Rozmieszczenie języków austroazjatyckich
Języki austroazjatyckie – duża
rodzina językowa
, skupiająca języki, używane w południowowschodniej
Azji
oraz na małych obszarach, rozrzuconych po
Indiach
i
Bangladeszu
. Termin austroazjatyckie pochodzi od
łacińskiego
słowa auster, oznaczającego południe i nazwy kontynentu -
Azja
. Należą do niej między innymi języki:
mundajskie (munda)
, staromalakijskie, khasyjskie,
nikobarskie
oraz
mon-khmerskie
z językiem
khmerskim
. Wymienić tu jeszcze można grupę mieszaną z językami
czam
, radai i sedang które powstały z nawarstwienia się dialektów austroazjatyckich na substrat
austronezyjski
. Z rzeczonych języków, tylko
wietnamski
, khmerski i
mon
mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny status (odpowiednio, w
Wietnamie
i
Kambodży
). Reszta języków, jest używana przez mniejszości etniczne. Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część
subkontynentu indyjskiego
, a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym
indoeuropejskich
,
dajskich
,
drawidyjskich
i
sino-tybetańskich
jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód, podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w tybetańsko-birmańskich językach wschodniego
Nepalu
.) Podejmowano próby udowodnienia pokrewieństwa między nimi a
językami austronezyjskimi
, tworząc tym samym –
nadrodzinę
języków austrycznych czy austryjskich.
Klasyfikacja
Językoznawcy tradycyjnie rozdzielali je, na dwie
podrodziny
: języków mon-khmer – używanych na terenach południowowschodniej Azji, północnowschodnich Indii i na
Nikobarach
oraz języków munda czy mundajskich – zajmujących obszary we wschodnich i środkowych Indiach i Bangladeszu. Ethnologue identyfikuje 168 języków austroazjatyckich, z czego 147 to języki mon-khmerskie, a 21 mundajskie. Nie opublikowano jednak dowodów za taką właśnie systematyką i istnieje możliwość, iż jest ona efektem sugerowania się różnicami antropologicznymi między użytkownikami języków tych podrodzin (użytkownicy języków mon-khmerskich należą do
rasy żółtej
, a mundajskich prezentują wygląd typowy dla mieszkańców Indii). W poniższych
systematykach
pogrubioną czcionką zaznaczono rodziny, uznane za faktycznie istniejące jednostki systematyczne. Przy tym pokrewieństwo między nimi jest nadal przedmiotem dyskusji. Na uwagę zasługuje fakt, że z dwóch współczesnych propozycji podziału, żadna nie wyróżnia podjednostki mon-khmerskiej. Trzeba ponadto zaznaczyć, że niewiele dotychczas opublikowano nt. konkurencyjnych propozycji, a tym samym nie można mieć też pewności co do tutaj przedstawionych.
Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z
1974
)
Najczęściej cytowana jest poniższa klasyfikacja. Oparto na niej hasło w
Encyclopædia Britannica
. Brakuje w niej jednak języków, które były wówczas nieznane.
-
mundajskie
- północnomundajskie
- południowomundajskie
- kharia-juang
- koraput munda
-
Języki mon-khmerskie
- wschodnio mon-khmerskie
- północno mon-khmerskie
-
khasi
- palaungickie
- chamuickie
- południowo mon-khmerskie
Klasyfikacja Ilii Peirosa (z
2004
)
Klasyfikacja Peirosa ma charakter leksykostatystyczny, a więc jest oparta na procencie wspólnego słownictwa. Taka klasyfikacja nie oddaje jednak wiernie rzeczywistości, bo nie uwzględnia
zapożyczeń
, a tym samym może pełnić tylko funkcje pomocnicze i przygotowawcze dla właściwej klasyfikacji.
Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z
2005
)
Jest to druga pełna klasyfikacja, autorstwa Difflotha. W przeciwieństwie do Peirosa nie liczy słów o wspólnym źródłosłowie, a rekonstruuje prajęzyki kolejnych poziomów i próbuje porównać je pod względem wspólnych innowacji.
- koraput: 7 języków
- mundajskie rdzeniowe
- charia-juang: 2 języki
- północnomundajskie
- korku
- cherwar: 12 języków
- chasyjskie: 3 języki.
- Języki palaungo-chmuickie
- khmuickie: 13 języków
- Języki palaungo-pakanickie
- pakanickie albo palju: 2 języki
- palaungijskie: 21 języków
- wietskie: 10 języków
- katuickie: 19 języków
- Języki khmero-bahnaryckie
- bahnaryckie: 40 języków
- Języki cheryckie
-
dialekty khmerskie
- pearyckie: 6 języków
- aslijskie: 19 języków
- monickie: 2 języki
Prócz powyższych, istnieje również kilka niesklasyfikowanych języków, w południowych
Chinach
.
Bibliografia
- Peck, B. M., Comp. (1988). An Enumerative Bibliography of South Asian Language Dictionaries.
- Peiros, Ilia. 1998. Comparative Linguistics in Southeast Asia. Pacific Linguistics Series C-142. Canberra, Australian National University.
- Zide, Norman H. i Milton E. Barker. Studies in Comparative Austroasiatic Linguistics. Indo-Iranian monographs, cz. 5. Haga: Mouton, 1966.
- Byomkes Chakrabarti,A Comparative Study of Santali and Bengali, 1994
Linki zewnętrzne