Kaplica Krzyża Świętego i Ducha Świętego w Krakowie |
nr rej. A7 (nr rej.
Wzgórza Wawelskiego
) |
Freski i fragment nagrobka biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka |
Zbudowano |
1467
-
1477
|
Wyznanie |
Kościół katolicki
|
Parafia | Parafia archikatedralna św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie |
Rodzaj |
Kaplica
|
Wezwanie | Krzyża Świętego i
Ducha Świętego
|
Budulec | piaskowiec |
Obecnie | istnieje |
|
Kaplica Świętokrzyska, zwana także Jagiellońską, pod wezwaniem Świętego Krzyża i
Ducha Świętego
– jedna z dziewiętnastu kaplic
Katedry Wawelskiej
. Znajduje się w zachodnim końcu południowej nawy bocznej. W roku 2008 została udostępniona do zwiedzania.
Historia
Obiekt powstał w latach 1467-1477, z fundacji króla
Kazimierza IV Jagiellończyka
, z przeznaczeniem na
kaplicę
grobową dla niego oraz jego żony
ElżbietyRakuszanki
. Pokryto ją wówczas
polichromią
(w 1470) i umieszczono dwa
tryptyki
,
stalle
oraz nagrobki króla i królowej dłuta
Wita Stwosza
. W XVI wieku freski częściowo przemalowano, a w XVIII wieku ściany wybielono i umieszczono tutaj nagrobek biskupa
Kajetana Sołtyka
. Restaurację kaplicy, połączoną z przywróceniem pierwotnego wyglądu polichromii, podjął w 1870 Izydor Jabłoński, a w latach 1904-1905 Julian Makarewicz i 1947-1951 Rudolf Kozłowski, kiedy to także otworzono grób króla Kazimierza Jagiellończyka.
Wnętrze
Ściany pokryte są polichromią malarzy ruskich. Witraże, przedstawiające historię
św. Krzyża
, projektu
Józefa Mehoffera
, wykonał w 1905
Sławomir Odrzywolski
. Przy ścianie zachodniej, pośrodku, znajduje się nagrobek biskupa Kajetana Sołtyka 1789, dłuta
Chrystiana Piotra Aignera
. W południowo-zachodnim narożniku wznosi się
tumbowo
–
baldachimowy
nagrobek Kazimierza Jagiellończyka
fundacji królowej Elżbiety, o cechach
późnogotyckich
, który wyrzeźbił
Wit Stwosz
wraz ze swoim pomocnikiem Jorgiem Huberem z Passawy (twórca scen z Pisma Świętego na
kapitelach
). Po przeciwnej stronie spoczęła królowa Elżbieta.
Przy ścianie wschodniej, po stronie południowej, znajduje się tryptyk Matki Bożej Bolesnej, pochodzący z 4. ćwierci XV wieku, autorstwa krakowskich artystów. W zwieńczonej figurami
proroków
szafie umieszczono posągi Matki Boskiej Bolesnej i Jezusa Bolesnego. Niżej aniołowie, trzymający herby Polski, Litwy i Habsburgów, zaś wyżej trzymający
Arma Christi
(atrybuty męki pańskiej). Malowane skrzydła ukazują: Ofiarowanie Jezusa w świątyni, Chrystus wśród uczonych, Ukrzyżowanie, Zdjęcie z Krzyża – skrzydła otwarte i Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Hołd Trzech króli, Obrzezanie – skrzydła zamknięte.
Po stronie północnej ściany wschodniej umieszczono tryptyk Świętej Trójcy z 1467, pochodzący z warsztatu artystów krakowskich. Znajdująca się w zwieńczonej figurami Chrystusa Zmartwychwstałego z dwoma aniołami,
św. Zofii
z córkami, a także
św. Anny Samotrzeć
szafie grupa
Trójcy Świętej
, otoczona jest posagami
świętych Doroty
,
Małgorzaty
,
Katarzyny
,
Barbary
oraz chórami aniołów. Malowane skrzydła ukazują: proroków, męczenników, apostołów, dziewice – skrzydła otwarte i Nawrócenie św. Pawła, Wizja św. Eustachego, Św. Jerzy zabijający smoka, Św. Sekundus przeprawiający się przez rzekę Pad – skrzydła zamknięte. Kaplicę zamyka ażurowa krata.
| Nagrobek Kajetana Sołtyka | Tryptyk św. Trójcy – kwatera ze św. Jerzym |
Bibliografia
- Kuczman Kazimierz: Wzgórze Wawelskie. Przewodnik. Wydanie 2 Kraków 1988.
- Rożek Michał: Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie 3 Kraków 1989.
- Ludwikowski Leszek: Kraków i okolice. Przewodnik. Wydanie 3 uzup. Warszawa 1991.