wiecu uroczyście przyjęto warunki papieskie i uchwalono wznowienie
Królestwa Polskiego
. Wystosowano prośbę do papieża
Jana XXII
aby wyraził zgodę na koronację Władysława Łokietka. W poselstwie do
Awinionu
wysłano biskupa kujawskiego
Gerwarda
.
Sulejów położony był przy szlaku handlowym ze
Śląska
i
Wielkopolski
na
Ruś
. W 1410 roku opactwo cysterskie było jednym z miejsc postoju wojsk polskich prowadzonych przez
Władysława Jagiełłę
na pola
Grunwaldu
.
Zniszczenia podczas
potopu szwedzkiego
spowodowały upadek miasta. W roku 1819 skasowano klasztor cysterski, a Sulejów stał się miastem rządowym. W latach 1870–1927 Sulejów był pozbawiony praw miejskich i został włączony do zbiorowej gminy wiejskiej Łęczno, a od 1912 roku stanowił osobną gminę, ale nadal nieposiadającą praw miejskich. W 1927 r. Sulejów odzyskał
prawa miejskie
, co przyczyniło się do jego szybszego rozwoju.
Ponowna stagnacja nastąpiła po 1939 roku. Dnia 4 września 1939 roku niemiecka
Luftwaffe
zbombardowała Sulejów. W wyniku
działań wojennych
Sulejów został zniszczony w 80%, a pod gruzami domów i w obozach zginęło ponad 2000 mieszkańców.
Po
II wojnie światowej
miasto zostało odbudowane. Dalej głównym zajęciem dla mieszkańców było wypalanie wapna. W 1986 roku do klasztoru wrócili cystersi.
Historia gospodarcza
Eksploatacja puszczańskich lasów i przerób drzewa oraz wypalanie wapna stało się głównym
rzemiosłem
mieszkańców Sulejowa. Niestety zahamowany został on w wyniku licznych wojen i najazdów szwedzkich oraz
pożarów
.
Sulejów zasłynął z produkcji
wapna
, które początkowo wypalane było sposobem rzemieślniczym w prymitywnych piecach ziemnych. W okolicach Sulejowa znajdowały się bogate złoża
kamienia wapiennego
, którego wydobycie i wypalanie upowszechniło się w drugiej połowie XIX w. Początkowo pozyskiwano je sposobem rzemieślniczym, w prymitywnych piecach ziemnych opalanych
węglem drzewnym
.
Duża część wapna spławiana była
Pilicą
do Wisły i dalej do
Warszawy
i
Gdańska
. Przemysłowe piece wapiennicze powstały w ostatnim ćwierćwieczu XIX w. W 1875 r. w księgach hipotecznych widnieją zapiski o działalności trzech
wapienników
przy ul. Piotrkowskiej. Po prawej stronie Pilicy rozlokowane były kopalnie kamienia wapiennego, których właścicielem był Józef Fritsch. Na przełomie XIX i XX w. do wypalania wapna zaczęto używać
węgla kamiennego
(wcześniej używano
węgla drzewnego
). W 1900 r. w mieście było 11 przedsiębiorstw wapienniczych. W 1905 i 1908 r. wybudowano
piece szybowe
do wypalania wapna. W wyniku dalszego rozwoju przemysłu wapienniczego w 1912 r. wybudowano kolejny piec 16-komorowy typu „Hoffman”.
Przemysł wapienniczy wpłynął pozytywnie na rozwój miasta, m.in. na wzrost liczby ludności. W 1901 r. liczba mieszkańców Sulejowa wynosiła 4200 osób, a domów zwiększyła się ze 157 w 1862 r. do 246 w 1901 r[]. Dużym problemem stał się
transport
wapna na większe odległości. Samą tylko
koleją warszawsko-wiedeńską
z
Piotrkowa Trybunalskiego
wysyłano rocznie 1200 wagonów wapna. Wywożono również duże ilości
drewna
, a do miasta przywożono
węgiel kamienny
.
Zarząd Kolei Dąbrowskiej był początkowo zainteresowany budową
linii kolejowej
Piotrków Trybunalski
– Sulejów –
Opoczno
, ale projekt ten nie został zrealizowany. Potrzeba szybkiego i większego transportu wymusiła na przedsiębiorcach budowę
kolejki wąskotorowej
Sulejów – Piotrków Trybunalski. W 1899 r. został zatwierdzony projekt techniczny, a już w 1904 roku oddano
linię wąskotorową Sulejów – Piotrków Tryb.
do eksploatacji. Przyczynił się do tego właściciel ziemski z powiatu opoczyńskiego Stanisław Psarski główny udziałowiec i inicjator inwestycji. Przewożono nie tylko
wapno
,
drewno
i węgiel, ale wożono również pasażerów.
Po zakończeniu
działań wojennych
i odbudowie zniszczonych pieców, uruchomiono produkcję wapna. Pod zarządem państwowym pracowały wapienniki „Pereswit” (piece „Ryngowiec” i „Wiktor”) oraz Zakłady Wapiennicze „Sulejów Górny” (piece „Jan” i „Wapiennik Nowy”). Do 1950 r. funkcjonowały one w ramach Zjednoczenia Terenowego Przemysłu Materiałów Budowlanych w Łodzi. W 1951 r.
znacjonalizowano
prywatne piece, przekazując je do Piotrkowskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Terenowego Materiałów Budowlanych. Z dniem 19 marca 1956 roku, zarządzeniem Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Piotrkowie Tryb., utworzono w Sulejowie przedsiębiorstwo pod nazwą „Sulejowskie Zakłady Przemysłu Materiałów Budowlanych”. W 1963 r. zreorganizowano zakłady, nadając im nazwę „Sulejowskie Przedsiębiorstwo Terenowego Przemysłu Wapienniczego w Sulejowie”. W roku następnym zmieniono nazwę na Zakłady Przemysłu Wapienniczego „Sulejów”, włączając je do Zjednoczenia Przemysłu Wapienniczego i Gipsowego w Krakowie. Od 1974 r., z powodu likwidacji Zjednoczenia w Krakowie, wapienniki sulejowskie włączono w skład Łódzkiego Kombinatu Cementowo-Wapienniczego w Działoszynie (później Kombinat Cementowo-Wapienniczy „Warta” w
Działoszynie
). W 1986 roku głównie z przyczyn ekonomicznych
Piotrkowską Koleją Wąskotorową
zaprzestano przewozów wapna i węgla, a w 1989 również pasażerów . W 1990 r. na mocy zarządzenia ministra przemysłu powstały „Zakłady Przemysłu Wapienniczego w Sulejowie”. W 1996 r. w ZPW w Sulejowie wprowadzono zarząd komisaryczny; niestety, pomimo programu naprawczego 23 września 2002 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. ogłosił upadłość przedsiębiorstwa[2]. W latach 2005-2006
linia wąskotorowa Sulejów – Piotrków Tryb.
została rozebrana.
Obecny progam
rewitalizacji
miasta Sulejowa nie przewiduje odnowienia
wapienników
i przywrócenia ich do dawnej świetności choćby dla turystów[3].
Turystyka i zabytki
-
Zespół klasztorny opactwa cysterskiego w Sulejowie
, jeden z najlepiej zachowanych zespołów pocysterskich w Polsce.
- Kościół św. Tomasza – trójnawowa
bazylika
z
transeptem
. Jego budowa rozpoczęła się ok. 1177 roku, data konsekracji kościoła, rok 1232 przyjmowany jest jako zakończenie budowy. Bryła kościoła zachowała się w nienaruszonym układzie. Najciekawiej prezentuje się romański
portal
i
rozeta
.Wyposażenie kościoła pochodzi z okresu
baroku
i
rokoka
.
- Skrzydło wschodnie klasztoru z późnoromańskim
kapitularzem
i
gotyckimi
krużgankami
.
Sklepienie
refektarza opiera się na jednym filarze umieszczonym w środku pomieszczenia. Z całego klasztoru zachowały się tylko dwa skrzydła – wschodnie, w którym obecnie znajduje się izba regionalna i skrzydło południowe, pochodzące z XVI wieku, jest w ruinie. (Dawniej trzy skrzydła klasztoru i kościół otaczały
wirydarz
).
Przez miasto przebiega niebieski pieszy
Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy
.
Według rejestru zabytków
KOBiDZ
[4] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- kościół parafialny pw. św. Floriana, ul. Podkurnędz 2, 1901-03, nr rej.: 358 z 21.08.1985
- zespół opactwa cystersów, XII-XIV w., XVIII w., nr rej.: 569 z 16.09.1971 oraz 429 z 17.08.1992:
- kościół parafialny pw. św. Tomasza, siedziba
parafii
- skrzydło klasztorne z kapitularzem
- arsenał z basztą Opacką
- zabudowania gospodarcze
- baszta Muzyczna
- brama Krakowska
- baszta Attykowa
- baszta Rycerska
- baszta Mauretańska
- pozostałości młyna
- obwód warowny – mury
- teren klasztoru i pozostałości ogrodu
- kaplica pw. NMP, 1644, nr rej.: 168-IX-14 z 7.07.1948 i z 30.01.1960 oraz 190 z 27.09.1967
- kaplica cmentarna Wackowskich, 1811, nr rej.: 495-IX-59 z 8.09.1949 oraz 189 z 27.09.1967
Podział terytorialny
Podział terytorialny Polski (
TERYT
) wymienia następujące części miasta: Dobra Woda, Podklasztorze, Podkurnędz,
Podwłodzimierzów
, Radońka i Zacisze.
Przypisy
Zobacz też
Linki zewnętrzne