Bolków
BolkówBolków widziany ze szczytu zamku Bolków (
niem.
Bolkenhain) –
miasto
w
woj. dolnośląskim
, w
powiecie jaworskim
, siedziba władz
gminy miejsko-wiejskiej Bolków
, nad
Nysą Szaloną
(prawym dopływem
Kaczawy
) w odległości około 6 km od jej
źródła
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. jeleniogórskiego
. Bolków należy do
Euroregionu Nysa
. Według danych z 31 grudnia
2009
miasto liczyło 5 304 mieszkańców. Położenie i geologiaMiasto leży na pograniczu
Gór Kaczawskich
i
Podgórza Bolkowskiego
, na grzbiecie górskim (396 m n.p.m.)[] zbudowanym z
zielonych łupków
. Grzbiet ten jest otoczony od zachodu i południa wzgórzami, przechodzi w poprzek obszernej Kotliny Bolkowskiej. Wysokość wzgórz otaczających miasta wynosi 320-480 m n.p.m.[] Wzgórze Zamkowe, opadające w stronę miasta powstało z ilasto-piaszczystych łupków łyszczykowych, grzbiet tworzy łupek chlorytowy z soczewkami wapieni i fragmentami diabazów. KlimatMiasto jest położone w strefie łagodnego klimatu podgórskich nizin i kotlin, przechodzącego w ostry
klimat górski
.
Okres wegetacji
jest krótszy niż na równinach terenach położonych na wschód od obszaru gminy. Historia
Bolków/ Bolkenhain jako miasto i zamek nad
Nysą
na mapie z 1645 r. Kierunek południowy po prawej str. mapy Miasto powstało na skrzyżowaniu dróg handlowych z
Wrocławia
i
Legnicy
do
Czech
. W
XIII
i
XIV
w. znajdowało się w księstwie jaworskim i świdnicko-jaworskim.
Prawa miejskie
otrzymało w
1276
. W tamtym czasie nosi nazwę Gaj (
niem.
Hain). W
1392
księstwo jaworskie zostało włączone do
Korony Czeskiej
. W
1384
miasto zmienia nazwą na Bolków Gaj (
niem.
Bolkenhenhain i staje się
lennem
nadawanym rycerskim rodom
czeskim
.
Wojny husyckie
powstrzymały dalszą rozbudowę miasta. W
1463
król
czeski
Jerzy z Podiebradów
osadził w zamku
rycerza
Jana z Czarnej, który zasłynął w okolicy z rozbojów. Stało się to powodem zorganizowania przez mieszczan
wrocławskich
i
świdnickich
zbrojnej wyprawy na
zamek
w
1468
. Połączone siły mieszczan zdobyły zamek a Jan z Czarnej został
powieszony
. Miasto wraz
zamkiem
zostało oddane pod opiekę króla
Macieja Korwina
, którego popierali mieszczanie. Po wstąpieniu na tron
Węgier
Władysława Jagiellończyka
w
1490
Bolków został odbity przez namiestnika królewskiego – księcia
cieszyńskiego
Kazimierza II
z rąk zwolenników nieżyjącego już króla
Macieja Korwina
.
XVI
i
XVII
w. były dla miasta tragiczne. W tym czasie nękają je epidemie, trzęsienia ziemi, powodzie oraz wojny. W
1810
król
Prus
upaństwawia
wszystkie
dobra zakonne
. Od tego czasu
zamek
stał się własnością skarbu państwa.
1 grudnia
1890
uruchomiono, drugą co do rangi, linię kolejową węzła strzegomskiego, wiodącą przez
Roztokę
(10. km linii) do Bolkowa (20. km linii). Po dziewięciu latach przedłużono ją do węzłowej stacji
Marciszów
(
1 sierpnia
1899
). Tam następowało jej połączenie z linią
Śląskiej Kolei Górskiej
, a także z bocznymi liniami do:
Lubawki
przez
Kamienną Górę
z
1869
i
Złotoryi
z
1896
. W niektórych okresach Bolków miał bezpośrednie połączenia kolejowe z wieloma miastami Polski np. z
Krakowem
. W czasie zbliżania się
Armii Czerwonej
lokalna ludność zaczęła masowo uciekać. Miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie, a następnie przekazane administracji polskiej. Po
konferencji poczdamskiej
dokonała ona
wysiedlenia
dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec. W latach
1945
-
1947
doszło do odbudowy przemysłu. W
1957
rozpoczęto modernizację i rozbudowę miasta. W styczniu
1996
zamknięto dla ruchu pasażerskiego 35-kilometrową linię kolejową
Strzegom
-Bolków-
Marciszów
. Tym samym, po 105 latach, miasto straciło połączenie kolejowe z resztą kraju. Nazwy ulic Bolkowa wczoraj i dziśJózefa Bema, Księcia Bolka (Bolkostraβe), Demokratyczna, Farbiarska (Farberstraβe), Jagiellońska (Steigestraβe), Jaworska (Jauerstraβe), Jeleniogórska (Uferstraβe), Kamiennogórska (Gartenstraβe), Kolejowa (Bahnhofstraβe), Mikołaja Kopernika, Tadeusza Kościuszki (Fedor Sommer Straβe), Józefa Kraszewskiego (Bergstraβe), Lipowa, Ludowa, 1 Maja, Adama Mickiewicza, Młynarska (Mühlstraβe), Niepodległości (Freiburgerstraβe), Feliksa Dzierżyńskiego, Marcelego Nowotki, Piastowska (Wilhelmsweg), Polna (Feldstraβe), Józefa Piastowskiego, Poprzeczna (Herbergstraβe), Republikańska (Chaussee nach Jauer), Władysława Reymonta (Wuthestraβe), Robotnicza (Weg nach Klein Waltersdorf), Rynek (Ring), Henryka Sienkiewicza (Kramstastraβe), Juliusza Słowackiego (Georg Hartmann Straβe), Szpitalna (Hospitalstraβe), Ścieżka, Karola Świerczewskiego (Landeshuterstraβe), Ludwika Waryńskiego (Schützenstraβe), Widokowa, Wiśniowa, Wolbromska, Wysokogórska (Hohenfriedebergerstraβe), Zamkowa (Burgstraβe).[] Architektura ZabytkiZabytki chronione prawnie w Bolkowie[2]: - Miasto (
362 z dn. 25.11.56
), strefa zabytkowa w tym unikalny pochyły, prostokątny
rynek
, otoczony kamienicami podcieniowymi z
XVIII
w. na jego zachodniej pierzei, pod wysokie podcienie prowadzą schody
- Mury miejskie (
1075 z dn. 27.02.64
), do dnia dzisiejszego pozostały tylko nieliczne fragmenty, wzniesione w w połowie
XIV
w. zachowane w pobliży ulice Reymonta i na podwórzu probostwa, strona zachodnia posiada dwie baszty, północna sześć
- Kościół
parafialny pw. św. Jadwigi
(
76 z dn. 29.03.49
), gotycka budowla, zbudowana zapewne około
1250
r.
-
Plebania
(
155/A/03 z dn. 6.05.03
)
-
Cmentarz
komunalny (
688/J z dn. 6.07.81
)
- Kapliczka z
pietą
, zlokalizowana na
podzamczu
obiekt zlokalizowany na podzamczu. Zbudowana w
barokowej
formie z pietą w środku. Wpisana do
rejestru zabytków
(1376 z dn. 3.09.65). Pieta znajduje się za kutą kratą.
-
Zamek
(
80 z dn. 25.11.49
), budowla obronna z
XIII
w. z charakterystycznym dziobem skierowanym w stronę dostępnego wjazdu, jest to jedyny przykład tego typu w
Polsce
-
Ratusz
(
1377 z dn. 3.09.65
), wzniesiony w
XIV
w, po spłonięciu w
1263
r. odbudowano go ponownie w
1670
r. w
1827
r. przebudowano go według projektu Hedemana z Kamiennej Góry
- Kamienice z podcieniami – z
XVII
i
XVIII
w. (przebudowane w
XIX
w.) w tym: Rynek 2 (
1379 z dn. 4.09.65
), Rynek 3 (
1380 z dn. 4.09.65
), Rynek 4, 5, 6 (
1381 z dn. 3.09.65
), Rynek 21, 22 (
2059 z dn. 6.06.72
), Rynek 24 (
2060 z dn. 6.06.72
)
- Dom mieszkalny z
apteką
na ul.
Świerczewskiego
(
1261/J z dn. 13.05.96
)
- Dom mieszkalny na ul. Farbiarskiej 9 (
1378 z dn. 4.09.65
)
- Magazyn na ul. Jaworska 10 (
2058 z dn. 6.06.72
)
-
Pałac
, na ul. Kopernika 1 (
916/J z dn. 28.12.88
)
- Dom mieszkalny, ul. Robotnicza 6 (
1000/J z dn. 19.12.89
)
Inne obiekty Zniszczone obiekty- Ruiny obozu na Czerwonym Wzgórzu
Pomniki i rzeźby- Obelisk ku czci żołnierzy radzieckich – znajduje się w dolnej części rynku, obecnie na tablicy obelisku widnieje napis: "Wieczna chwała bohaterom poległym za wolność narodów".
- Figura Jana Nepomucena
- Pomnik ofiar nazizmu – znajduje się na cmentarzu
- Pomnik ofiar obozu
AL Bolkenhain
- Pomnik Jana Pawła II
- Pomnik sybiraków – usytuowany na Placu Jana Pawła II, został odsłonięty
10 lutego
1993
r., powstał za sprawą Koła Związku Sybiraków w Bolkowie
- Pomnik upamiętniający Teichmanna – granitowa płyta znajdująca się w okolicach zamkowych murów w skale, odsłonięta została
24 lipca
1891
przy udziale mieszczan, powstała za sprawą
Towarzystwa Karkonoskiego
. Pierwotnie litery były pokryte złotą farbą, obecnie jest ona zniszczona.
- Pomnik poległych podczas I wojny światowej – znajduje się na bolkowskim cmentarzu, został postawiony w
1929
. Pomnik przedstawia rzeźbiony w granicie miecz, po obu jego stronach znajdują się nazwiska zaginionych i poległych.
Istniejące w przeszłości- Pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnach drugiej połowy
XIX
w. – upamiętniał mieszkańców miasta, którzy zginęli podczas wojen z Danią, Austrią i Francją w latach
1886
,
1866
i
1870
-
1871
. Znajdował się w górnej części rynku, w sąsiedztwie fontanny. Pomnik posiadał kwadratową podstawę. W
1945
pomnik został rozebrany. Obecnie ciągle stoją lampy które go otaczały.
- Pomnik Friedricha Ludwiga Jahna – znajdował się na ulicy szpitalnej w pobliży obecnego Domu Kultury. Do dzisiaj została po nim tylko część kamiennego podestu wystająca z ziemi na niewielką wysokość. Został postawiony w
1911
przez Męskie Towarzystwo Gimnastyczne w dniu 50. rocznicy jego powstania, został wykonany przez bolkowskiego rzeźbiarza Wagenknechta.
Atrakcje turystyczne- Hymn — Codziennie o godzinie 12:00 z wieży
Ratusza odgrywany
jest
hejnał
zatytułowany Rycerz, którego kompozytorem jest Karol Kruś. Nagranie na dwóch
trąbkach
powstało w
Jeleniej Górze
[]
- Trasy turystyczne
- Źródło Jana (woda źródlana)
Legendy Upiór z BolkowaZimą 1601 zamek był pod panowaniem Władysława Cztrycz. W tym czasie mieszkańcy Bolkowa zaczęli opowiadać o upiorze. Bestia ta miała w zwyczaju wdzierać się w nocy do domów i dusić oraz wypijać krew. Zazwyczaj atakowała dziewczęta, mimo to żadna z jego ofiar nie umarła. Zrozpaczeni mieszkańcy udali się do pana zamku i poprosili go o pomoc. Po wysłuchaniu wszystkich ofiar Władysław zawiadomił o sprawie dwór w Wiedniu. W kwietniu 1602 do miasta przyjechał posłaniec, który zabrał akta sprawy. W maju przybyła cesarska komisja, która miała sprawę zbadać i rozwiązać. Aż w końcu, pewnej nocy, zobaczyli upiora duszącego dziewczynę. Z dalszych wywiadów dowiedzieli się, że w ubiegłym roku, przy zamkowym murze mieszkała kobieta zajmująca się czarami. Informacja ta doprowadziła do wydania pośmiertnego wyroku, rozkopania grobu i spalenia jego zawartości. Od tamtej pory w mieście nie widziano zjawy.[] Bursztynowa KomnataJan Stulin w swojej książce Gdzie ukryto Bursztynową Komnatę[3] pisze że na
bolkowskim zamku
ukryto
Bursztynową Komnatę
. Uważa, że przywieziono ją w biały dzień z
Królewca
, oraz nie ukrywano przed wszystkimi na bolkowskim rynku (dwie skrzynie miały być uszkodzone), gdy ciężarówki czekały na wjazd na zamek. O samym transporcie miał nie wiedzieć nawet
Hitler
, który w owym czasie był honorowym obywatelem miasta.(w okresie III Rzeszy było to powszechne) Stulin twierdzi, że na
zamku
istniały podziemne wnętrza, gdzie ukryto
skarb
, żadne pisane materiały źródłowe nie potwierdzają tej wersji. Ciekawostki- Na fasadzie domu przy ulicy Świerczewskiego znajduje się krzyż templariuszy, być może upamiętnia on przybycie zakonników do Bolkowa około
1206
za sprawą Henryka Brodatego, po likwidacji zakonu zostali oni wypędzeni z miasta, według kronik jeden z braci został w tym czasie ukamienowany pod Górną Bramą miejską.
-
Krzysztof Penderecki
stworzył operę Czarna Maska na podstawie sztuki
Gerharta Hauptmanna
(laureata literackiej nagrody Nobla) wystawianej na zamku od
1942
. Opera była grana m.in. w: Wiedniu, Poznaniu, Warszawie.
- Miasto od
1971
posiada status uzdrowiska i jego prawidłowa nazwa brzmi
Bolków Zdrój
(chyba nie do końca tak jest)
- Zamek Bolków posiada unikalny kształt wieży i jest jedynym tego przykładem w Polsce.
- W otwartych w
1949
szkołach ceramicznych uczniowie przygotowywali płaskorzeźby z postaciami robotników różnych profesji, miały one ozdobić jedną ze stacji
metra warszawskiego
.
Gospodarka Komunikacja i transportPoczątki kolei żelaznych w Bolkowie sięgają schyłku
XIX
wieku.
1 grudnia
1890
uruchomiono 20 km, 1-torową linię kolejową
Strzegom
-Bolków. Po 105 latach eksploatacji, w grudniu
1995
zawieszono na niej przewozy pasażerskie. Obecnie służy jedynie jako linia towarowa.[4] Na terenie miasta znajduje się przystanek
PKS
, firmy przewozowe zapewniają bezproblemowe połączenia z miastami takimi jak[5]:
Jawor
,
Kamienna Góra
,
Jelenia Góra
,
Legnica
,
Wrocław
. Edukacja SportObiekty sportowe: - Asfaltowe boisko, ulokowane w okolicach ulic 1 maja (mini-boisko do
koszykówki
,
piłki nożnej
i
tenisa
)
- Sala gimnastyczna przy Związku Szkół Agrobiznesu (mieści się w
kościele ewangelickim
)
- Sala gimnastyczna przy Gimnazjum (oficjalnie została otwarta 9 listopada
2007
)
- Sala gimnastyczna przy
szkole podstawowej
- Miejski
Stadion
(pod zarządem Miejsko-Gminnego Ludowego Klubu Sportowego "PIAST" Bolków
-
Pływalnia
otwarta (czynna w okresie letnim)
Kluby sportowe: - Miejsko-Gminny Ludowy Klub Sportowy Piast Bolków
KulturaInstytucje kultury: - Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Bolków
- Gminno-Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Bolkowie (zarządza m.in. Ośrodkiem Wypoczynku Świątecznego (
pływalnia
i
amfiteatr
oraz
domem kultury
)
Cykliczne imprezy (coroczne): - Wyścig Kolarski
Bałtyk Karkonosze Tour
(meta i start etapu)
-
Castle Party
- Dni Bolkowa
- Diecezjalny Festiwal Kolęd i Pastorałek
- Kryterium Kolarskie o Puchar Burmistrza Bolkowa
Inne imprezy: - Dni Średniowiecznej Kultury Śląsko Łużyckiej
- Siedemnastowieczny Piknik Rycerski
- Średniowieczne Spotkania Rycerski
- Świętojańskie Spotkania Rycerskie.
- Turniej Dziennikarzy we władaniu średniowieczną bronią wszelaką
- Wielki Turniej Rycerski
Stowarzyszenia i związki- Bractwo Rycerskie Zamek Zamku Bolków
- Gminny Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Bolkowie
- Miejsko-Gminne Koło Pszczelarzy
- Miejsko-Gminny Ludowy Klub Sportowy "Piast" Bolków w Bolkowie
- Miejsko-Gminny Oddział Związku OSP
- Ochotnicza Straż Pożarna w Bolkowie
- Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Koło Bolków
- Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych
- Polski Związek Kombatantów Rzeczypospolitej i Byłych Więźniów Politycznych Koło Bolków
- Polski Związek Wędkarski Koło Bolków
- Porozumienie Samorządowe Bolków 2002
- Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego "Zawisza"
- Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Osób Niepełnosprawnych w Bolkowie
- Stowarzyszenie Rodzin Katolickich
- Stowarzyszenie Samorządowe Porozumienie Obywatelskie dla Bolkowa
- Stowarzyszenie Wspierające Osoby Niepełnosprawne "Integracja" w Bolkowie
- Świetlica Socjoterapeutyczna im. Księdza Zygmunta Gorazdowskiego prowadzona przez Zgromadzenie Sióstr Św. Józefa
- Towarzystwo Miłośników Bolkowa
- Uczniowski Klub Sportowy "Piast" Bolków
- Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
- Związek Sybiraków Koło Bolków
Osoby związane z miastem Honorowi Obywatele- Hans-Jochen Meier, rektor w stanie spoczynku, były mieszkaniec Bolkowa, przewodniczący Związku Byłych Bolkowian w Niemczech. Wyróżniony został za wkład w kształtowanie kontaktów z miastem partnerskim Borken, popularyzacji wiedzy o gminie, pomoc w przekazaniu dla OSP Bolków samochodu ratowniczo-gaśniczego, inicjowanie wspólnych imprez kulturalnych i edukacyjnych oraz działalność publicystyczną.
- Jacob Zwiers, pracownik Urzędu Miejskiego w Heerde w
Holandii
; nadając tytuł wśród zasług wymieniono m.in. przekazanie karetki pogotowia dla SP ZOZ, przekazanie Domowi Pomocy Społecznej w Bolkowie samochodu do przewozu podopiecznych, przekazanie środków przeznaczonych na zakup busa do przewozu bolkowskich uczniów oraz środków na remont internatu Zespołu Szkół Agrobiznesu i SP ZOZ, przekazanie jednostek OSP wozu gaśniczego i innego sprzętu strażackiego.
-
Jerzy Szmajdziński
, wyróżnienie za skuteczne wspieranie zabiegów Urzędu Miasta o pozyskiwanie z instytucji rządowych i pozarządowych środków na inwestycje, przekazanie dla OSP w Bolkowie terenowego samochodu ratowniczo-gaśniczego, pomoc finansową w zakupie nowego samochodu ratowniczo-gaśniczego ratownictwa technicznego i ekologicznego, udzielenie placówkom oświatowym i opiekuńczym w Gminie Bolków pomocy socjalnej oraz przekazanie im komputerów i materiałów edukacyjnych.
- Ryszard Matuszak, proboszcz w Bolkowie (od
1995
)[6].
- Stanisław Sierakowski, proboszcz w należącym do gminy Bolków
Kaczorowie
(od
1993
)[7].
- Krzysztof Rakowski, twórca odbywającego się w Bolkowie festiwalu
rocka gotyckiego
Castle Party
[8].
Honorowi obywatele w przeszłości Miasta partnerskiePrzypisy Bibliografia- Jolanta Lamparska, Tajemnice, zamki, podziemia, wydanie II poprawione, Wrocław 1999,
- Józef Kaźmierczyk, Bolków, Wrocław 1963
- Olgierd Czerner, Jerzy Rozpędowski, Bolków. Zamek w Świnach, Wrocław 1960
- Roman Sadowski, Legendy ziemi bolkowskiej, Bolków 2000
- Roman Sadowski, artykuł prasowy, Hitler honorowym obywatelem Bolkowa
- Praca zbiorowa, Uzdrowiska polskie, Warszawa 1973
- Stanisław Jastrzębski, Jawor i okolice, Wrocław 1973
- Stanisław Siorek, artykuł prasowy: Explorator, Bolków-Bolkenheim. Regionalne Centrum Lotniczego Przemysłu Zbrojeniowego III Rzeszy.
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Bolków":
Polskie zamki i twierdze
...
Szczecin
...
Marciszów
...
Droga ekspresowa S3 (Polska)
...
Powiat jaworski
...
Droga krajowa nr 3
...
Szlakiem Grodów Piastowskich
...
Województwo lubuskie
...
Województwo zachodniopomorskie
...
Związek Miast Polskich
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Bolków":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|