Język staro-cerkiewno-słowiański
Język staro-cerkiewno-słowiańskiModlitwa Ojcze nasz zapisana cyrylicą w języku s-c-s: Oćcze naś, iże jesi na niebiesĭch, da świętit się imię twoje, da priidziet cĕsarzstwo twoje, da bądziet wola twoja na zemli jako na niebiesi; chlĕb naszĭ nasąśnyj dażdź nam w dzin semĭ, i ostawi namĭ dłŭgy nasi jako i my ostawlajemŭ dłŭżĭnkomŭ nasimŭ; ne wŭwedi nas w napaść i izbawi nas ot neprijĕzni. Twoje bo jest cĕsarzstwo i siła i sława na wĕky. Amiń. Język staro-cerkiewno-słowiański (w polskich publikacjach spotyka się także zapisy: język s-c-s i język scs, lub język starobułgarski[1]) – najstarszy
literacki
język słowiański
, formujący się od połowy
IX wieku
i oparty głównie na słowiańskich gwarach Sołunia (dzisiejsze
Saloniki
). Język s-c-s stał się podstawą literacką języków: bułgarskiego, rosyjskiego, serbsko-chorwackiego w różnych redakcjach. Najbliżej spokrewniony jest ze współczesnym językiem
bułgarskim
[2] [3] i
macedońskim
[4], jakkolwiek literackie postaci tych języków oparte są na innych zasadach gramatycznych. HistoriaMisjonarze
Słowian
,
Cyryl i Metody
, uczynili go językiem
liturgicznym
chrześcijan
obrządku słowiańskiego. Późniejszą fazę rozwoju tego języka stanowi
język cerkiewnosłowiański
. Silny wpływ wywarł język s-c-s na
język staroruski
, a pośrednio także na współczesny, literacki
język rosyjski
. KanonNajstarsze teksty s-c-s, pisane przez
braci sołuńskich
lub ich uczniów jeszcze w
IX wieku
nie zachowały się do dzisiaj. Znane są natomiast późniejsze ich odpisy, już z
X
i
XI w.
, zachowujące pewne wspólne, archaiczne cechy językowe, które w dużym stopniu odróżniają je od powstałych w tym samym czasie tekstów w formujących się dopiero językach narodowych. Księgi te nazywane są kanonem s-c-s: poświadczają one szereg charakterystycznych form, odnoszonych do tzw. klasycznego języka s-c-s. Do cech klasycznego s-c-s należą: - zachowane samogłoski nosowe;
- samogłoska jat' (zapisywana w transkrypcji najczęściej jako ě, zob.
jać
);
- grupy ra i la będące rezultatem
przestawki
;
- grupy spółgłoskowe št i žd, powstałe z
palatalizacji
(zmiękczenia) wcześniejszych grup spółgłoskowych *tj/kť i dj.
- konsekwentnie zapisywane
jery
.
PismoDo zapisu języka s-c-s stosowane były dwa alfabety. Początkowo księgi zapisywano
głagolicą
, opracowaną przez
Konstantyna-Cyryla
. Później w tym samym celu stosowano także
cyrylicę
. NazewnictwoW bogatej literaturze przedmiotu względem języka s-c-s stosowanych jest wiele rozmaitych określeń, m.in. starosłowiański, starosłoweński, starobułgarski, słowianobułgarski. W
macedońskiej
literaturze naukowej dość często używane jest określenie
język staromacedoński
(
mac.
старомакедонски јазик). Argumentem za takim nazewnictwem jest w tym wypadku stwierdzenie, że współcześni słowiańscy mieszkańcy Macedonii są bezpośrednimi spadkobiercami Słowian, których język był punktem wyjściowym dla powstania s-c-s. Dzieje języka s-c-s wpisują się w historię rozwoju współczesnej
macedońszczyzny
. ZaimkiOdmiana zaimków osobowych | liczba pojedyncza | liczba mnoga | liczba podwójna |
---|
M | azъ | ty | - | my | vy | vě | va |
---|
D | mene | tebe | sebe | nasъ | vasъ | naju | vaju |
---|
C | mъně, mьně, enkl. mi | tebě, enkl. ti | sebě, enkl. si | namъ | vamъ | nama | vama |
---|
B | mene, mę | tebe, tę | sebe, sę | nasъ, enkl. ny | vasъ, enkl. vy | na | va |
---|
N | mъnoją | toboją | soboją | nami | vami | nama | vama |
---|
Ms | mъně, mьně | tebě | sebě | nasъ | vasъ | naju | vaju |
---|
NazewnictwoNazwa staro-cerkiewno-słowiański jako przymiotnik złożony składający się z dwóch lub więcej członów równorzędnych znaczeniowo powinna być pisana zawsze z łącznikiem. Jeszcze w latach 30. XX wieku złożenie to pisano łącznie, o czym świadczy tytuł podręcznika Henryka Ułaszyna Język starocerkiewnosłowiański (Lwów 1928). Inne nazwy to język starocerkiewny oraz język starosłowiański, pisane łącznie. Niemiecka nazwa to Altkirchenslawisch, a angielska Old Church Slavonic. Bibliografia- Czesław Bartula, Podstawowe wiadomości z gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na tle porównawczym, Warszawa 2002
- Tadeusz Brajerski, Język staro-cerkiewno-słowiański, Lublin 1990
Zobacz też Linki zewnętrznePrzypisy- ↑
Mieczysław Małecki
, Najstarszy literacki język Słowian, Kraków 1947, s.4
- ↑
Kirił Mirczew, Język starobułgarski, Sofia 1972, s. 12-15
- ↑
J. Vajs, Abecedarium Palaeoslovenicum in usum glagolitarum, Veglae 1909
- ↑
Encyclopedia od Indo-European Culture, J.P. Mallory and D.Q. Adams, page 301.
Inne hasła zawierające informacje o "Język staro-cerkiewno-słowiański":
Podróżnik
...
Rodzimy Kościół Polski
...
Mieszko II Lambert
...
Jonas Basanavičius
...
Szkoci
...
Wnioskowanie
...
Włosi
...
Nowa Anglia
...
Maine
...
Stanisław Hozjusz
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Język staro-cerkiewno-słowiański":
Rozprawa z rozprawką (plansza 7)
...
010c. Rzym (plansza 5)
...
019. Wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi (plansza 4)
...
|