Rodos (
gr.
Ρόδος Rhódhos) – wyspa na
Morzu Egejskim
, o powierzchni 1,4 tys. km², największa w
archipelagu Dodekanezu
(
Sporadów
Południowych).
Nazwa wyspy pochodzi od
starogreckiego
słowa "τὸ ῥόδον" (róża), oznaczającego
hibiskus
. W herbie wyspy umieszczony jest skaczący jeleń (ελάφος) (stąd ich rzeźby w porcie Mandraki).
Położona na granicy trzech kontynentów:
Europy
,
Azji
i
Afryki
, obecnie należy do
Grecji
. Oddalona zaledwie o 20 km od wybrzeża
Turcji
wyspa ta ma 80 km dł., a w najszerszym miejscu mierzy 40 km; jej obwód wynosi 250 km. Najwyższy szczyt to góra Atawiros (1215 m n.p.m.). Wyspa ma ok. 100 tys. mieszkańców, z czego 60% mieszka w stolicy – czyli w mieście
Rodos
, a pozostała część to mieszkańcy 48 małych miast i wsi.
Historia
- Starożytność
Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z późnej
ery brązu
. Najstarszy odnaleziony ośrodek miejski, prawdopodobnie osada portowa pochodzi z okresu
1550
-
1410 p.n.e.
[1] Kolejne odkrycia potwierdziły zasiedlenie wyspy ok.
1000 p.n.e.
, następnie w
VI w. p.n.e.
podbita przez
Persów
. W
408 p.n.e.
zostało założone miasto
Rodos
. Za czasów
greckich
miasto było centrum kulturalnym (zob.
Kolos Rodyjski
) i handlowym. Na Rodos miał się odbyc słynny pojedynek dwóch greckich malarzy
Apellesa
i Protogenesa, po którym Protogenes uznał się za pokonanego. Najsłynniejszym
pięściarzem
starożytnym był Diagoras z Rhodos, zwycięzca olimpijski w 464 r. p.n.e.
Wyspa należała później wraz z całą Grecją do
cesarstwa rzymskiego
, potem do
Cesarstwa Bizantyjskiego
.
- Średniowiecze
W
672
roku po raz pierwszy wyspę zajęli
Arabowie
pod dowództwem
Muawija I
z dynastii
Umajjadów
. W 1090 roku
po bitwie pod Manzikertem
zostało zajęte przez
Turków Seldżuckich
i odbite przez bizantyjskiego cesarza
Aleksego I Komnena
w czasie
I krucjaty
. W 1309 roku, po przejęciu wyspy przez zakon joannitów, skończyła się na niej era panowania Cesarstwa Bizantyjskiego. Od tego czasu wyspa była siedzibą
joannitów
, którzy zbudowali liczne zamki i ufortyfikowali główne miasto, dzięki czemu odparli atak egipskiego sułtanatu
Mameluków
w 1444 roku i
Mehmeda II Zdobywcy
w 1480 roku. Na początku
1523
roku stolicę wyspy zdobył
Sulejman Wspaniały
po
6 miesięcznym oblężeniu
. Od tego czasu Rodos przez czterysta lat było częścią
imperium osmańskiego
.
- Historia najnowsza
Po
wojnie włosko-tureckiej 1911-1912
wyspa znalazła się pod władzą
Włoch
jako część
Dodekanezu
. Władzę Włoch nad Rodos usankcjonował
Traktat w Lozannie
w 1923 roku, na podstawie którego nastąpiła
Wymiana ludności między Grecją i Turcją
. W czasie panowania włoskiego dokonano wielu modernizacji infrastruktury na wyspie, budując szpitale, wodociągi, elektrownię, ograniczając malarię i wznosząc liczne budynki w typowym dla faszystowskich Włoch stylu architektonicznym. W 1936 r. na ok. 130 tys. mieszkańców wyspy, 7 tys. stanowili Włosi. Po kapitulacji Włoch 8 września 1943 roku pierwszym garnizonem włoskim na Dodekanezie, który poddał się aliantom już w tym samym dniu był ten na wyspie
Kastelorizo
. Następnego dnia na Rodos zrzucono spadochroniarzy, na czele których stał lord
George Jellicoe
. Jego zadaniem było przekonanie włoskiego admirała Inigo Campioniego do przejścia na stronę Brytyjczyków. Negocjacje zostały przerwane, gdy niemiecki generał Ulrich Kleemann, wydał rozkaz ataku na garnizon włoski, który skapitulował po dwóch dniach. Okupacja wyspy przez wojska nazistowskich Niemiec, miała istotne znaczenie w
bitwie o Dodekanez
w 1943 roku. W tym okresie Niemcy zamordowali około 2 tys. żyjących dotąd na wyspie Żydów. 28 października 1947 wyspa Rodos na mocy
pokoju paryskiego
z 1947 wraz z całym Dodekanezem została przekazana Grecji.
Miejscowa architektura na Rodos
Najważniejsza osada, to
Rodos
- stolica, leżąca na północnym wybrzeżu wyspy. Uważa się ją za kluczowy
przyczółek
morskiej komunikacji w tych okolicach. Reszta osad, których znaczenie daleko odbiega od znaczenia stolicy, połączone są mądrze przemyślanymi pasami dróg. To one łączą miasto
Rodos
ze starożytnymi miastami takimi jak:
Lindos
,
Ialissos
, czy też
Kamiros
. Dzisiaj, północna część wyspy należy do najbardziej atrakcyjnych turystycznych miejsc, podczas gdy reszta zawiera osady, z których niektóre są naprawdę ważne z punktu widzenia architektury.
Zabudowę Rodosu można podzielić na wybrzeżną i śródlądową. Ta na wybrzeżu, taka jak
Rodos
czy
Lindos
, jest zwykle zbudowana w stylu amfiteatralnym przy naturalnych portach. Historia wybrzeżnego osadnictwa cofa się do okresu
antycznego
. Wtedy to
Rodos
i
Lindos
w szczególności były przednimi ośrodkami handlu. Ich wpływy rozszerzyły się na cały region i takiż majestat trwał nieprzerwania, aż do
średniowiecza
. Kiedy wszystkie pozostałe nadbrzeżne ośrodki przekształciły się w równie ważne porty,
Rodos
i
Lindos
stały się silnymi
warowniami
.
Budownictwo śródlądowych osad było rezultatem potrzeby mieszkańców, którzy chronili się przed napaściami piratów okresu
Bizantyjskiego
i po zdobyciu miasta
Rodos
, również przed
Turkami
. Mieszkańcy nadbrzeżnych osad opuszczali swoje domostwa i wybierali miejsca, które nie były widoczne z morza, czy też głównych dróg. Lokowali więc swe nowe mieszkania na zboczach gór lub wzgórz, w małych dolinach lub nizinach, na terenach blisko rzek. Wiele z nich było umocnionych murami.
W czasach panowania Włochów, do 1943 roku na wyspie zbudowano wiele budynków w typowym w czasach rządów
Benito Mussoliniego
stylu
klasycyzmu modernistycznego
.
Turystyka
Walory klimatyczne i zabytki przeszłości powodują, że jest jedną z najchętniej odwiedzanych (na drugim miejscu po Krecie) wysp greckich w celach turystycznych i wypoczynkowych. Ruch turystyczny obsługiwany jest przez port lotniczy znajdujący się 11 km na zachód od stolicy. Główną atrakcją wieczorną jest oczywiście stolica wyspy ze średniowieczną starówką wpisaną na listę światowego dziedzictwa Unesco i nowszym centrum hotelowo-rozrywkowym. Z portu w Rodos można udać się na wycieczkę morską, również do pobliskiej Turcji, np. do kurortu
Marmaris
. Na wyspie jest wiele ruin zamków
joannitów
. Najbardziej malowniczo położone na wzniesieniach nad brzegiem morza to te w
Lindos
i
Monolithos
. Na dużych wzniesieniach znajdują się też malownicze klasztory.
- Wschodnie wybrzeże
Wschodnia część posiada piaszczyste plaże, jest bardziej sucha i osłonięta od wiatrów. Najważniejszą miejscowością wypoczynkową na wyspie jest miasto
Faliraki
znajdujące się około 12 km od stolicy. Znajduje się tu długa na kilka kilometrów piaszczysta, wygodna plaża, a morze jest przeważnie bardzo spokojne, bo jest to zawietrzna strona wyspy. W
Faliraki
wybudowano na zboczu góry duży park wodny - największy w Grecji (jak podają w 2007 r). Piaszczysta i półdzika plaża to Tsambika, kilka kilometrów na południe od
Faliraki
. Plaża ta znajduje się w ujściu wysychającej w lecie rzeki i dlatego jest tu bardzo drobny piasek, a zejście do morza bardzo łagodne z wyjątkowo ciepłą wodą. Bardziej na południu w pobliżu niezwykle malowniczego miasta
Lindos
znajduje się Lardos, ośrodek wczasowy w najgorętszym miejscu na wyspie z kamienistą plażą. Wiatry tu są bardzo słabe, a morze spokojne.
- Zachodnie wybrzeże
Po drugiej stronie wyspy, kilka kilometrów od stolicy leży drugi co do wielkości wyspy ośrodek -
Ialissos
. Plaże z tej strony wybrzeża są często kamieniste, a morze intensywnie faluje. Klimat jest tu bardziej wilgotny, jest więcej zieleni ale wieją silniejsze wiatry. Najważniejsze kurorty to Iksia i Trianda z niedaleko położonymi ruinami starożytnego Ialissos (Filerimos) i gotyckim klasztorem. Interesujące z tej strony wybrzeża jest też pozostające w ruinie starożytne doryckie miasto
Kamejros
. W Kritinia znajdują się ruiny zamku joannitów.
- Wnętrze wyspy i południowe krańce
Wnętrze wyspy to małe wioski o specyficznym greckim klimacie. Każda wioska ma obowiązkowo przynajmniej jedną tawernę, w której skupia się życie mieszkańców. Gęstość zaludnienia jest coraz niższa w miarę oddalania się od stolicy, wioski są coraz rzadsze. W Petaloudes znajduje się Dolina Motyli. W Embonas jest centrum winiarstwa na Rodos. Południowy cypel wyspy (
Prasonisi
), to ulubiony punkt
wind-
i
kitesurferów
. Wieją tu zwykle wiatry wykorzystywane przez amatorów deski.
Komunikacja
Na wyspie znajduje się
port lotniczy Rodos
"Diagoras" obsługujący ruch międzynarodowy. Dwa pozostałe lokalne lotniska Maritsa (wojskowe) i Kalathos zbudowane przez Włochów są zamknięte dla lotnictwa publicznego.
Trzy porty w mieście Rodos obsługują statki i
promy
żeglugi krajowej i międzynarodowej:
- Central Port, zlokalizowany w mieście
- Kolona, naprzeciw poprzedniego, żegluga dodekaneska i duże jachty
- Akandia, nowy port budowany od lat 60., obsługuje statki wycieczkowe w okresie sezonu.
Dwa lokalne porty to Kamejros Skala (rejsy na wysepkę Chalki) na wybrzeżu zachodnim i Lardos (port rezerwowy na wypadek niepogody w Rodos) na wschodnim.
Dwa przedsiębiorstwa obsługują komunikację autobusową: Roda (niebiesko-białe autobusy) rejon pólnocny z Rodos i wybrzeże zachodnie, Ktel (żółto-pomarańczowe autobusy) wybrzeże wschodnie.
Przypisy
- ↑ Praca zbiorowa,Historia powszechna Tom 3 Starożytny Egipt, Grecja i świat helleński, Mediaset Group SA, 2007, ss. 196,
Linki zewnętrzne