Amonity
AmonityAmonity, amonitowate (Ammonoidea) podgromada wymarłych
głowonogów
(Cephalopoda), przeważnie o symetrycznej, płaskospiralnej skorupie. Nieliczne rodzaje miały nietypowe kształty, np. prostej muszli, spirali zwiniętej w pionie, spirali o niestykających się skrętach. Takie formy, nazywane heteromorfami, występowały głównie na początku rozwoju amonitowatych (dewon wczesny i środkowy) oraz w kredzie. Amonitowate stanowią ważne
skamieniałości przewodnie
, pozwalające określić wiek skał osadowych, w których są spotykane. Występują w skałach pochodzenia morskiego z okresu od
dewonu
do
kredy
. Przodkami amonitowatych były
łodzikowate
(
baktryty
). Budowa muszliMuszla amonitowatych zbudowana była z
aragonitu
i dzieli się na dwie części: dużą, przyujściową komorę mieszkalną oraz fragmokon złożony z szeregu niewielkich komór wypełnionych gazem. Komory te powstawały przez całe życie osobnika, dzięki temu że amonitowaty rosnąc powiększał i dobudowywał od strony ujścia komorę mieszkalną, przesuwając się w kierunku ujścia, a pustą przestrzeń z tyłu oddzielał aragonitową przegrodą od komory mieszkalnej. Komora mieszkalna była połączona z fragmokonem rurkowatą tkanką zwaną syfonem, która przechodziła przez wszystkie komory aż do embrionalnej. W skamieniałościach zachowuje się
sfosylizowana
osłonka syfonu i jego wypełnienie, całość jest popularnie, choć niezbyt prawidłowo, zwana również syfonem. W ujściu muszli amonitowatych znajdowały się
kalcytowe
płytki aptychy i anaptychy pełniące funkcję dolnej szczęki, a u niektórych rodzajów dodatkowo także wieczka zamykającego wejście do muszli. Przegrody międzykomorowe w trakcie ewolucji amonitowatych miały tendencję do coraz większego pofałdowania. Przyczyna tego jest wciąż dyskutowana, ale przeważnie wyjaśnia się to zwiększoną odpornością silnie pofałdowanych przegród na naprężenia. Linia kontaktu przegrody z wewnętrzną ścianą muszli jest zwana
linią przegrodową
lub lobową, a jej kształt stanowi jeden z podstawowych elementów klasyfikacji amonitowatych, obok kształtu muszli i jej ornamentacji. Część muszli amonitowatych była gładka, jednak większość posiadała żebra przebiegające w poprzek skrętu oraz guzki na bocznej stronie skrętu. U nielicznych rodzajów guzki te przekształcały się w pokaźne kolce. WielkośćNajwiększe znane amonitowate pochodzą z kredy i osiągały 2 m średnicy. Ponieważ te okazy zachowały się z ułamaną komorą mieszkalną, to szacuje się, że ich rzeczywista średnica mogła sięgać około 2,5 m. Jednak większość dorosłych amonitowatych miała kilka – kilkanaście centymetrów średnicy. U niektórych rodzajów udokumentowano dużą różnicę wielkości muszli między płciami. Przyjmuje się, że większe były samice, gdyż potrzebowały przestrzeni do rozwoju jaj. EkologiaAmonitowate były mięsożercami, odżywiającymi się wszystkimi wolno poruszającymi się bezkręgowcami, w tym także innymi amonitowatymi. Same zaś padały ofiarami wielkich morskich gadów, głównie pliozaurów i ichtiozaurów. Żyły wyłącznie w morzach, w większości w wodach otwartych. Na temat ich aktywności pływackiej trwa wciąż dyskusja. Przeważnie przyjmuje się, że większość amonitowatych aktywnie, choć niezbyt szybko pływała, nieliczne rodzaje o bardzo wysmukłej muszli posądzane są o zdolność do szybkiego ruchu, natomiast heteromorfy uważane są za zwierzęta
planktoniczne
żyjące przy dnie. Amonitowate wymarły w czasie
wielkiego wymierania na granicy kreda/paleogen
w wyniku katastrofalnych zmian środowiska wywołanych przypuszczalnie upadkiem meteorytu. Kilka gatunków żyjących w Europie na początku paleogenu opisano w 2005 roku, były to jednak prawdopodobnie lokalne populacje, które tylko chwilowo zdołały przetrwać katastrofę kredową. Z 9 rzędów amonitowatych, najważniejsze są następujące rzędy: Systematyka amonitowatych jest jeszcze w ciągłej dyskusji naukowej. W
Polsce
można je znaleźć m.in.: w skałach mezozoicznych
Tatr
(np. w skałach pod
Ciemniakiem
), w dewońskich utworach
Gór Świętokrzyskich
oraz w skałach mezozoicznych ich osłony, w skałach jurajskich
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej
, a także w skałach kredowych
Wyżyny Miechowskiej
, w dolinie
Wisły
między
Annopolem
a
Puławami
, na
Roztoczu
i
Wyżynie Lubelskiej
. Goniatyty i klymenie pojawiają się również w
Sudetach
w skałach dewońskich okolic
Nowej Rudy
. Bibliografia- M Machalski. Late Maastrichtian and earliest Danian scaphitid ammonites from central Europe: Taxonomy, evolution and extinction. „Acta Palaeontologica Polonica”. 50 (4), ss. 653-696 (2005) (
ang.
).
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Amonity":
Amonit
...
Dolina Prądnika
...
Dinozaury
...
Skamieniałości
rafotwórcze wymagają wód morskich, płytkich, ciepłych). Wiele grup skamieniałości (np.
graptolity
,
konodonty
,
Amonity
,
otwornice
) jest podstawą datowań skał osadowych, a w konsekwencji podstawą podziału ...
Skamieniałość przewodnia
stratygraficznym
i szerokim rozprzestrzenieniem geograficznym. Przykładem takich skamieniałości są
trylobity
,
graptolity
,
konodonty
,
Amonity
,
otwornice
.
Organizmy
, które dają dobre skamieniałości przewodnie, charakteryzowały się powszechnością występowania, szerokim ...
Plezjozaury
...
Ichtiozaury
...
Amonity
AmonityOkres istnienia:
dewon
–
kreda
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Asteroceras
, amonit
jurajski
Systematyka
Domena
eukarionty
Królestwo
zwierzęta
Typ
mięczaki
Gromada
głowonogi
Podgromada
Amonity
Nazwa systematyczna
Ammonoidea
Zittel
, 1884 Amonity, amonitowate (Ammonoidea) podgromada ...
Głowonogi
...
Trias
Trias na terenach Polski7 Zobacz też8 Przypisy9 Bibliografia StratygrafiaPodstawowymi
skamieniałościami przewodnimi
są
Amonity
i
konodonty
. Trias dzieli się na 3 oddziały:
trias dolny
i ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Amonity":
010. Dzieje Ziemi (plansza 12)
znalazły się dinozaury (np. zauropod, ornitopod, tyreofor, teropod), a także reprezentowane przez Amonity głowonogi. Dinozaury jurajskie opanowały każde środowisko życia – powietrze, wodę i ...
Geologiczne dzieje Polski (plansza 6)
e height=380 width=770 >
Amonity jurajskie
Zamek w Olsztynie
Era mezozoiczna
Era mezozoiczna trwała ok. 160 mln lat.
W triasie ...
Litosfera i wnętrze Ziemi (plansza 22)
wyginęła pod koniec kredy
- w jurze pojawił się pierwszy ptak (archeopteryks)
- skamieniałościami przewodnimi mezozoiku były Amonity i belemnity
Prawdopodobnie upadek na Ziemię wielkiej planetoidy spowodował wyginięcie wielu gatunków zwierząt ...
|