Ciemiężyca biała
Ciemiężyca biała
| Gatunek trujący |
| Gatunek leczniczy |
Ciemiężyca biała, ciemierzyca biała (Veratrum album L.) –
gatunek
rośliny z rodziny
melantkowatych
.
Zasięg
gatunku obejmuje
Europę
,
Azję Mniejszą
,
Azję Centralną
,
Kaukaz
oraz
Syberię
[2]. W
Polsce
jest rzadko spotykana, większość stanowisk skupia się w
Bieszczadach
. Najdalej w zachodnim kierunku sięga po
Smerek
i
Dziurkowiec
. Poza Bieszczadami spotykana jest tylko na
Lubelszczyźnie
i tutaj w
Woli Różanieckiej
znajduje się jedno z jej najliczniejszych stanowisk. Morfologia-
Łodyga
- Łodyga gruba, gęsto owłosiona, dorastająca do 1,5 m wysokości, tworzy się dopiero między 10 a 25 rokiem życia.
-
Liście
- Dolne szerokoeliptyczne, o szerokości do 100 mm, górne węższe, jajowatolancetowate, pod spodem krótko owłosione.
-
Kwiaty
- Białawe do jasnożółtych, z zewnątrz zielonkawe, niezróżnicowane na kielich i koronę, o średnicy 10–15 mm, pachnące, zebrane w wiechowaty kwiatostan długości do 50 cm, o bocznych odgałęzieniach wydłużonych, luźnokwiatowych; w górnej części
wiechy
kwiaty męskie
– pręcikowe, dolne obupłciowe.
-
Owoc
- Owłosiona
torebka
. Nasiona płaskie, oskrzydlone.
- Gatunki podobne
- Liście młodych roślin są bardzo podobne do liści
goryczki żółtej
.
Biologia i ekologia-
Bylina
,
hemikryptofit
. W pierwszych latach życia wytwarza tylko przyziemną rozetę liści. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zapylana jest przez
muchówki
i
motyle
. Rośnie w wilgotnych lasach, źródliskach, na górskich łąkach. W Bieszczadach występuje na wysokości 560–1325 m n.p.m., najwyżej położone jej stanowisko znajduje się na
Krzemieniu
.
-
Roślina trująca
: Cała roślina jest silnie trująca. Zatrucie objawia się początkowo osłabieniem i zwolnieniem rytmu serca, a następnie porażeniem mięśni klatki piersiowej uniemożliwiającym oddychanie[2]. Jest to roślina bardzo silnie trująca, już spożycie 1–2 g korzeni może być śmiertelne[2]. Liczba
chromosomów
2n
= 16[3].
Zagrożenia i ochronaW Polsce roślina objęta
ścisłą ochroną gatunkową
. Zagrożona może być zmianą warunków siedliskowych (np. w wyniku osuszania terenów na których występuje), oraz zbieraniem ze stanowisk naturalnych w celach leczniczych. Zastosowanie
Roślina lecznicza
.
Surowiec zielarski
(z uprawy): kłącze ciemiężycy z korzeniami – Rhizoma Veratri cum radicibus. Zawiera silnie toksyczne
alkaloidy
sterolowe – protoweratrynę, germerynę, germinę, rubijerwinę, izorubijerwinę (do 1,5%) oraz gorzki
glikozyd
– weratramaryna, kwasy organiczne (weratrynowy i chelidonowy). Dawniej stosowana jako środek drażniący skórę i miejscowo znieczulający, obecnie stosowany tylko do produkcji leków gotowych i w weterynarii, jako środek żołądkowy. Wyciągi alkoholowe lub octowe były używane do zwalczania wszawicy. CiekawostkiWedług jednej z wersji łacińska nazwa rodzaju pochodzi od słowa verare, co oznacza mówić prawdę, gdyż sproszkowany korzeń ciemiężycy wywołuje kichnięcia, co jest w przekonaniu ludowym potwierdzeniem prawdziwości słów. Do właściwości tej nawiązuje też nazwa słowacka: kychavica. Niektórzy badacze historii starożytnej twierdzą, że są przesłanki pozwalające przypuszczać, iż przyczyną śmierci
Aleksandra Macedońskiego
mogło być niezamierzone przedawkowanie ciemiężycy podawanej mu jako lekarstwo. Przypisy- ↑
System Reveala
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. .
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
Bibliografia- Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. .
Inne hasła zawierające informacje o "Ciemiężyca biała":
Brescia
...
Brno
...
Władysław Komar
...
Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kownie
...
1972
...
Wittenberga
...
Jura
...
Sedmídolí
...
Studzienna Góra
...
Kowary
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Ciemiężyca biała":
Teatr grecki (plansza 13)
...
Układ nerwowy (plansza 10)
...
Krew i choroby układu krwionośnego (plansza 6)
...
|