Stułbiopławy (Hydrozoa) –
gromada
parzydełkowców
(Cnidaria), obejmująca około 3500
gatunków
, w większości morskich, charakteryzujących się stadium drobnej
meduzy
z
welum
wzdłuż krawędzi, wicią
komórki parzydełkowej
zamienioną w knidocyl oraz występowaniem przemiany pokoleń (
metageneza
). Do nielicznych gatunków słodkowodnych należą pospolite stułbie z rodzaju
Hydra
. W rozwoju stułbiopławów występują dwie postacie dorosłe (
polip
i meduza) lub jedna z nich. Polipa, zwanego hydropolipem, charakteryzuje jednolita
jama chłonąco-trawiąca
bez
przegród
(septum). U meduzy, zwanej hydromeduzą, występuje żagielek, a
gonady
powstają pod
ektodermą
. Najstarsze stułbiopławy znane są z najwyższego
prekambru
.
Występowanie i tryb życia
Większość stułbiopławów to morskie formy kolonijne, pokrywające podmorskie skały. Występują na wszystkich szerokościach geograficznych, najliczniej w obszarach międzyzwrotnikowych. W Polsce występuje 26 gatunków[2].
Polipy prowadzą osiadły tryb życia na dnie zbiorników, głównie w wodach przybrzeżnych. Żyją samotnie lub w
koloniach
. Meduzy żyją najczęściej w
pelagiale
wód przybrzeżnych.
Kolonie powstają przez pączkowanie boczne osiadającej na twardym podłożu larwy.
Morfologia
Formy słodkowodne są drobne, mają kilka milimetrów długości lub średnicy. Umbrella meduz jest całobrzega, a obrzeżenie zagina się do wewnątrz tworząc ektodermalne welum – zaginający się fałd. Meduzy zbudowane są z bezkomórkowej
mezoglei
, a ich gonady są ektodermalne i umieszczone na subumbrelli lub manubrium. Hydromeduzy mają układ nerwowy w postaci dwóch pierścieni okalających umbrelle. Jest to pierścień motoryczny (wewnętrzny) i pierścień sensoryczne (zewnętrzny). Nie posiadają
ropalium
, a na krawędzi umbrelli znajdują się
statocysty
i oczka. W centrum subumbrelli jest rurkowate manubrium z okrągłym otworem gębowym, który prowadzi do gardzieli, a następnie do żołądka (centrum jamy). Żołądek nie posiada przegród gastralnych. Hydropolipy mają układ nerwowy siateczkowaty oraz nie posiadają przegród gastralnych.
Klasyfikacja
Na podstawie badań molekularnych wśród stułbiopławów wyróżniono dwa zasadnicze
klady
[3]:
Monofiletyzm
Hydrozoa potwierdzają badania Bridge i inni (1992), Collins (2002), Marques i Collins (2004) oraz Collins i inni (2006).
W starszych, nieaktualnych już klasyfikacjach opartych na morfologii i biologii rozwoju, stułbiopławy zaliczane były do podtypu Metagenetica – parzydełkowców, u których występuje
metageneza
. W gromadzie Hydrozoa wyróżniano
rzędy
[2]:
Przypisy
- ↑
Hydrozoa
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑ 2,0 2,1 Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2009. .
- ↑ Daly et al. The phylum Cnidaria: A review of phylogenetic patterns and diversity three hundred years after Linneaeus. „Zootaxa”. 1668, ss. 127-182 (2007) (
ang.
).
Bibliografia
- Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0.
pwn.pl
Sp. z o.o., 2008. .
- Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2007. .
- Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2009. .