Instytut Kaszubski
Instytut KaszubskiInstytut Kaszubski – instytucja naukowa (formalnie i faktycznie
stowarzyszenie
) o profilu humanistycznym i regionalnym – kaszubsko-pomorskim, i charakterze badawczo-popularyzatorskim, istniejąca od
1996
r. w
Gdańsku
. Skupia ponad 100 osób ze środowiska naukowego, głównie z
Pomorza
, organizuje i koordynuje badania, integruje środowisko, promuje zagadnienia pomorskie, prowadzi m.in. działalność wydawniczą i gospodarczą. Jej prezesem od początku jest
prof. Józef Borzyszkowski
, a sekretarzem prof. Cezary Obracht-Prondzyński. HistoriaMyśl powołania kaszubskiego centrum badań naukowych uzyskała realną postać w
1996
r. z inicjatywy
prof. Józefa Borzyszkowskiego
, który w l.
1990
-
96
był wicewojewodą gdańskim. Po kilku spotkaniach, na których m.in. ustalono nazwę placówki,
20 listopada
1996
r. w
Gdańsku
odbyło się zebranie założycielskie Instytutu. Przyjęto na nim statut i sporządzono rejestr najpilniejszych prac badawczych związanych z tematyką kaszubską.
22 stycznia
1997
r. Instytut Kaszubski w Gdańsku zarejestrowano sądownie. Statut zmodyfikowano
19 kwietnia
2004
r.[2]. Grono założycieli Instytutu liczyło 25 osób, wśród których prawie połowa była zawodowymi historykami, a po 2-3 językoznawcami, ekonomistami i socjologami. Śladowo reprezentowano etnografię, filozofię czy nauki ścisłe. Spośród tego grona uformowano Zarząd, który na swoim pierwszym posiedzeniu
3 marca
1997
r. ukonstytuował się następująco:
Józef Borzyszkowski
- prezes, Edward Breza - wiceprezes,
Edmund Wittbrodt
- skarbnik, Cezary Obracht-Prondzyński - sekretarz, oraz Stanisław Pestka, Marian Szczodrowski i Zygmunt Szultka - członkowie. Powstała też trzyosobowa Komisja Rewizyjna. Zarząd spotyka się po kilka razy w roku, a w cyklu trzyletnim dokonuje się wyborów nowych władz. W strukturze Instytutu znajdują się członkowie zwyczajni, honorowi i wspierający. Członkami honorowymi IK zostali
11 kwietnia
2003
r.:
Elżbieta Zawacka
,
Gerard Labuda
i Friedhelm Hinze. Instytut posiada też bibliotekę. Jej zalążkiem były: księgozbiór zlikwidowanego Wydawnictwa Morskiego i fragment spuścizny prof. A. Bukowskiego. W l.
2000
-
02
przy Instytucie funkcjonował fundusz stypendialny dla młodzieży wiejskiej z Kaszub. Pierwsze publiczne spotkanie pod auspicjami Instytutu odbyło się
19 lutego
1997
r. w
Gdańsku
. Zaprezentowano założenia i plany oraz dyskutowano nad najnowszymi publikacjami Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
18 marca
1997
r., podczas promocji Kroniki O. Grzegorza w
Wejherowie
, również promowano ideę Instytutu. Natomiast pierwszą imprezę realizującą cele placówki zorganizowano
14 czerwca
1997
r. w
Świeciu
i poświęcono żuławskim
menonitom
. Kolejna sesja - poświęcona
Związkowi Polaków w Niemczech
- odbyła się
14 lutego
1998
r., od kiedy to ta sfera działalności Instytutu nabiera pewnej regularności. Rokrocznie organizuje on (lub współorganizuje) ok. 5-10 konferencji naukowych, a ich liczba obecnie zbliża się do setki. Wśród poruszanych tematów wyróżniają się: wartość powieści
A. Majkowskiego
Życie i przygody Remusa
, 35-lecie
MPiMK-P
w
Wejherowie
, działalność
F. Lorentza
, losy TOW Gryf Pomorski, życie i twórczość
H. Derdowskiego
. W listopadzie
1999
r. zorganizowano I Pomorskie Forum Animatorów Kultury w
Starbieninie
. II odbyło się w
2000
r. Większość konferencji i spotkań jest dokumentowana następnie publikacjami i książkami. Partnerami IK w jego działaniach są m.in.
Biblioteka Gdańska PAN
,
Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna
, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Kaszubski Uniwersytet Ludowy,
Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie
,
Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku
,
Uniwersytet Gdański
,
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie
i
Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie
oraz ośrodki zagraniczne, m.in. z
Danii
,
Litwy
,
Niemiec
i
Kanady
[3]. W
1997
r. ukazało się pierwsze wydawnictwo Instytutu Kaszubskiego - O historii Kaszubów. Prawda i świadectwo
ks. F. Mantheya
, zredagowane przez
J. Borzyszkowskiego
i wydane w językach polskim, kaszubskim i niemieckim. W
1998
r. wydano już 6 pozycji, w tym wiersze
A. Nagla
i rozprawę etnograficzną
ks. B. Sychty
. Działalność wydawniczą szeroko rozwinięto w kolejnych latach, osiągając obecnie liczbę ponad stu pozycji, wydanych częściowo samodzielnie, a częściowo we współpracy z innymi instytucjami. Od
1999
r. ukazuje się własny rocznik Instytutu Kaszubskiego pod nazwą Acta Cassubiana, w
2002
r. będący wspólną publikacją Instytutu i
Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie
. Ukazało się 10 jego tomów, zawierających rozprawy naukowe i materiały archiwalne dotyczące
Pomorza
. W
2003
r. wydano broszurę C. Obrachta-Prondzyńskiego Instytut Kaszubski w latach 1996-2003, a w
2006
r. kolejną: Dziesięć lat pracy Instytutu Kaszubskiego (
1996
-
2006
), które podsumowywały jego działalność w pierwszych latach istnienia. Bogatym źródłem informacji jest strona internetowa Instytutu - www.instytut kaszubski.pl. Na bieżącą kadencję
21 kwietnia
2006
r. wybrano następujący zarząd Instytutu:
Józef Borzyszkowski
- prezes,
Zbigniew Zielonka
- wiceprezes, Anna Kwaśniewska - skarbnik, Cezary Obracht-Prondzyński - sekretarz, i Andrzej Romanow, Jarosław Pająkowski, Bolesław Hajduk - członkowie. Cele i zadaniaStatutowym celem Instytutu Kaszubskiego jest organizowanie prac badawczych i popularyzowanie ich efektów, wzbogacanie i rozwijanie regionalnego ruchu kaszubsko-pomorskiego, integrowanie kaszubsko-pomorskiego środowiska naukowego oraz podejmowanie działań na rzecz jego rozwoju - w nawiązaniu do potrzeb i oczekiwań społeczności kaszubskiej oraz do tradycji badań kaszuboznawczych. Najważniejsze przedsięwzięcia w tym kierunku to wg statutu IK: prowadzenie badań, działalności wydawniczej, kursów, szkoleń, konferencji i sesji naukowych, gromadzenie zbiorów, przygotowywanie materiałów szkoleniowych i in. oraz współpraca z innymi organizacjami i instytucjami regionalnymi. Wstępna lista najpilniejszych prac badawczych, przyjętych jako priorytetowe na początku istnienia Instytutu Kaszubskiego, obejmowała m.in.: opracowanie historii Kaszubów i kaszubskiego ruchu regionalnego, a także historii literatury, piśmiennictwa i języka kaszubskiego, opracowanie serii biografii naukowych głównych postaci ruchu kaszubsko-pomorskiego, wydanie bibliografii kaszubskiej oraz podstawowych dzieł literatury kaszubskiej w opracowaniu krytycznym, a także badania socjologiczne i pewne działania społeczno-polityczne. Udało się zrealizować kilka z tych zamierzeń: ukazał się pierwszy tom Historii Kaszubów w dziejach Pomorza (
2006
), bibliografia kaszubsko-pomorska (
2004
), trzy pozycje z cyklu reedycji kaszubskich dzieł literackich (
F. Ceynowy
w
2006
r. i
H. Derdowskiego
w
2007
r.) oraz kilka obszernych biografii słynnych Kaszubów, w tym
A. Majkowskiego
(
2002
),
J. Karnowskiego
(
1999
) i
F. Sędzickiego
(
2003
). Powstał szkic historii piśmiennictwa i języka kaszubskiego, wydany po polsku i kaszubsku, obszerny zarys 50-letnich dziejów
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
(
2006
), a także kilka monografii miast pomorskich:
Wejherowa
(
1998
),
Pucka
(
1996
),
Redy
(
2006
) i
Lęborka
(
2009
), w których członkowie Instytutu mieli znaczący, a nawet dominujący udział. Od
2003
r. ukazuje się seria swoistych portretów wielokrotnych Pro Memoria, przybliżająca sylwetki działaczy pomorskich
XX wieku
poprzez publikację archiwalnych dokumentów, zdjęć, wspomnień i relacji. Ponad dziesięć wydanych dotychczas tomów serii poświęcono m.in.
R. Ostrowskiej
(
2003
), J. Bruskiemu (
2004
),
L. Bądkowskiemu
(
2004
),
A. Łajming
(
2004
),
ks. B. Sychcie
(
2007
), F. Marszałkowskiemu (
2007
) i A. Szprędze (
2008
). Badania socjologiczne zaowocowały licznymi artykułami i publikacjami samodzielnymi, najczęściej o charakterze fragmentarycznym, oraz obszerną pracą C. Obrachta-Prondzyńskiego o ludzie i ruchu kaszubskim z perspektywy historyczno-socjologicznej (
2002
). Działania polityczno-społeczne Instytutu Kaszubskiego są jak dotychczas nieznaczne[4]. Główne publikacje- J. Borzyszkowski, J. Mordawski, J. Treder, Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów,
Gdańsk
1999
(w j. polskim i kaszubskim)
- C. Obracht-Prondzyński, Jan Karnowski (1886-1939). Pisarz, polityk i kaszubsko-pomorski działacz regionalny,
Gdańsk
1999
- M. Wannow, Kaszubi. Die Kaschuben,
Gdańsk
1999
(w j. polskim i niemieckim)
- C. Obracht-Prondzyński, Pomorski ruch regionalny. Szkic do portretu,
Gdańsk
1999
- J. Borzyszkowski (red.), Muzea, a dziedzictwo kulturowe Pomorza,
Gdańsk
-
Wejherowo
2000
- J. Borzyszkowski, D. Albrecht (red.), Pomorze - mała ojczyzna Kaszubów. Historia i współczesność. Kaschubisch-Pommersche Heimat. Geschichte und Gegenwart,
Gdańsk
-
Lubeka
2000
( w j. polskim i niemieckim)
- J. Borzyszkowski (red.), Z dziejów kultury
Pomorza
XVIII-XX wieku, t. 1,
Gdańsk
2000
, t. 2,
Gdańsk
2004
, t. 3,
Gdańsk
2006
- C. Obracht-Prondzyński,
Kaszubi
- między dyskryminacją a regionalną podmiotowością,
Gdańsk
2002
- J. Borzyszkowski,
Aleksander Majkowski
(
1876
-
1936
). Biografia historyczna,
Gdańsk
-
Wejherowo
2002
- J. Borzyszkowski (red.), Pro memoria
Róża Ostrowska
(
1926
-
1975
),
Gdańsk
-
Wejherowo
2003
- J. Schodzińska,
Franciszek Sędzicki
(
1882
-
1957
) - działacz narodowy, regionalista i poeta kaszubski,
Gdańsk
-
Wejherowo
2003
- J. Kęcińska, Geografia życia literackiego na
Pomorzu Nadwiślańskim
1772
-
1920
. Polski i kaszubski krąg kulturowy,
Gdańsk
-
Słupsk
2003
- J. Borzyszkowski (red.), Pro memoria
Lech Bądkowski
(
1920
-
1984
),
Gdańsk
2004
- C. Obracht-Prondzyński, Bibliografia do studiowania spraw kaszubsko-pomorskich,
Gdańsk
2004
- J. Borzyszkowski (red.), O życiu i twórczości
Hieronima Derdowskiego
(
1852
-
1902
),
Gdańsk
-
Wejherowo
2004
- J. Borzyszkowski (red.), Pro memoria
Tadeusz Bolduan
(
1930
-
2005
),
Gdańsk
2005
- J. Borzyszkowski (red.), Bajarz kaszubski. Bajki z „
Gryfa
" (
1908
-
1912
),
Wejherowo
-
Gdańsk
2005
- G. Labuda, Historia
Kaszubów
w dziejach
Pomorza
. T. 1 Czasy średniowieczne,
Gdańsk
2006
- C. Obracht-Prondzyński, Zjednoczeni w idei. Pięćdziesiąt lat działalności
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
(
1956
-
2006
),
Gdańsk
2006
- C. Obracht-Prondzyński (red.), Kim są
Kaszubi
? Nowe tendencje w badaniach społecznych,
Gdańsk
2007
- C. Obracht-Prondzyńsczi: Kaszëbi dzys : kùltura, jãzëk, tożsamòsc [skaszëbił Eugeniusz Gòłąbk];Gduńsk : Institut Kaszëbsczi,
2007
- Z. Zielonka (red.), Literatura kaszubska w nauce - edukacji - życiu publicznym,
Gdańsk
2007
- J. Borzyszkowski (red.),
Kaszuby
- ziemia - ludzie,
Gdańsk
2007
- J. Borzyszkowski (red.), Z
zaborskiego
matecznika. O Stanisławie Pestce - Janie Zbrzycy,
Gdańsk
2008
- J. Borzyszkowski (red.), Pro memoria Wincenty Mazurkiewicz (
1938
-
2004
),
Gdańsk
2008
- J. Borzyszkowski (red.), Pro memoria Augustyn Szpręga,
Gdańsk
2008
- C. Obracht-Prondzyński, Kaszubskich pamiątek skarbnice. O muzeach na Kaszubach - ich dziejach, twórcach i funkcjach społecznych,
Gdańsk
2008
(właśc.
2009
)
Krótkie podsumowanieMimo niedługiej historii Instytut Kaszubski w
Gdańsku
zdołał na trwałe wpisać się w naukowy krajobraz
Pomorza
. Skupił wokół siebie dość duże grono naukowców, głównie humanistów, i wytworzył swój profil badawczy: historyczno-socjologiczny. Zorganizował bogate życie konferencyjne i ożywił środowisko zainteresowane problematyką kaszubsko-pomorską. Opracował sprawny i regularny cykl pracy: konferencja-publikacja-promocja. Opublikował wiele cennych materiałów i wartościowych pozycji książkowych, które powoli stają się główną częścią dorobku Instytutu. Niektóre z nich ogłoszono też w kilku wersjach językowych, głównie po kaszubsku i niemiecku. Nie udało się natomiast zrealizować głównej idei założycieli IK, czyli konsolidacji całej społeczności naukowej obracającej się w kręgu tematyki
Kaszub
i
Pomorza
. Nie został zrealizowany ramowy plan działań, który sformułowano na początku prac placówki. Dużą część dorobku Instytutu stanowią prace przyczynkowe, które dodatkowo są mało znane w środowisku i niekiedy trudno dostępne z różnych przyczyn. Bywają one krytykowane za podejście do tematu, styl wypowiedzi czy choćby barokowe tytuły. Kontrowersje budzi też m.in. sposób zarządzania placówką, jej wewnętrzna struktura czy priorytety publikacyjne. Wiele krytyki wzbudza też marginalizowanie tematyki kaszubskiej i przesuwanie punktu ciężkości zainteresowań naukowych Instytutu Kaszubskiego w kierunku szeroko rozumianej pomorskości. Instytut Kaszubski nie ustaje jednak w swych działaniach w raz wytyczonym kierunku. W przygotowaniu są dalsze tomy „Historii
Kaszubów
”, a w najbliższych planach m.in. „Historia
Lęborka
”. Przypisy Literatura- C. Obracht-Prondzyński: Dziesięć lat pracy Instytutu Kaszubskiego 1996-2006. Gdańsk: 2006.
-
Informacje o Instytucie
. [dostęp 07.07.2009].
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Instytut Kaszubski":
Mieszko II Lambert
...
Nadciśnienie tętnicze
...
Wincenty Okołowicz
...
Adwentyzm
...
Wiktor Sukiennicki
...
Pogrom w Kownie
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
William Davenant
...
Benedykt Dybowski
...
1908
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Instytut Kaszubski":
219 Oświata, nauka, kultura i sport w II Rzeczypospolitej (plansza 13)
...
012 Macedonia Filipa II i Aleksandra Wielkiego (plansza 13)
...
213 Polska kultura, sztuka i nauka dwudziestolecia międzywojennego (plansza 4)
...
|