Bitwa pod Nagyharsany
V wojna austriacko-turecka
1683
-
1699
|
Obraz z 1732 r. przedstawiający bitwę |
Data |
12 sierpnia
1687
|
Miejsce | Harsany w pobliżu Mohacza, Węgry |
Wynik | zwycięstwo wojsk cesarskich |
Terytorium | Węgry |
Strony konfliktu | Osmanowie | Austria wojska niemieckie | Dowódcy | wielki wezyr Sulejman Pasza | Karol V Lotaryński | Siły | 60 000 | 60 000 | Straty | 10 000 | 600 |
|
Bitwa pod Nagyharsány (na zachodzie Europy znana jako druga bitwa pod
Mohaczem
) miała miejsce
12 sierpnia
1687
podczas
V wojny austriacko-tureckiej
1683
-
1699
będącej częścią ogólnoeuropejskich zmagań w ramach wojny
Turcji
z
Ligą Świętą
.
Armia cesarsko-bawarska (50.000 żołnierzy) dowodzona przez
księcia Karola Lotaryńskiego
i elektora
Bawarii
Maksymiliana II Emanuela
pobiła armię
turecką
(80.000 żołnierzy) dowodzoną przez wielkiego
wezyra
Sulejmana Paszę
. Z powodów propagandowych bitwę nazwano drugą bitwą pod Mohaczem, pomimo faktu, że
Mohacz
oddalony jest o 40 km od miejsca bitwy. W bitwie tej odznaczył się generał
Eugeniusz Sabaudzki
. Wzięli w niej także udział przyszli
marszałkowie Francji
James Berwick
oraz
Claude de Villars
, kilkanaście lat później przeciwnicy Eugeniusza Sabaudzkiego w
hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej
.
Wprowadzenie
Wielka wojna turecka rozpoczęła się atakiem Turków na
Wiedeń
w roku
1683
. Po oblężeniu austriackiej stolicy przez Osmanów i klęsce w
bitwie wiedeńskiej
dnia
12 września
1683 r. inicjatywa militarna przeszła w ręce wojsk cesarskich. W kolejnych latach wojska te pod wodzą Karola V Lotaryńskiego wyparły Turków, odbijając wiele twierdz. W roku
1686
wojska cesarskie odniosły największy sukces zdobywając stolicę Węgier Budę (
oblężenie Budy
).
W kwietniu
1687
r. zdecydowano w Wiedniu o podjęciu dalszych działań przeciwko Turkom. Główna armia licząca ok. 40 000 ludzi dowodzona przez księcia Karola Lotaryńskiego obrała kurs na Esseg, maszerując wzdłuż
Dunaju
. Tymczasem pozostałe siły (około 20 000 ludzi) pod wodzą elektora Maxa Emanuela Bawarskiego podążyły w kierunku Petrovardainu. W połowie lipca obie armie połączyły się nad Dunajem.
Tymczasem armia turecka (60 000 ludzi) dowodzona przez wielkiego wezyra Sulejmana Paszę rozłożyła się obozem w okolicy Esseg. Od armii cesarskiej oddzielała ją tylko rzeka Drau. Pod koniec lipca cesarscy zdobyli przyczółek na swoim brzegu rzeki, po czym przygotowali się do bitwy z Turkami. Ci pozostali jednak pasywni, ograniczając się do ostrzału mostu na rzece Drau i nadbrzeża. Karol Lotaryński nie czuł się na siłach aby atakować umocniony obóz turecki, zdecydował się na opuszczenie przyczółków mostowych, co spotkało się z krytyką m.in. cesarza Leopolda I. Wielki wezyr przypuszczał, że morale armii cesarskiej jest niskie, po czym skierował swoje siły w ślad za
Austriakami
. Manewrując Turcy spychali cesarskich w kierunku miasta Mohacz, gdzie trochę wcześniej bo już w sierpniu założyli oni silny garnizon. Podobna twierdza znajdowała się w okolicy Dirdy, ta jednak ukryta była przed wzrokiem cesarskich za gęstym lasem. Książę Karol Lotaryński maszerował dalej, nie zdając sobie sprawy z bliskości przeciwnika.
Bitwa
Rankiem
12 sierpnia
Karol Lotaryński zdecydował się pomaszerować w kierunku Siklos, gdzie teren wydawał mu się najbardziej korzystny do stoczenia bitwy. Prawe skrzydło wyruszyło w kierunku zachodnim w gęsto zalesiony obszar. W tym momencie Sulejman uznał, że jest to dla niego najlepsza chwila i zaatakował całymi siłami lewe skrzydło armii cesarskiej elektora Bawarii, które nadal tkwiło na umocnionych pozycjach. 8000 spahisów próbowało okrążyć lewą flankę przeciwnika. Elektor wysłał wówczas prośbę o pomoc do Karola Lotaryńskiego, sam zaś przeciwstawił się dwukrotnie silniejszej armii tureckiej. Po ciężkiej walce kawalerii cesarskiej pod wodzą generała Piccolominiego udało się w końcu przebić przez kordon spahisów.
Wielki wezyr wydawał się zaskoczony oporem obrońców, nakazał wstrzymanie ataku. Jego artyleria co prawda nadal prowadziła ostrzał pozycji cesarskich, pozostałe oddziały otrzymały rozkaz opuszczenia zdobytych pozycji i oszańcowania się w bezpiecznej odległości od przeciwnika. Dzięki temu zaalarmowane prawe skrzydło cesarskie zyskało czas na powrót na wcześniej zajmowane pozycje. Karol Lotaryński zamierzał początkowo bronić swoich stanowisk, po rozmowie jednak z elektorem bawarskim i hrabią badeńskim zdecydował się przeprowadzić kontratak. Ok. godziny 15 wojska zakończyły przygotowania do walki.
W tym czasie Sulejman ponownie zarządził atak. Spahisi wspierani przez janczarów ponownie zaatakowali lewe skrzydło wojsk cesarskich. Hrabia Ludwik Badeński wytrzymał impet ataku Turków i przeszedł do kontrataku na czele 23 szwadronów. Na czele wojsk cesarskich napierały oddziały generałów Rabutina i
Eugeniusza Sabaudzkiego
, które wdarły się na pozycje tureckie. Atak przeprowadzono pieszo, gdyż na skutek trudnego terenu, kawalerzyści zmuszeni byli zejść z koni. Opór Osmanów został przełamany, po czym zamienił się w nieuporządkowany odwrót a następnie w paniczną ucieczkę Turków.
W walce udział brało jedynie lewe skrzydło cesarskie. Przed prawym skrzydłem znajdował się bowiem gesty las, uniemożliwiający atak. Próbowano wprawdzie manewru okrążającego, jednak w gęstych lasach kolumna mocno się rozproszyła.
Straty wojsk cesarskich wyniosły ok. 600 ludzi. Turcy stracili cały tabor, większą część swojej artylerii (66 dział) i ok. 10 000 zabitych. W ręce zwycięzców wpadł łup w wysokości 10 milionów dukatów, wspaniały namiot wezyra i 160 chorągwi.
Następstwa bitwy
Porażka przyczyniła się do wewnętrznego kryzysu politycznego w Turcji. Już przed bitwą morale wojsk tureckich znacznie spadło po porażkach z wojskami cesarskimi. Po bitwie doszło do buntu w szeregach janczarów i spahisów w obozie wielkiego wezyra. Ten uciekł do Stambułu, jednak tu został aresztowany i ścięty na rozkaz sułtana Mehmeda IV. Krótko potem wojska sułtana zdymisjonowały Mehmeda, osadzając na tronie jego brata Sulejmana II. Po wielu zatargach powstanie janczarów wygasło.
Osłabienie Osmanów umożliwiło wojskom cesarskim odbicie wielu terenów. Zajęte zostały między innymi Esseg, Klausenburg, Valpo, Petrovardein, Karlowitz, Jllok, Pezoga, Palota i Erlau. Pod kontrolę cesarską dostały się
Slawonia
i
Siedmiogród
. Na tronie węgierskim Habsburgowie osadzili dziewięcioletniego arcyksięcia Józefa (6 grudnia 1697 r.) Zakończono trwające od roku 1526 zatargi pomiędzy Habsburgami a szlachtą węgierską i książętami siedmiogrodzkimi. Dnia 25 stycznia
1688
królestwo Węgier stało się lennem Habsburgów.
Literatura
- Karl Staudinger: Geschichte des Bayerischen Heeres, Muenchen 1904.
- Paul Wentzke: Feldherr des Kaisers -Leben und Taten Herzog Karl V von Lothringen, Leipzig 1943.
Zobacz też