Kraje oficjalnie posiadające
bomby atomowe
. Izrael zaznaczony na zielono (posiadanie broni atomowej przez ten kraj nie zostało oficjalnie potwierdzone).
Broń jądrowa – rodzaj
broni masowego rażenia
wykorzystującej wewnątrz jądrową energię wydzielaną podczas
łańcuchowej reakcji
rozszczepienia jąder ciężkich pierwiastków (
uranu
i
plutonu
- broń atomowa) lub
reakcji termojądrowej
syntezy lekkich pierwiastków z
wodoru
-
bomba wodorowa
– o sile wybuchu znacznie większej od broni atomowej. Dzięki istnieniu tej
broni
powstało przekonanie o możliwości pokonania przeciwnika bez użycia ogromnych
armii
, do zadania dużych zniszczeń na obszarze przeciwnika wystarczy
samolot bombowy
,
pocisk
artyleryjski lub
rakieta
przenosząca atomowe
głowice bojowe
.
Czynnikami rażenia broni jądrowej są:
Siła rażenia jest daleko większa niż w przypadku konwencjonalnego
materiału wybuchowego
- największe bomby są zdolne zniszczyć całe miasta. Bomby atomowe zostały zastosowane dwukrotnie w celach wojennych przez armię
Stanów Zjednoczonych
przeciwko
japońskim
miastom
Hiroszima
i
Nagasaki
, w trakcie
II wojny światowej
. Od tego czasu użyto ich około 2000 razy, jedynie w ramach testów, przeprowadzanych przez dziesięć państw (
USA
,
Związek Radziecki
,
Wielka Brytania
,
Francja
,
Chińska Republika Ludowa
,
Indie
,
Pakistan
i
RPA
wspólnie z
Izraelem
[1]).
Mocarstwami nuklearnymi są
Stany Zjednoczone
,
Rosja
,
Wielka Brytania
,
Francja
,
Chińska Republika Ludowa
,
Indie
,
Pakistan
,
Korea Północna
i
Izrael
, którego władze nie potwierdzają ani nie zaprzeczają tym podejrzeniom.
RPA
wyprodukowała 4 bomby atomowe, lecz po upadku
apartheidu
jej arsenał nuklearny został zdeponowany w Izraelu[1].
Korea Północna
ogłosiła, że posiada arsenał nuklearny. Próbny ładunek został zdetonowany
9 października
2006
o 4.36 czasu polskiego. Eksplozję przeprowadzono w wyrytej w górach kopalni w prowincji Hamgyong. Jednak według wielu ekspertów władze w Pjongjangu potrzebują jeszcze 5-10 lat na przełamanie technicznych problemów i takie udoskonalenie ładunku, by móc umieścić go na rakiecie dalekiego zasięgu.
Ukraina
może posiadać głowice atomowe, które w wyniku pomyłki nie zostały zabrane przez
Armię Radziecką
. O prace nad budową broni atomowej podejrzewany jest
Iran
.
Prace nad budową broni atomowej prowadziły swego czasu
RPA
oraz
Irak
. Przed upadkiem muru berlińskiego broń atomowa znajdowała się także na terenie
NRD
oraz w pewnym okresie na terenie
Polski
(patrz:
LWP - Broń jądrowa na terytorium Polski
). W okresie zimnej wojny przez krótki czas na Kubie stacjonowały także radzieckie
pociski balistyczne
.
Nagasaki 24 IX 1945 - 6 tygodni po eksplozji
Rodzaje broni nuklearnej
Podstawowe rodzaje
Bomba atomowa
Schemat dwóch metod detonowania ładunku jądrowego
Bomba atomowa czerpie swoją energię z reakcji rozszczepienia ciężkich
jąder atomowych
(np.
uranu
lub
plutonu
) na lżejsze pod wpływem bombardowania
neutronami
. Rozpadające się jądra emitują kolejne neutrony, które bombardują inne jądra, wywołując
reakcję łańcuchową
.
Nazwa bomba atomowa może być myląca, gdyż konwencjonalne chemiczne
materiały wybuchowe
czerpią swą energię z wiązań atomowych, a inne rodzaje broni nuklearnej są nie mniej atomowe.
Zasada działania bomby atomowej polega na wytworzeniu/przekroczeniu w jak najkrótszym czasie
masy krytycznej
ładunku jądrowego. Przekroczenie masy krytycznej zazwyczaj uzyskuje się na jeden z dwóch sposobów: poprzez połączenie kilku porcji materiału rozszczepialnego (tzw. metoda działa) lub zapadnięcie materiału uformowanego w powłokę (tzw. metoda implozyjna). Połączenie to musi odbyć się szybko by reakcja nie została przerwana już w początkowej fazie w wyniku rozproszenia energii powstającej podczas rozszczepiania jąder, dlatego do połączenia materiałów rozszczepialnych używa się konwencjonalnego materiału wybuchowego. Reakcja łańcuchowa wydziela ogromną ilość energii. Wysoka temperatura i energia produktów rozpadu powodują błyskawiczne rozproszenie materiału rozszczepialnego i przerwanie reakcji łańcuchowej. Jako ładunku nuklearnego przy metodzie działa używa się
uranu-235
, zaś przy metodzie implozyjnej -
plutonu-239
.
Z jednego
kilograma
U-235 można uzyskać do 82
TJ (teradżuli)
energii. Typowy czas trwania reakcji łańcuchowej to 1
μs
, więc moc wynosi 82
EW
/kg.
Bomba wodorowa
Zwana jest też
bombą termojądrową
. Zasada działania bomby wodorowej opiera się na wykorzystaniu
reakcji termojądrowej
, czyli łączenia się lekkich jąder atomowych (np.
wodoru
lub
helu
) w cięższe, czemu towarzyszy wydzielanie ogromnej ilości energii.
Ponieważ rozpoczęcie i utrzymanie fuzji wymaga bardzo wysokiej temperatury, bomba wodorowa zawiera ładunek rozszczepialny (pierwszy stopień), którego detonacja inicjuje fuzję w ładunku drugiego stopnia. Ciśnienie uzyskane z pierwszego stopnia kompresuje drugi stopień, otoczony płaszczem ze zubożonego uranu. Jednocześnie zawarty wewnątrz rdzeń ze wzbogaconego uranu w wyniku implozji osiąga masę krytyczną i staje się bardzo silnym źródłem neutronów. W tych warunkach w wodorowo-helowym paliwie rozpoczyna się niezwykle szybki i gwałtowny proces fuzji jąder, dzięki czemu w bardzo krótkim czasie emitowana jest energia wielokrotnie przekraczająca tę uzyskaną z pierwszego stopnia.
Ładunki drugiego stopnia mogą być łączone w prawie dowolnej ilości i wielkości (jedna reakcja fuzji inicjuje następną). To, jak i brak ograniczenia przez masę krytyczną oraz znacznie większa niż w przypadku ładunków rozszczepialnych wydajność, umożliwiają budowę broni o mocy daleko większej niż w przypadku zwykłej bomby atomowej.
Brudna bomba
Brudna bomba
to określenie na rodzaj
broni radiologicznej
, której działanie polega na rozrzuceniu materiału radioaktywnego na dużej przestrzeni przy pomocy konwencjonalnych materiałów wybuchowych. Powoduje to
skażenie promieniotwórcze
terenu. Ze względu na łatwość konstrukcji takiej bomby, istnieje niebezpieczeństwo użycia jej przez organizacje
terrorystyczne
.
Materiał promieniotwórczy z wybuchu brudnej bomby zostałby rozproszony na dużym obszarze, przez co natężenie promieniowania byłoby niewielkie, a większość ewentualnych ofiar śmiertelnych zginęłaby od wybuchu ładunku konwencjonalnego. Powszechne obawy przed promieniowaniem spowodowałyby jednak znaczącą dezorganizację oraz pociągnęły za sobą duże koszty usunięcia skażenia.
Zaawansowane konstrukcje
Bomba neutronowa
Bomba neutronowa to specjalny rodzaj
bomby termojądrowej
, pozbawionej ekranu odbijającego
neutrony
, w której
energia
powstaje w wyniku
reakcji syntezy
deuteru
z
trytem
. Siła jej
wybuchu
jest relatywnie niewielka. Małe jest również
skażenie promieniotwórcze terenu
. Czynnikiem rażącym jest
promieniowanie przenikliwe
–
neutronowe
(
szybkie neutrony
– stąd nazwa), przenikające przez
materię
(w tym opancerzenie), ale zabójcze dla
żywych organizmów
.
Bomba kobaltowa
Bomba kobaltowa
zawiera w osłonie
kobalt
, który pod wpływem wytwarzanych przez ładunek neutronów przekształca się w
izotop
Co-60
, silne i trwałe (
okres półrozpadu
5,26 lat) źródło
promieniowania gamma
. Głównym celem jest
skażenie
terenu, by uczynić go niezdatnym do zasiedlenia. Zamiast kobaltu dodatkiem może być
złoto
, które pozostanie radioaktywne przez okres kilku dni, oraz
tantal
i
cynk
(kilka miesięcy). Jedna bomba kobaltowa została zdetonowana przez Brytyjczyków. Test jednokilotonowej bomby nie powiódł się.
Historia broni jądrowej
Skutki wybuchu bomby atomowej w Nagasaki. Odległości od epicentrum podane w stopach
Amerykańskie i radzieckie/rosyjskie zapasy broni nuklearnej w latach 1945-2005
- Eksplozja próbna:
- Użycie bojowe:
Plany użycia broni jądrowej
Z chwilą wprowadzenia broni jądrowej na uzbrojenie podjęto prace nad planami jej użycia. Pierwsze wersje planów operacyjnych opracowano w USA już w 1946 r. Na początku lat sześćdziesiątych Amerykanie przygotowali zintegrowany plan operacyjny
Single Integrated Operational Plan
SIOP uwzględniający zmasowane wykorzystanie rakietowych pocisków nuklearnych odpalanych z wyrzutni naziemnych i okrętów podwodnych oraz bomb jądrowych przenoszonych przez lotnictwo strategiczne. Kolejne wersje planów SIOP uwzględniały zmiany w strategii wojennej USA i
NATO
oraz w rozwoju środków przenoszenia ładunków jądrowych. Podobne plany operacyjne posiadały również siły zbrojne ZSRR, Chin i Francji.
Broń jądrowa w kulturze
Zimna wojna
toczona poprzez
Stany Zjednoczone
oraz
ZSRR
, przyczyniła się do powstania wizji zagłady ludzkości lub upadku cywilizacji na skutek dojścia do konfliktu nuklearnego pomiędzy tymi dwoma państwami. W tej globalnej
wojnie atomowej
dokonano by tak wielu eksplozji bomb atomowych, że efektem rozpylenia dużych ilości pyłów w górnych warstwach atmosfery byłaby
zima nuklearna
. W czasach zimnej wojny, w USA strach przed nuklearnym atakiem ze strony Związku Radzieckiego był ogromny, powstał nurt ukazujący upadek cywilizacji. Z tego nurtu wywodzą się filmy z serii
Mad Max
,
Terminator
,
Nazajutrz
, Wysłannik przyszłości, Watchmen: Strażnicy oraz gry
Fallout
. Paranoiczne lęki związane z zimną wojną doskonale pokazał
Stanley Kubrick
w filmie "
Doktor Strangelove, lub jak przestałem się martwić i pokochałem bombę
" z roku 1963. W literaturze powstały liczne opowiadania fantastyczne dotyczące tego tematu jak: Ostatni Brzeg,
Deus Irae
.
Arsenał nuklearny świata
Arsenał nuklearny państw w 2009 r[2].
Prawdopodobne mocarstwa nuklearne
Lista ta przedstawia państwa pracujące nad bombą jądrową lub kiedyś ją posiadające; w nawiasie daty prac nad bombą atomową. Efekt tych prac często nie jest znany[4].
Kraje obecnie istniejące
-
Kanada
(1942-1963) - nie posiadała osobnego programu, ale w latach 1963-1984 posiadała i produkowała głowice nuklearne dla Stanów Zjednoczonych
-
Szwajcaria
(1949-1969)
-
Australia
(lata 50. XX wieku - 60. XX wieku)
-
Szwecja
(1952-1974)
-
Egipt
(1954-1967)
-
Hiszpania
(poł. lat 60. XX wieku - poł. lat 70. XX wieku)
-
Tajwan
(poł. lat 60. XX wieku - 1988)
-
Korea Południowa
(1971-1975)
-
Irak
(lata 70. XX wieku - poł. lat 90. XX wieku)
-
RPA
(1973-1982) - posiadała głowice nuklearne w latach 1982-1994
-
Rumunia
(lata 70. XX wieku - 1989)
-
Argentyna
(lata 70. XX wieku - 1990)
-
Brazylia
(1975-1988)
-
Syria
(od 1979)
-
Libia
(poł. lat 70. XX wieku - 2003)
-
Iran
(od lat 80. XX wieku)
-
Algieria
(od lat 80. XX wieku - 1995)
-
Ukraina
(lata 90. XX wieku) - nie miała programu nuklearnego, możliwe głowice poradzieckie
-
Białoruś
(lata 90. XX wieku) - nie miała programu nuklearnego, możliwe głowice poradzieckie
-
Kazachstan
(lata 90. XX wieku) - nie miała programu nuklearnego, możliwe głowice poradzieckie
Kraje nieistniejące
Najpotężniejsza bomba atomowa
Najpotężniejszą bombą atomową była
Car Bomba
(inaczej Tzar lub Big Iwan). Eksplozji dokonał
Związek Radziecki
30 października
1961
r. na wyspie
Nowa Ziemia
położonej na
Morzu Arktycznym
, na północnych krańcach obecnej
Rosji
. Była to dwustopniowa
bomba termojądrowa
, czyli oparta na fazie syntezy lekkich jąder atomowych, zainicjowanej detonacją jądrową. Miała moc 58
megaton
czyli w przybliżeniu 4000 bomb zrzuconych na Hiroszimę. Mimo że zmniejszono jej moc ze względów bezpieczeństwa (Car Bomba zaprojektowana została jako broń trójfazowa i mogła ona osiągnąć nawet 150 megaton, ale wówczas obszar objęty zniszczeniami, mimo dużego odosobnienia, objąłby kilka większych miast północnej Rosji, a opad radioaktywny zagroziłby całej Europie, toteż zrezygnowano z trzeciej fazy rozszczepiania), część skalistych wysepek, w których otoczeniu dokonano detonacji, wyparowała, a sam wybuch był odczuwalny nawet na
Alasce
. Bomba ta nazywana była także złowieszczo "Zabójcą Miast". Bomba mogłaby zniszczyć miasto wielkości
Londynu
.
Przypisy
Zobacz też
Linki zewnętrzne