Augustinas Voldemaras (ur. 16 kwietnia
1883
- zm. 16 maja
1942
w więzieniu w
Moskwie
) – litewski historyk i
nacjonalistyczny
działacz polityczny, dwukrotny premier
Litwy
w okresie międzywojennym.
Do
1910
roku studiował historię i filozofię na
uniwersytecie państwowym
w
Petersburgu
. Dalsze studia przyniosły mu tytuł doktora filozofii. W tym czasie znalazł się pod wpływem odradzającej się wśród Litwinów narodowej dumy i nacjonalizmu. Należał do jednej z wielu studenckich grup, domagających się niezależności dla swojego kraju. We wrześniu
1917
roku uczestniczył w
Kijowie
w Kongresie Niesuwerennych Narodów.
Następnie został członkiem Litewskiej Rady Państwowej, tzw.
Taryby
, która
16 lutego
1918
roku proklamowała niepodległość Litwy (pod okupacja niemiecką).
6 listopada
został mianowany, a
11 listopada
zaprzysiężony na pierwszego premiera rządu litewskiego; pełnił tę funkcję do grudnia. Do
1920
roku zajmował stanowisko ministra spraw zagranicznych. W
1924
roku został jednym z przywódców narodowej partii Tautininkai. W
1926
roku część wojskowych niezadowolonych z polityki prowadzonej przez prezydenta
Kazysa Griniusa
postanowiła przeprowadzić zamach stanu, występując o poparcie do Voldemarasa i
Antanasa Smetony
. W rezultacie 17 grudnia dotychczasowe władze zostały usunięte; prezydentem został Smetona, a premierem Voldemaras. Jednakże z biegiem czasu stosunki między nimi ulegały pogorszeniu. Augustinas Voldemaras od
1927
roku stał na czele ekstremistycznej organizacji paramilitarnej,
Geležinis Vilkas
, której honorowym przewodniczącym był Smetona. Członkowie organizacji, rekrutującej się głównie spośród młodych oficerów litewskiej armii, zafascynowanych w dużej mierze ideałami
faszyzmu
, atakowali prezydenta za prowadzenie zbyt umiarkowanej polityki. W rezultacie w
1930
roku została ona zdelegalizowana, prowadząc dalszą działalność w podziemiu.
W
1929
roku Voldemaras przeżył zamach na siebie w
Kownie
, a następnie został usunięty z rządu. W
1934
roku bezskutecznie próbował na czele członków Żelaznego Wilka przeprowadzić zamach stanu. W rezultacie został aresztowany i osadzony na 4 lata w więzieniu. W tym czasie napisał historyczną pracę o
Jezusie
, która została zakazana na Litwie z powodu kontrowersyjnej treści. W
1938
roku wyszedł na wolność, ale został zmuszony do udania się na emigrację. Kilkakrotnie próbował powrócić do kraju, ale za każdym razem był odsyłany do miejsca wygnania. W czerwcu
1940
roku, kilka dni po zajęciu Litwy przez
Armię Czerwoną
, ponownie podjął próbę przedostania się do ojczyzny. Został jednak aresztowany na granicy przez
NKWD
i zesłany w głąb
ZSRR
. Zmarł w moskiewskim więzieniu 16 maja 1942.
Ciekawostką jest fakt, że A. Voldemaras był ojcem chrzestnym prezydenta Litwy
Valdasa Adamkusa
.