Dialekt joński
Dialekt jońskiZasięg dialektów języka greckiego ok. 400 r. p.n.e. Dialekt joński - jeden z głównych dialektów
klasycznego języka greckiego
, rozpowszechniony w okresie klasycznym na obszarze południowo-zachodniej
Azji Mniejszej
(w historycznej
Jonii
), na
Cykladach
,
Sporadach Północnych
,
Eubei
a także części wysp przybrzeżnych Azji Mniejszej, m.in. na
Chios
i
Samos
. W swoim wczesnym stadium zaświadczonych już w
grece archaicznej
okresu
homeryckiego
- obok dialektu eolskiego stanowi podstawę języka
Iliady
i
Odysei
. W
okresie hellenistycznym
był stopniowo wypierany przez
grekę koine
, stanowi
substrat
dla rozwiniętego z niej w okresie
bizantyjskim
języka pontyjskiego
. W literaturze okresu klasycznego dialekt joński pojawia się m.in. w części dzieł
Sofoklesa
i
Ajschylosa
, a także utworach epickich i wczesnej historiografii (np. u
Herodota
), nawiązujących do
greki homeryckiej
. Najbardziej zbliżony do
dialektu attyckiego
, wraz z którym tworzy zespół jońsko-attycki. Cechy charakterystyczne FonetykaW zakresie
fonetyki
do charakterystycznych cech dialektu jońskiego należą między innymi: - wymowa pierwotnego ᾱ (ā) konsekwentnie jak η (ē) (w przeciwieństwie do
dialektu attyckiego
także po ε /e/, ι /i/ oraz ρ /r/), np. joń. πρήγματα (prēgmata), att. πράγματα (prágmata) - "sprawy". Analogicznie attyckie -αι (ai) w końcówkach
fleksyjnych
(z α purum) odpowiada jońskiemu ῃ (ē), np. joń. ἠμέρῃ (ēmérē), att. ἡμέραι (hēmérai) - "dni", itp.
- zanik
aspirowanych
głosek, np. φ (f/ph) → π (p): ἀφικνέομαι (afiknéomai, att. ἀφικνοῦμαι /afiknúmai/) → ἀπικνέομαι (apiknéomai) - "przybywam" albo "dochodzę (do czegoś)"
- w większości przypadków przejście protogreckiej
spółgłoski labiowelarnej
/
kʷ
/ do /
k
/ przed samogłoskami tylnymi (w dialekcie attyckim nastąpiło przejście w takim wypadku do /
p
/), np. joń. ὄκως (ókōs), att. ὅπως (hópōs) - "aby", "żeby"
- stopniowy zanik przydechu mocnego[1] (spiritus asper): joń. ἴκκος (íkkos), att. ἵππος (híppos) - "koń"
Od
dialektu attyckiego
dialekt joński odróżnia się ponadto między innymi wymową: - ω (ō) często zamiast ου (u), np. joń. ὦν (ón), att. οὖν ún - "więc"
- ου (u) często zamiast ο (o), np. joń. οὔνομα (únoma), att. ὄνομα (ónoma) - "imię", "nazwa"
- σσ (ss) zawsze zamiast ττ (tt), np. joń. γλῶσσα (glōssa), att. γλῶττα (glōtta) - "język"
GramatykaCechy charakterystyczne dialektu jońskiego w zakresie gramatyki: -
celownik
liczby mnogiej I i II deklinacji przyjmuje końcówkę -σι (-si), np. joń. γνώμῃσι (gnōmēsi), att. γνώμαις (gnōmais) - "osądom", "opiniom"
-
dopełniacz
liczby mnogiej I deklinacji przyjmuje końcówkę -έων (-eōn) zamiast ῶν (-ōn), np. joń. ἠμερέων (ēmeréōn), att. ἡμερῶν (hēmerōn) - "(tych) dni"
- rzeczowniki III deklinacji z końcowym -ις (-is) w
mianowniku
przyjmują w dopełniaczu liczby pojedynczej końcówkę -ιος (-ios), np. joń. πόλιος (pólios), att. πόλεως (póleōs) - "(tego) miasta".
- znacznie rzadsze użycie
form kontrahowanych
niż w
dialekcie attyckim
Zobacz teżPrzypisy Źródło- Korusowie, Agnieszka i Kazimierz, Hellenike glotta. Podręcznik do nauki języka greckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 1998
Inne hasła zawierające informacje o "Dialekt joński":
Włosi
...
Herodot
...
Wrocław
...
Metopa
...
Periodyzacja sztuki
...
Język słoweński
...
Język czeski
...
Języki berberyjskie
...
Języki słowiańskie
...
Sanok
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Dialekt joński":
013a. Kultura, religia i nauka starożytnej Grecji (plansza 3)
...
218. Struktura narodowościowa i etniczna Polski (plansza 11)
...
008b. Grecja (plansza 16)
...
|