Kaplica Szafrańców, zwana także Doktorów, Akademicką oraz Radziwiłła, pod wezwaniem
świętego Szczepana
– jedna z dziewiętnastu kaplic
Katedry Wawelskiej
. Znajduje się w południowej nawie bocznej, pomiędzy kaplicami
Wazów
a
Potockich
. Stanowi przyziemie wieży Wikaryjskiej.
Historia
Wnętrze począwszy od
XIV
do
XV
wieku przeznaczone było na
kapitularz
. W
1420
roku dokonano przebudowy na
kaplicę
z fundacji
kanonika
katedralnego, a późniejszego
biskupa kujawskiego
Jana Szafranica
i jego brata
Piotra Szafranica
–
podkomorzego
krakowskiego, którzy ufundowali w niej ołtarz pod wezwaniem Ciała Pańskiego. Pochowany w nie też został Piotr Szafraniec. Początkiem
XVII
wieku obiekt przeszedł pod opiekę Kolegium Prawników Uniwersytetu Krakowskiego. W
1655
roku kaplicę zasklepiono, a pomiędzy rokiem
1692
i
1702
dokonano przebudowy nakładem
uniwersytetu
, którą kierował kanonik katedralny Sebastian Piskorski (kierował on także przebudową
kościoła akademickiego św. Anny w Krakowie
). Wówczas wstawiono nowy ołtarz
marmurowy
z
krucyfiksem
alabastrowym
i rzeźbami
Apostołów
, usytuowanymi po bokach, a także
portal
(również marmurowy). Kolejną restauracje przeprowadzono około
1769
roku sumptem kanonika katedralnego Antoniego Żołędziowskiego, kiedy to wzniesiono nowy ołtarz oraz portal. W latach
1902
-
1906
kaplica przeszła odnowę kosztem rodziny
Radziwiłłów
.
Architektura
Do kaplicy prowadzi późno
barokowy
portal (nawa południowa) projektu
Franciszka Placidiego
. W nim umieszczona jest
neorokokowa
brązowa
krata
ażurowa
z herbem
Trąby
(Radziwiłłów), zaprojektowana w
1907
roku przez
Zygmunta Hendla
. Ściany pokrywa
polichromia
pędzla
Józefa Mehoffera
z lat 1906–
1908
. Z 1908 roku pochodzi
witraż
(ściana południowa), również autorstwa Józefa Mehoffera. Przedstawia on
Matkę Boską Ostrobramską
wraz z herbem
Starykoń
(stanowiącym wkomponowany fragment z XV wieku). Barokowy ołtarz (ściana wschodnia) powstał w latach 1769–
1772
w oparciu o projekt Franciszka Placidiego. W nim umiejscowiony jest obraz
Święty Jan Kanty
. W niszy przy ścianie zachodniej znajduje się nagrobek kardynała
Jerzego Radziwiłła
, wykonany z brązu w
1904
roku przez Piusa Welońskiego. Spoczywający w pozie sansowinowskiej kardynał, wspiera się prawą ręką na grzbiecie
orła
. W prawej natomiast trzyma otwartą książkę. Radziwiłł ubrany jest w strój liturgiczny oraz w
infułę
i
racjonał
. Posąg spoczywa na tumbie, która z kolei stoi na postumencie, na którym widnieją napisy: ERECTUM MUNIFICENTA PRINCIPUM RADZIVIELORUM. Kompozycja ustawiona jest w półkoliście zamkniętej niszy z
kwiatonami
, ujętej w
pilastry
korynckie
, wsparte na cokołach. Całość opiera się na podstawie. W obiekcie znajdują się także marmurowe
epitafia
ścienne profesorów i kanoników katedralnych.
Bibliografia
- Kuczman Kazimierz: Wzgórze Wawelskie. Przewodnik. Wydanie 2. Kraków 1988.
- Rożek Michał: Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie 3. Kraków 1989.
- Rożek M.: Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie 1. Warszawa 1991, .