Żytomierz
Żytomierz
Kościół seminaryjny – pw św. Jana z Dukli Żytomierz (
ukr.
Житомир,
jidysz
זשיטאָמיר, Żytomir) –
miasto
(ok. 280 tys. mieszkańców) położone nad
rzeką
Teterew
na
wyżynie Wołyńsko-Podolskiej
na
Ukrainie
. HistoriaZałożony w 884 Żytomierz był jednym z największych miast
Rusi Kijowskiej
. W 1320 został przyłączony przez
Giedymina
do
Wielkiego Księstwa Litewskiego
. W 1444 roku
król Polski
Kazimierz Jagiellończyk
nadał Żytomierzowi prawa miejskie i zbudowano niewielki zamek. Miasto zostało zniszczone przez
Tatarów
w 1469, 1481 roku. Podczas najazdu w 1482 r. cara hordy perekopskiej -
Mengli Gireja
, żytomierski zamek pozostał jednym z czterech nie zdobytych na
ziemiach ukrainnych
(obok
Bracławia
,
Kaniowa
i
Czerkas
). Warownię rozbudowano po 1540 roku wg projektu Szymona Babińskiego. W 1569 wraz z całą południową częścią
Wielkiego Księstwa Litewskiego
wszedł w skład
Korony
. Stał się siedzibą starostwa grodowego i sejmików. W 1572 roku w mieście były 142 budynki, dwór starosty i zamek. Król Polski
Zygmunt III Waza
w 1569 nadał miastu przywilej organizowania 2 jarmarków rocznie. Upadek miasta rozpoczął się podczas
powstania Chmielnickiego
w 1648 roku, podczas którego
Kozacy
zdobyli zamek, wymordowali mieszkańców, a miasto spalili. Po oderwaniu przez
Rosję
Kijowa
od Polski stał się on w 1667 nową stolicą województwa. W 1724 zakon
jezuitów
zbudował w mieście szkołę i klasztor. W 1765 w mieście było 5 świątyń (3 katolickie, 2 prawosławne) i 285 domów. W wyniku
II rozbioru Polski
wszedł w skład Rosji: początkowo jako powiat, a później stolica
guberni wołyńskiej
(do 1918). Po reformie administracji kościelnej w 1798 roku miasto stało się stolicą diecezji katolickiej, a w 1799 r. także prawosławnej. W 1804 został stolicą guberni wołyńskiej w miejsce
Łucka
. Podczas
powstania styczniowego
był trwałym i silnym punktem oparcia dla polskich powstańców. W 1896 roku miasto liczyło 70 tys. mieszkańców, w tym około 25 tys.
katolików
, ok. 25 tys. Żydów i blisko tysiąc
staroobrzędowców
. W tym czasie Żytomierz stanowił jedno z najsilniejszych ośrodków
polskiego
życia religijnego na
Prawobrzeżu Dniepru
, tutaj znajdowała się Kuria
Łucko-Żytomierskiej Diecezji
, siedziba biskupa, którego jurysdykcja obejmowała
gubernię kijowską
,
podolską
oraz
wołyńską
, w mieście była także
katedra
oraz jedyne na
Prawobrzeżu
rzymskokatolickie Seminarium Duchowne. Dzięki m.in. tutejszym duszpasterzom katolickim pochodzącym z różnych ziem polskich powstawały (obok już istniejących) kolejne polskie towarzystwa charytatywne, oświatowe, sportowe, zawodowe, a także schroniska dla dzieci i biednych, rozmaite systemy szkoleń, szkoły. Wszystkie te organizacje, które pozostawały także w pewien sposób pod pieczą księży katolickich, łączył polski narodowo-patriotyczny duch w dobie walki o niepodległość. W 1917 roku Żytomierz był opanowywany przez armię carską, niemiecką, bolszewicką, białogwardyjską. W jednym roku władza w mieście zmieniała się 13 razy, co spowodowało jego znaczne zniszczenia. Podczas
I wojny światowej
Żytomierz uzyskał szerokotorowe połączenie kolejowe, za sprawą
Niemców
którzy uruchomili kolej do Berdyczowa i
Korostenia
. W czasie wojny
polsko-radzieckiej
o niepodległość od 31 stycznia do 2 lutego 1920 oddziały polskie, w tym
4 Dywizjon Artylerii Konnej
przeprowadziły zagon w okolicach miasta. W nocy 26 kwietnia 1920 roku
Polacy
rozpoczęli natarcie, które zapoczątkowało polską ofensywę na Kijów. W krótkotrwałej bitwie pod Kropiwną została kompletnie rozbita 58 dywizja bolszewicka, a Polacy posunęli się o 70 kilometrów na wschód wyzwalając Żytomierz. 25 maja 1920 roku polscy lotnicy wykryli maszerujące na Kijów duże jednostki kawalerii sowieckiej -
Armii Konnej
Siemiona Budionnego, która zaatakowała Polaków. Po paru dniach Sowieci przełamali polską obronę pod Żytomierzem i rozbili znajdujące się w mieście oddziały. Polsko-sowiecki
pokój ryski
w 1921 r. pozostawił poza wschodnią granicą
II Rzeczypospolitej
około miliona Polaków, w okolicach Żytomierza zamieszkujących w zwartych skupiskach. 100 kilometrów na zachód od miasta - wokół Dowbysza powstał polski rejon narodowościowy -
Marchlewszczyzna
. Na mocy traktatu ryskiego Żytomierz wszedł w skład
Ukraińskiej SRR
początkowo jako stolica guberni, później okręgu i obwodu. W 1935 roku Żytomierz uzyskał poprzez
Fastów
połączenie kolejowe z Kijowem. 9 lipca 1941 Żytomierz zajęli Niemcy. 12 listopada 1943 roku sowiecki korpus kawalerii zajął Żytomierz, ale podczas kontrataku Niemcy odzyskali miasto. Dopiero 30 grudnia 1943 r. Sowieci ponowili atak. 31 grudnia wojska armii sowieckiej generała
Iwana Czerniachowskiego
wkroczyły do miasta. Powrót władzy radzieckiej "uczczono" zbiorową konsumpcją 2 wagonów spirytusu pozostawionych przez Niemców na dworcu kolejowym. Nazajutrz niemiecki kontratak odzyskał Żytomierz. Dopiero trzecie sowieckie natarcie 2 stycznia 1944 opanowało ostatecznie miasto. W Żytomierzu Sowieci podstępnie aresztowali zaproszone na rozmowy dowództwo
Obszaru Lwowskiego Armii Krajowej
. Od 1991 Żytomierz znajduje się na
Ukrainie
i jest miastem obwodowym (wojewódzkim). Od 1991 jest stolicą
katolickiej
diecezji kijowsko-żytomierskiej
obrządku łacińskiego. W mieście mieszka ok. 50 tys. Polaków i znajduje się tutaj Dom Polski. | zabytki | Zabytkizburzone: - Kościół i kolegium Jezuitów z 1763 roku
- Cerkiew św. Wasyla z 1771 r.
Znani ludzie związani z Żytomierzem-
Tadeusz Borowski
– polski prozaik (m.in.Pożegnanie z Marią), poeta, publicysta
-
Jarosław Dąbrowski
- polski działacz niepodległościowy, generał i wódz naczelny wojsk
Komuny Paryskiej
-
Ignacy Dubowski
- polski
ordynariusz
diecezji łucko-żytomierskiej (1917-1925), administrator apostolski
diecezji kamienieckiej
(
1917
-
1918
), arcybiskup tytularny Philippopolis di Arabia
-
Marian Kamil Dziewanowski
- polski historyk, profesor, sowietolog , pisarz i dziennikarz,
oficer
-
Ludwik Kamilewski
- polski ksiądz rzymskokatolicki, proboszcz kościoła katedralnego pw. Św. Zofii w Żytomierzu, obecnie proboszcz parafii pw. Św. Wacława w tym mieście. Rekonstruuje świątynię parafialną przebudowaną na zakład masarski
-
Siergiej Korolow
– konstruktor
rakiet
i
statków kosmicznych
, ojciec radzieckiej
kosmonautyki
-
Wincenty Krajewski
- polski doktor medycyny, generał brygady Wojska Polskiego
-
Józef Ignacy Kraszewski
- polski pisarz, publicysta, wydawca, historyk, działacz społeczny i polityczny
-
Franciszek Niepokólczycki
–
pułkownik
saperów
Wojska Polskiego
, żołnierz
AK
i powojennego
podziemia antykomunistycznego
, prezes
WiN
-
Mieczysław Pawlikowski
– polski wojskowy,
sierżant
bombardier
Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie
,
aktor
teatralny
,
filmowy
,
telewizyjny
i
radiowy
,
reżyser
-
Antoni Pietkiewicz
- polski pisarz i dziennikarz
-
Kamil de Pourbaix
- polski działacz społeczny na
Wołyniu
, ziemianin, okręgowy sędzia przysięgły w Żytomierzu
-
Jan Purwiński
- polski duchowny katolicki, biskup kijowsko-żytomierski
-
Światosław Richter
- rosyjski pianista
-
Sergiusz Rudnicki
- polski naukowiec, filolog, dziennikarz i działacz społeczny z Żytomierszczyzny, założyciel i przewodniczący Polskiego Towarzystwa Naukowego w Żytomierzu (2000–2006), były redaktor
Gazety Polskiej
-
Walentyna Sytnicka
- polska działaczka polonijna ze
Wschodniego Wołynia
, od 2009 redaktor naczelna
Gazety Polskiej
- Stefan Śledziński - polski dyrygent, muzykolog i pedagog
-
Aleksander Wicherski
- polski kompozytor, krytyk muzyczny, malarz i poeta, z zawodu adwokat
-
Apolinary Wnukowski
- polski duchowny katolicki, arcybiskup, profesor a następnie rektor seminarium w Żytomierzu
-
Kazimierz Zagórski
– polski fotograf i podróżnik,
powstaniec warszawski
-
Juliusz Zarębski
– polski kompozytor i pianista
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Żytomierz":
Ignacy Hołowiński
...
Salomea Słowacka
...
Winnica (miasto)
...
Obwód żytomierski
...
Druga repatriacja 1955-1959
...
Ukraińska Powstańcza Armia
...
OUN-B
...
Żytomierz
Na mapach:
50°15'N 28°40'E / 50.25, 28.667
ŻytomierzЖитомирHerbFlagaHerb ŻytomierzaFlaga Żytomierza
Państwo
Ukraina
Obwód
żytomierski
Burmistrz
Wira Szełudczenko
Powierzchnia
65
km²
Położenie50° 15'
N
28° 40'
E
Wysokość221
m
n.p.m.
Ludność (2005)•
liczba ludności
•
gęstość
277 9004555 ...
Wojna ukraińsko-radziecka 1917-1921
...
Gubernia wołyńska
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Żytomierz":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|