Kałmucy (nazwa własna Хальмгуд Chalmgud) –
naród
mongolski z grupy ojrackiej, liczący ok. 250 tys. osób.
Używają
języka kałmuckiego
, należącego do
języków ałtajskich
. Zamieszkują w południowo-wschodnim skrawku
Europy
, nad
Morzem Kaspijskim
– głównie w
rosyjskiej
Kałmucji
, gdzie stanowią ponad 50% populacji, oraz na terenach ościennych (
Kraj Stawropolski
, obwody
astrachański
i
wołgogradzki
).
Kałmucy w większości wyznają
buddyzm
, ponadto pewna ich liczba wyznaje
prawosławie
.
Kałmucy wciąż kultywują tradycje rodzimej sztuki ludowej, wyrażające się m.in. we wzornictwie i zdobnictwie. Jeszcze do niedawna w użyciu był strój narodowy. Żywe są także tradycje literackie.
Historia
Kałmucy wywodzą się od
Ojratów
. Do początków
XVII wieku
zamieszkiwali na terenach zachodnich
Chin
(
Dżungaria
) i częściowo
Mongolii
. W latach dwudziestych
XVII
w. część
Ojratów
wywędrowała z dawnej ojczyzny na zachód i w latach trzydziestych dotarła nad
Morze Kaspijskie
. Kałmucy wyparli z okolic dolnej
Wołgi
tureckich
Nogajów
i zajęli
stepowe
obszary między rzekami
Don
i
Jaik (dzisiejszy Ural)
, a następnie na terenach tych utworzyli Chanat kałmucki.
W
1771
r., pod naporem
rosyjskim
większość Kałmuków postanowiła wrócić do dawnej ojczyzny; w czasie tej wędrówki znaczna część zginęła, natomiast ok. 13 tys. rodzin pozostało na terenie
Kałmucji
i podporządkowało się rosyjskiemu gubernatorowi.
Do początku
XX
w. Kałmucy wiedli koczowniczy tryb życia, zajmując się hodowlą, głównie bydła; następnie zaczęli stopniowo przechodzić na życie osiadłe, trudniąc się m.in. rybołówstwem. W okresie
radzieckim
wszyscy Kałmucy zostali zmuszeni do życia osiadłego.
W
1920
r. Kałmucy otrzymali autonomię w ramach
Związku Radzieckiego
–
Kałmucki Obwód Autonomiczny
, przekształcony w
1935
r. w
Kałmucką Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką
.
Pod koniec
1943
r.
Kałmucka ASRR
została rozwiązana a w
1944
r. Kałmuków wysiedlono do
Kraju ałtajskiego
i
krasnojarskiego
oraz obwodów:
omskiego
i
nowosybirskiego
. Przyczyną tego był fakt, iż w czasie gdy część ziem Kałmuków zajęta była przez
wojska niemieckie
, ok. 5 tys. Kałmuków dobrowolnie zgłosiło się do służby we wspomagającej Niemców kałmuckiej kawaleryjskiej formacji wojskowej –
Korpusie Kawalerii Kałmuckiej
).
Do
Kałmucji
wysiedleni mogli powrócić dopiero po
1957
r.
Zobacz też
Linki zewnętrzne