Esperanto
EsperantoEsperanto (pierwotnie Lingvo Internacia – "język międzynarodowy") – najbardziej rozpowszechniony na świecie międzynarodowy
język pomocniczy
[1]. Jego nazwa pochodzi od pseudonimu "Dr. Esperanto", pod którym żydowski lekarz
Ludwik Zamenhof
opublikował w
1887
podstawy języka. Miał on cel stworzenia neutralnego i łatwego do nauki języka, przydatnego do międzynarodowej komunikacji, nie mającego jednak zastąpić innych, narodowych języków. Pomimo faktu, iż żadne
państwo
nie uznaje esperanta za swój
język urzędowy
, jest ono używane przez międzynarodową wspólnotę, której ilość, według różnych źródeł, szacowana jest na od stu tysięcy do dwóch milionów mówiących (zależnie od poziomu opanowania języka); ponadto dla około tysiąca ludzi esperanto jest
językiem ojczystym
[2]. Esperanto doczekało się także międzynarodowego uznania, jakim są dwie rezolucje
UNESCO
czy wsparcie ze strony znanych osobistości życia publicznego. Współcześnie używa się go w podróży,
korespondencji
, do porozumiewania się podczas międzynarodowych spotkań, wymian,
kongresów
, do dyskusji
naukowych
, tworzenia oryginalnej literatury oraz jej tłumaczenia,
muzyki
,
teatru
,
kina
, reportaży
internetowych
i
prasowych
oraz do tworzenia audycji
radiowych
i
telewizyjnych
. Słownictwo w esperancie pochodzi przede wszystkim z języków zachodnioeuropejskich, jednocześnie ukazując wpływy
języków słowiańskich
poprzez swoją
syntaktykę
i
morfologię
. Morfemy nie podlegają zmianom i można tworzyć z nich ogromną ilość kombinacji, tworząc zróżnicowane znaczeniowo wyrazy; esperanto ma więc wiele wspólnego z
językami analitycznymi
, do których zalicza się między innymi
chiński
. Z drugiej jednak strony, struktura wewnętrzna esperanta w pewnym stopniu odzwierciedla
języki aglutynacyjne
, takie jak
japoński
,
suahili
czy
turecki
. Cechy esperantaEsperanto, choć jest
językiem sztucznym
, ma wiele cech wspólnych z naturalnymi
językami indoeuropejskimi
. Sprawa sztuczności esperanta jest dziś sporna. Język ten nie spełnia żadnego kryterium sztuczności
Chomsky'ego
i wielu językoznawców, interlingwistów i znawców esperanta uważa je za zwykły system wykorzystywania naturalnych członów indoeuropejskich, więc jego właściwa historia liczy wiele tysięcy lat[]. Jednak zaplanowane wykreowanie systemu gramatycznego i słowotwórczego esperanta pozwala określić je jako język sztucznie wytworzony i zaplanowany. Nie tylko słownictwo jest prawie w całości indoeuropejskie, a
fonetyka
podobna do fonetyki współczesnych języków europejskich, ale też gramatyka ma dużo cech wspólnych z gramatyką wielu języków indoeuropejskich (
romańskich
,
germańskich
i
słowiańskich
). Są to np. -
morfologia
języka esperanto oparta jest w znacznym stopniu na morfologii języków indoeuropejskich
- wyraźne trzy
przypadki
:
mianownik
(nominativo) – pełniący funkcję
podmiotu
,
biernik
(akuzativo) – pełniący funkcję
dopełnienia
oraz przypadek
przyimkowy
(prepozitivo) – pełniący funkcję
dopełnienia
,
okolicznika
lub
przydawki
- każda fraza rzeczownikowa ma liczbę – pojedynczą lub mnogą
- rzeczowniki po liczebnikach (oznaczających liczby większe od 1) występują w liczbie mnogiej (a nie w pojedynczej, jak np. w nieindoeuropejskim języku
węgierskim
)
- wyraźnie wydzielone są kategorie
przymiotnika
i
przysłówka
, choć w niektórych językach indoeuropejskich (np. w
niemieckim
) prawie nie ma tego podziału
- odmienne są końcówki wyrazów, nie zaś początki wyrazów czy samogłoski (jak w nieindoeuropejskich
językach semickich
)
- przyimki (np. en = "w") występują zawsze przed
rzeczownikiem
, choć w niektórych językach indoeuropejskich (np. w niemieckim) niektóre przyimki mogą występować również po rzeczowniku, w języku węgierskim zaś (który nie jest językiem indoeuropejskim, ale
ugrofińskim
) w ogóle nie ma przyimków, słowa spełniające funkcję przyimków występują po słowie, którego dotyczą (czasem nazywane są
poimkami
),
-
liczebniki
tworzą system oparty na wielokrotnościach 10, 100, a dla większych liczb na 1000 i
potęgach
1000, jak w większości języków europejskich. Natomiast np. w języku
chińskim
oraz w językach, które zapożyczyły tę cechę z niego (np.
japońskim
), oprócz 10, 100 i 1000 używa się także wielokrotności 10000, a dla większych liczb potęg tej liczby. (Np. sto tysięcy w języku esperanto to "100 x 1000", zaś w chińskim "10 x 10000"). W niektórych bardziej egzotycznych językach system liczenia oparty jest na 5 lub 20, ale i np. w języku
francuskim
występują dość skomplikowane twory (będące pozostałością po celtyckim systemie dwudziestkowym). (Np. 98 w języku esperanto to "9 × 10 + 8", natomiast po francusku "4 × 20 + 18").
- bardzo prosty system
zaimków
pierwszej i drugiej osoby
- system
rodzajów
oparty jest na kontraście ożywione-nieożywione, a wewnątrz grupy ożywionej na kontraście męskie-żeńskie (rodzaj naturalny), z domyślną formą męską (np. patro – ojciec) lub (choć rzadziej) żeńską (np. damo – dama). W językach nieindoeuropejskich można często spotkać systemy o znacznie bogatszej strukturze rodzajów, szczególnie zaś o zróżnicowanej grupie nieożywionej. Również w wielu językach indoeuropejskich (np.
polskim
, niemieckim, francuskim) rzeczowniki nieożywione mogą mieć różny rodzaj gramatyczny. Co warte zauważenia, rodzaj gramatyczny rzeczownika nie wpływa na formę innych części mowy, z którymi łączy się go w zdaniu.
Często osoby analizujące gramatykę esperanta (pomijając językoznawców esperantologów), opisują ją z punktu widzenia gramatyki swojego języka ojczystego. Umyka im wtedy możliwość rozpoznania, że w istocie pod względem strukturalnym język esperanto zbliżony jest raczej do
języków aglutynacyjnych
, a nawet
izolujących
, mimo że Ludwik Zamenhof nie posiadał znajomości żadnego z języków z tych grup, a większość języków europejskich należy do
języków fleksyjnych
(por.
Klasyfikacja języków
). Analizę języka esperanto z tego punktu widzenia przeprowadził Ryszard Rokicki w pracy: Esperanto: Ĉu eŭropa aŭ azia lingvo?. Języki, z których czerpano słownictwo- Z
języków romańskich
:
- z
łaciny
: abio (
pol.
jodła), sed (pol. ale, lecz), tamen (pol. jednakże), okulo (pol. oko), akvo (pol. woda)
- z
francuskiego
: dimanĉo (pol. niedziela) , fermi (pol. zamykać), ĉe (pol. przy, u), frapi (pol. uderzać, kołatać), ĉevalo (pol. koń), butiko (pol.
butik
)
- z
włoskiego
: ĉielo (pol. niebo), fari (pol. robić), voĉo (pol. głos)
- z
portugalskiego
: saŭdado (pol.
saudade
)
- z kilku języków: facila (pol. lekki, łatwy), fero (pol. żelazo), tra (pol. przez, wskroś), verda (pol. zielony)
- Z
języków germańskich
:
- z
niemieckiego
: baldaŭ (pol. wkrótce, niebawem), bedaŭri (pol. żałować), haŭto (pol. skóra), hundo (pol. pies), jaro (pol. rok), nur (pol. tylko)
- z
angielskiego
: birdo (pol. ptak), mitingo (pol.
mityng
), spite (pol. na przekór), suno (pol. słońce), ŝarko (pol. rekin), teamo (pol. drużyna)
- ze
szwedzkiego
: ju ... des (pol. im... tym)
- z kilku języków: bildo (pol. obraz), fiŝo (pol. ryba), fremda (pol. obcy, cudzy, postronny), grundo (pol. gleba, grunt), halti (pol. zatrzymać się), hasti (pol. śpieszyć się), hundo (pol. pies), ofta (pol. częsty), somero (pol. lato), ŝipo (pol. statek), vintro (pol. zima)
- Z
języków słowiańskich
:
- z
polskiego
: celo (pol. cel, meta), ĉu (pol. czy), krado (pol. krata; (komp.) #, kratka, krzyżyk, hash), luti (pol. lutować, spajać), moŝto (pol. mość)
- z
rosyjskiego
: barakti (pol. szamotać się, borykać się), serpo (pol. sierp), vosto (pol. ogonek, ogon, kolejka)
- z kilku języków: klopodi (pol. starać się, fatygować się), krom (pol. oprócz), prava (pol. sprawiedliwy, prawy, słuszny)
- Z
języków indoeuropejskich
:
- z
greckiego
: hepato (pol. wątroba), kaj (pol. i, a), biologio (pol. biologia), politiko (pol. polityka)
- z
litewskiego
: du (pol. dwa), tuj (pol. natychmiast)
- z
sanskrytu
: budho (pol.
budda
), nirvano (pol.
nirwana
), pado (pol. ścieżka)
- Z
języków ugrofińskich
:
- Z
języków semickich
:
- Z innych języków:
- z
japońskiego
: cunamo (pol.
tsunami
), haŝio (pol.
chińskie pałeczki
), hajko (pol.
haikai
), ĵudo (pol.
dżudo
), noo (pol.
nogaku
), sakeo (pol.
sake
), utao (pol.
uta
), zeno (pol.
zen
)
- z
chińskiego
: maĝango (pol.
mahjong
), toŭfuo (pol.
tofu
)
- z
koreańskiego
: kimĉio (pol.
kimchi
), makolio (pol. wino), tekvondo (pol.
taekwondo
)
- z
hawajskiego
: ukulelo (pol.
ukulele
), vikio (pol.
wiki
)
- z
maoryskiego
: keo, kivio (pol. kiwi) [3][4][5]
Ewolucja esperantaChoć powstał jako
język sztuczny
, w ciągu swojej historii podlegał wielu zmianom w stosunku do oryginalnej postaci tego języka. Żeby przedstawić skalę tych zmian, należy wymienić choćby: - zmiany
fonetyczne
– eliminacja
głoski
zapisywanej przez ĥ, najczęściej przez zmianę jej na [k], chociaż takie słowa mogą podlegać i innym zmianom
- zmiany
morfologiczne
– powstawanie nowych
morfemów
- wprowadzenie nieoficjalnego przyrostka -i- obok oficjalnego -uj- w nazwach państw pochodzących od narodowości (np. obok Francujo i Germanujo funkcjonują formy Francio i Germanio)
- zastępowanie formy
przyimkowej
(en komenco = na początku) przez przysłówkową (komence) w wielu zwrotach, a także rozpowszechnienie się formy miejsca docelowego (hejmen = do domu)
- użycie morfemów nie mających pierwotnie roli czasownikowej w miejsce
czasowników
- zmiany gramatyczne – powstanie ściągniętych
czasów
złożonych: końcówki -antas itd.
- ogromna rozbudowa słownictwa – zapożyczenia na szeroką skalę, szczególnie wyrazów naukowo-technicznych, zastępowanie form złożonych przez zapożyczone lub zapożyczonych przez złożone
- znaczne ograniczenie znaczenia podziału na morfemy gramatyczne i znaczeniowe, wiele morfemów gramatycznych (m.in. -et-, -eg-, -em-) występuje w funkcji znaczeniowej (eta = malutki, ega = olbrzymi, ema = skłonny), wiele morfemów znaczeniowych w gramatycznej (m.in. vir- jako prefiks rodzaju męskiego)
- preferowanie krótszych form słownych – np. spontana zamiast spontanea
- archaizacja słów (np. pafilego) i zastąpienie nowymi, ale znaczącymi to samo (np. kanono)
Żadna z tych zmian nie może jednak naruszyć podstawowej zasady:
Fundamento de Esperanto
na zawsze ma pozostać nienaruszalne. Żadna osoba ani żadne stowarzyszenie nie ma prawa samowolnego wprowadzenia do Fundamento nawet najmniejszej zmiany. Do badania, czy rozwój języka dokonuje się w zgodzie z tą podstawową zasadą, powołano międzynarodową akademię ekspertów (
Akademio de Esperanto
). Pamiątka kongresu esperantystów w Sopocie Język esperanto jest jak na razie najbardziej znanym i rozpowszechnionym projektem języka międzynarodowego, używanym przez setki tysięcy osób. Względem liczby użytkowników esperanta istnieje znaczna rozbieżność szacunków. Szacunku na poziomie 1,5 miliona dokonał w latach osiemdziesiątych XX wieku prof. Sidney Culbert z uniwersytetu w
Waszyngtonie
w swoim opracowaniu dotyczącym najczęściej używanych języków. Jest jednak bardziej prawdopodobne, że językiem tym płynnie posługuje się kilka razy mniej osób, tj. około 0,4-1 mln (na całym świecie członkami organizacji esperanckich jest ok. 20 tys. osób). Około 1900 główny lekarz kopalni rudy cynku w kondominium
Moresnet
, Wilhelm Molly, próbował na terytorium tego kraju ustanowić pierwsze państwo esperantystów, co jednak nie zakończyło się sukcesem[]. Dla pewnej grupy ludzi, szacowanej na kilkaset do kilku tysięcy osób, jest on językiem rodzimym. Społeczność tę interlingwiści dzielą na podgrupy i typy by zbadać przemiany znaczeniowo-fonetyczne wśród poszczególnych grup i ludzi. Wśród niektórych dzieci poznających esperanto jako pierwszy język, a które przez długi czas nie poznają innego języka, zauważa się innowacje znaczeniowe – potwierdzenie koncepcji gier językowych
Wittgensteina
. Objawia się to tworzeniem wieloczłonowych słów i zniekształceń członów najczęściej będących skrótami, co prowadzi do naturalnego wytwarzania się skomplikowanej znaczeniowo mowy esperanckiej. Język taki chciał już utworzyć wybitny esperancki poeta
Kalman Kalocsay
wprowadzając człony łacińskie. Esperantem eksperymentował także
Julian Tuwim
. Skomplikowanie mowy dzieci mówiących esperantem jako swoim pierwszym językiem przekraczało wyobrażenia jego znawców, a pozostawienie takich dzieci dla dalszego rozwijania się ich języka może grozić ich niekomunikatywnością. Gramatyka
Fonetyka i pisowniaOrtografia esperanta jest całkowicie fonetyczna – każda głoska odpowiada dokładnie jednej literze i vice versa. Nie występuje upodobnienie spółgłosek pod względem
dźwięczności
, chociaż
wymowa
niezgodna z tą zasadą jest tolerowana w praktyce, o ile nie jest źródłem nieporozumień. Natomiast ubezdźwięcznienia na końcu wyrazu (apud → "aput", sed → "set", hund' → "hunt", "naz" → "nas"), w języku esperanto nie są akceptowane i należy go unikać.
Akcent
pada zawsze na przedostatnią sylabę, z wyjątkiem przypadków
elizji
końcówki występujących np. w poezji. Do zapisu języka esperanto używa się 28 liter: Litera (w nawiasie zapis x-systemem) | Wymowa – polski odpowiednik |
IPA
|
---|
a | a | a, ɑ | b | b | b | c | c | ʦ | ĉ (cx) | cz | ʧ | d | d | d | e | e | ɛ, e | f | f | f | g | g | g | ĝ (gx) | dż | ʤ | h | h krtaniowe/przydechowe (jak w angielskim "hand" i niemieckim "Hand") | h | ĥ (hx) | h tylnojęzykowe (jak polskie "h" i "ch") | x | i | i (zawsze sylabotwórcze) | i | j | j | j | ĵ (jx) | ż | ʒ | k | k | k | l | l | l | m | m | m | n | n | n | o | o | o, ɔ | p | p | p | r | r | ɾ, r | s | s | s | ŝ (sx) | sz | ʃ | t | t | t | u | u (zawsze sylabotwórcze) | u | ŭ (ux) | półsamogłoska zbliżona do ł | ʋ, w | v | w | v | z | z | z |
Aczkolwiek wszystkie głoski obecne w języku esperanto występują także w języku polskim, należy zwrócić uwagę na złożenia takie jak ŝi, ĉi, ĵi, ĝi, si, ci i zi (np. kuŝi – por. kusić), a także ni (np. oni), w których nie dochodzi do
palatalizacji
. (Dla Polaka naturalniejsze jest wymawianie śi, ći, źi, dźi, ńi). Od samego początku istnieje tendencja do eliminowania z pisowni i wymowy głoski ĥ, oznaczającej h tylnojęzykowe, i zastępowania jej w wyrazach przez k, rzadziej ĉ lub h, gdyż większość mówiących (w tym również Polacy) nie czyni różnicy w wymowie ĥ (
tylnojęzykowe
) i h (
krtaniowe
). Przykłady: ĥemio = kemio, ĥirurgo = kirurgo, ĥaoso = kaoso, meĥaniko = mekaniko, teĥniko = tekniko. Każdy wyraz, w którym głoska ĥ następuje po r (co dla użytkowników wielu języków jest niezwykle trudne do wymówienia) posiada alternatywną formę z k: arĥeologio = arkeologio, arĥitekto = arkitekto, monarĥo = monarko. W sytuacji, gdy zastąpienie ĥ przez k powodowało powstanie formy identycznej z wyrazem o innym znaczeniu już istniejącym w języku esperanto, zastępowano literę ĥ np. literą ĉ lub zmieniano wyraz inaczej. Przykłady: Ĥino = Ĉino (kino ma inne znaczenie), ĥilo = ĉilo (kilo ma inne znaczenie), ĥolero = kolerao (kolero ma inne znaczenie), ĥoro = koruso (koro ma inne znaczenie). Przyjmuje się, że oba wyrazy są pełnoprawne, zarówno starsza forma, zawierająca ĥ, jak i nowsza, bez tej litery. Wybór zależy od gustu konkretnego użytkownika języka esperanto. Jedynie w kilku przypadkach forma zawierająca ĥ zanikła całkowicie (np. Ĥino) i używana jest jedynie jako środek stylistyczny –
archaizm
. Próby stworzenia alternatywy bez ĥ takich wyrazów, jak np. eĥo czy Ĉeĥo dotychczas nie zyskały powszechnej aprobaty. Do zapisu tekstów w języku esperanto w sieci używa się jednej z metod: -
Unikod
(unikodo)
-
Latin 3
-
x system
(x-sistemo)
-
h system
(h-sistemo)
- ĉapeloj – daszek po literze, w dwóch odmianach, postĉapeloj (c^ipa) i antaŭĉapeloj (^cipa)
SłownictwoSłownictwo języka esperanto pochodzi w większości z istniejących języków europejskich. Są to głównie słowa o pochodzeniu romańskim oraz wyrazy międzynarodowe (typu radio), w mniejszym stopniu słowa o pochodzeniu germańskim (np. hundo – pies) oraz pochodzące z innych języków. Słownictwo powinno być w znacznej mierze zrozumiałe dla każdego, kto zna dowolny język romański, zwł.
francuski
. Istnieją tu także neologizmy. Przykładem może być polski neologizm Litvo wprowadzony przez
Antoniego Grabowskiego
i Zamenhofa w przekładzie "
Pana Tadeusza
". Wyraz ten nie oznacza
Litwy
(w esperancie Litovio) – obszaru dzisiejszej Litwy wytworzonej kulturowo podczas
Rzeczypospolitej Obojga Narodów
. Innym przykładem może być czasownik kabei pochodzący od pseudonimu
Kazimierza Beina
(pseudonim: Kabe). Oznacza "kabeować" – intensywnie, ofiarnie pracować dla ruchu esperanckiego i nagle się z niego wycofać. Istnieją również neologizmy potoczne, na przykład krokodili – rozmawiać w swoim narodowym języku (zamiast po esperancku) podczas międzynarodowej imprezy esperanckiej, a nawet slangowe, na przykład maltrinki –
eufemizm
oznaczający oddawanie moczu, malino – "facet" czy sal – skrót od saluton ("cześć") i jednocześnie od salam' (z języka
arabskiego
"pokój"). Wiele słów to dawne morfemy gramatyczne, które wyszły poza swoją pierwotną funkcję, np.: ete | troszeczkę | ega | ogromny | ema | skłonny do |
SłowotwórstwoEsperanto jest językiem aglutynacyjnym z w większości regularnym słowotwórstwem. Słowa można tworzyć przez sklejanie morfemów. Dla potrzeb brzmienia można dodać między morfemy łącznik -o-. Jest też bogata grupa morfemów prefiksowych i sufiksowych zmieniająca znaczenie słów. We współczesnym esperancie nie ma ostrego podziału na morfemy znaczeniowe i gramatyczne. Morfemy znaczeniowe w funkcji morfemów gramatycznych występują zazwyczaj na pozycji prefiksowej. Morfemy słowotwórcze - prefiksyCząstka | Znaczenie | Przykłady |
---|
bo- | pokrewieństwo przez małżeństwo | patro = ojciec – bopatro = teść, frato = brat – bofrato = szwagier |
---|
dis- | rozdzielenie | doni = dawać, disdoni = rozdawać |
---|
duon- | połowicznie | horo = godzina, duonhoro = pół godziny, patro = ojciec, duonpatro = ojczym |
---|
ek- | początek lub krótkotrwałość czynności | dormi = spać, ekdormi = zasnąć, usnąć |
---|
eks- | były | eksministro = eksminister, były minister |
---|
fi- | moralne potępienie | libro = książka, filibro = zła książka |
---|
ge- | rodzaj nijaki, obojga płci | patro = ojciec, patrino = matka, gepatroj = rodzice, ojciec i matka, ojcowie i matki, gesinjoroj państwo |
---|
mal- | przeciwieństwo | bono = dobro, malbono = zło |
---|
mis- | błędnie | aŭdi = słyszeć, misaŭdi = przesłyszeć się |
---|
pra- | dawny | avo = dziadek, praavo = pradziadek |
---|
re- | powtórzenie lub powrót | skribi = pisać, reskribi = przepisać |
---|
retro- | wstecz, z powrotem | iri = iść, retroiri = cofać się, iść do tyłu |
---|
vir- | rodzaj męski | bovo = krowa, virbovo = byk, koko = kura, virkoko = kogut |
---|
Morfemy słowotwórcze - sufiksyCząstka | Znaczenie | Przykłady |
---|
-aĉ- | obrzydzenie, zła jakość | domo = dom, domaĉo = rudera |
---|
-ad- | długotrwałość lub powtarzalność czynności | parolo = mowa, parolado = przemówienie |
---|
-aĵ- | przedmiot mający daną cechę, produkt danej czynności, potrawa | ovo = jajko, ovaĵo = jajecznica |
---|
-an- | członek, mieszkaniec, wyznawca | Varsovio = Warszawa, varsoviano = warszawiak |
---|
-ar- | liczba zbiorowa | arbo = drzewo, arbaro = las |
---|
-ebl- | nadawanie się do | legi = czytać, legebla = czytelny |
---|
-ec- | cecha | alta = wysoki, alteco = wysokość |
---|
-eg- | duże natężenie | manĝi = jeść, manĝegi = obżerać się |
---|
-ej- | miejsce | lerni = uczyć się, lernejo = szkoła |
---|
-em- | skłonność | manĝi = jeść, manĝema = łakomy |
---|
-end- | do zrobienia | pagi – płacić, pagenda – konieczny do zapłacenia |
---|
-er- | część czegoś | ĉeno = łańcuch, ĉenero = ogniwo |
---|
-estr- | zarządca | urbo = miasto, urbestro = burmistrz |
---|
-et- | małe natężenie, zdrobnienie | plori = płakać, ploreti = popłakiwać, pordo = drzwi, pordeto = drzwiczki |
---|
-id- | młody osobnik, dziecko | hundo = pies, hundido = szczeniak |
---|
-ig- | zmieniać cechę czegoś | akra = ostry, akrigi = ostrzyć |
---|
-iĝ- | stawać się | ruĝa = czerwony, ruĝiĝi = czerwienić się |
---|
-il- | narzędzie | haki = rąbać, siekać, hakilo = siekiera |
---|
-in- | rodzaj żeński | frato = brat, fratino = siostra |
---|
-ind- | wart czegoś | kredi = wierzyć, kredinda = wiarygodny |
---|
-ing- | nasada, pochwa | kandelo = świeca, kandelingo = świecznik |
---|
-ism- | podobne do polskiego -izm | komuna = wspólny, komunismo = komunizm |
---|
-ist- | zawód, hobby | scienco = nauka, sciencisto = naukowiec |
---|
-obl- | krotność | duobla = dwukrotny |
---|
-on- | ułamek | duono = połowa |
---|
-op- | liczebnik zbiorowy | duope = w dwójkę |
---|
-uj- | pojemnik na coś, drzewo o danych owocach | mono = pieniądze, monujo = portfel |
---|
-ul- | osobnik mający daną cechę | riĉa = bogaty, riĉulo = bogacz |
---|
-um- | tzw. sufiks uniwersalny, stosowany kiedy żaden inny nie pasuje | kolo = szyja, kolumo = kołnierz; plena = pełny, plenumi = spełniać |
---|
Stałe końcówkiSufiks | Znaczenie | Przykłady |
---|
-o | rzeczownik | dom/o dom |
---|
-j | liczba mnoga | domo/j domy |
---|
-n | biernik | domo/n, domo/j/n (widzę) dom(y) |
---|
-a | przymiotnik | dom/a domowe |
---|
-e | przysłówek | dom/e w domu |
---|
-i | bezokolicznik | instru/i uczyć |
---|
-as | czas teraźniejszy | mi instru/as uczę |
---|
-is | czas przeszły | mi instru/is uczył(e/a)m |
---|
-os | czas przyszły | mi instru/os bedę nauczył(a) |
---|
-u | tryb rozkazujący | instru/u Ucz! |
---|
-us | tryb przypuszczający | mi instru/us uczył(a)bym |
---|
Msza esperanckaPierwszą mszę w języku esperanto odprawił biskup
Jan Maria Michał Sitek
zwierzchnik
Kościoła Starokatolickiego Mariawitów
. Miało to miejsce
2 sierpnia
1959
roku w
kościele ewangelicko-augsburskim pw. Świętej Trójcy w Warszawie
. Śpiewy liturgiczne przygotował chór
parafii mariawickiej z Leszna
. Okazją do dokonania przekładu tekstów liturgii był XLIV
Światowy Kongres Esperanto
, który obradował wówczas w Warszawie. Inicjatywa nabożeństwa
ekumenicznego
w języku esperanto wyszła od
Polskiej Rady Ekumenicznej
. Zdecydowano również, że nabożeństwo zostanie odprawione w obrządku mariawickim, najbliższym
rzymskokatolickiemu
, a tym samym większości uczestników Kongresu. Przekład liturgii powierzono bp. Marii Michałowi Sitkowi, zaś opiekę merytoryczną
kapłanom mariawitom
.
Mariawici
aktywne uczestniczyli w międzynarodowym ruch esperanckim od 1906 roku. Zobacz teżPrzypisy Linki zewnętrzneSłowniki esperanckie można znaleźć m.in. pod adresami: Słownik / Tłumaczenie maszynowe: -
Esperantilo
– program dla redagowania tekstów ze specjalnymi esperanckimi funkcjami, ortograficzną oraz gramatyczną korekturą i maszynowym tłumaczeniem na język polski, niemiecki oraz angielski
-
Traduku
– maszynowe tłumaczenie esperanto-angielski/angielski-esperanto
Najważniejsze polskie strony poświęcone językowi esperanto: -
http://www.esperanto.pl/
– polski portal poświęcony językowi i kulturze esperanta (zawiera m.in. obszerną bibliotekę polskiej literatury w esperancie zarówno tłumaczonej jak i oryginalnej)
-
http://www.pej.pl/
– oficjalny portal Polskiej Młodzieży Esperanckiej (Pola Esperanto-Junularo)
Materiały edukacyjne: Inne:
Inne hasła zawierające informacje o "Esperanto":
1987
Wojennej
, zachowując zbiorowego patrona.
26 lipca
– rozpoczęły się obrady 72. Światowego Kongresu Esperanto; przybyło 6 tys. uczestników z 60 krajów.
1 sierpnia
– po odkryciu ...
1857
...
1959
...
1917
...
Henryk Sienkiewicz
...
Piotr (imię)
...
Szymon
...
Esperanto
EsperantoObszar(cały świat)Liczba mówiącychduże rozbieżności, patrz niżej
Ranking
?
Klasyfikacja genetyczna
Języki sztuczne
Esperanto
Pismo
zmodyfikowane
łacińskie
Status oficjalnyRegulowany przez
Akademio de ...
Benedykt
...
1936
największej
powodzi
w swej historii.
18 marca
–
Yrjö Väisälä
odkrył
planetoidę
1421 Esperanto
.
25 marca
–
Londyn
: podpisano brytyjsko-francusko-amerykański
Traktat londyński
, w sprawie ograniczenia zbrojeń ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Esperanto":
219 Oświata, nauka, kultura i sport w II Rzeczypospolitej (plansza 14)
(polskim, hebrajskim i jidysz). Niektórzy Żydzi (np. Ludwik Zamenhof – twórca języka Esperanto, pisarze - Jan Brzechwa, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń i ...
|