Torbacze
TorbaczeTorbacze, workowce (Marsupialia) – lądowe
ssaki niższe
, do których zalicza się około 330 gatunków o różnorodnym wyglądzie i trybie życia, a także różnych preferencjach pokarmowych, zarówno
drapieżnych
jak owadożernych, roślinożernych i wszystkożernych. Torbacze są drugą, obok ssaków łożyskowych (Placentalia), linią ewolucyjną
ssaków
(Mammalia). Anatomicznie różnią się od łożyskowców przede wszystkim występującą u większości gatunków torbą lęgową. Najmniejsze torbacze mają rozmiary małej myszy, największe kopalne gatunki osiągały rozmiary nosorożca[1], natomiast największe współcześnie żyjące przewyższają w pozycji wyprostowanej wzrost człowieka. Torbacze są znane w zapisie kopalnym z pokładów
kredy
. WystępowanieWspółcześnie żyjące torbacze występują głównie w
krainie australijskiej
(ponad 200 gatunków), w mniejszym stopniu w
Ameryce Południowej
i
Środkowej
oraz jeden gatunek (
dydelf północny
) w
Ameryce Północnej
. Zostały
introdukowane
do
Nowej Zelandii
, na
Hawaje
i
Wyspy Brytyjskie
. Zajmują różne
siedliska
- od terenów suchych, pustynnych po tropikalne lasy deszczowe, a nawet tereny zurbanizowane. EwolucjaNajstarszym poznanym gatunkiem torbaczy jest wymarły †Sinodelphys szalayi, którego szczątki odkryto w 2003 w Chinach. Żył 125 mln lat temu. Kopalne torbacze są znane głównie z Ameryki Północnej i Południowej z okresu górnej
kredy
. Były szeroko rozprzestrzenione, ich ślady znaleziono na niemal wszystkich kontynentach. Największy rozkwit osiągnęły w
Australii
dokąd dotarły z Ameryki Południowej przez Antarktydę 100-65 mln lat temu. Prawdopodobnie zostały wyparte przez
ssaki łożyskowe
, a ich zasięg ograniczył się do dzisiejszego obszaru występowania dzięki utrudnionemu dostępowi łożyskowców do Australii i Ameryki Południowej. Cechy charakterystycznePodstawową cechą odróżniającą torbacze od ssaków łożyskowych jest sposób
rozrodu
i
rozwoju zarodka
. Układ rozrodczy samic składa się z dwóch jajowodów i dwóch macic połączonych z dwoma pochwami uchodzącymi do steku. U samców większości gatunków występuje rozwidlone prącie. U pierwotnych torbaczy prawdopodobnie występowało funkcjonalne łożysko żółtkowe[2][3] jednak jego rola uległa redukcji i dziś zachowało swą funkcję tylko u nielicznych torbaczy, takich jak jamraje. Nie występuje typowe dla ssaków wyższych właściwe
łożysko omoczniowe
, samice po krótkotrwałej ciąży (od kilkunastu do kilkudziesięciu dni) rodzą młode w bardzo wczesnym stadium rozwoju. Dalszy rozwój przebiega u większości gatunków w fałdzie skóry tzw. torbie lęgowej (
marsupium
) samicy, do której młode przedostają się o własnych siłach. W torbie przytwierdzają się do
sutków
matki i rozpoczynają pobieranie pokarmu. Młode pozostaje w torbie matki przez kilka tygodni, a nawet miesięcy. Tylko nieliczne gatunki nie mają torby lęgowej, natomiast ich młode trzymają się mocno brodawek mlecznych lub sierści matki[4] . Najlepiej wykształconą torbę stwierdzono u
kangurowatych
i
wombatowatych
. BudowaTorbacze osiągają ciężar ciała od 4 g (Planigale ingrami) do 90 kg (
kangur olbrzymi
). Kształt ciała jest bardzo zróżnicowany. Jedne są podobne do szczura z wydłużonym pyskiem i dłuższymi tylnymi kończynami (monodelf południowy,
zbójnik
), inne typowo czworonożne, sprawnie biegające, podobne do wilka (
wilk workowaty
,
diabeł tasmański
), jeszcze inne - dwunożne, skaczące na tylnych nogach (
kangury
). Gatunki nadrzewne posiadają chwytne ogony lub fałdy skórne umożliwiające lot ślizgowy. Tylne kończyny wielu gatunków torbaczy są wyraźnie dłuższe od przednich, stanowią główny narząd ruchu. Palce, poza pierwszym palcem stopy większości gatunków, są zakończone
pazurami
. W skórze występują
gruczoły łojowe
i
potowe
. Torbacze są ssakami dwupochwowymi (Didelphia), w ich drogach rodnych występują dwie pochwy[5]. Tryb życiaProwadzą głównie naziemny lub nadrzewny tryb życia, rzadziej podziemny lub ziemnowodny (
japok
). Większość jest aktywna w nocy. Poza okresem rozrodu żyją zwykle pojedynczo, z wyjątkiem kangurów i
walabii
, które występują
stadnie
. SystematykaW tradycyjnej
klasyfikacji
torbacze miały rangę
rzędu
, w którym wyróżniano 19
rodzin
.
Według najnowszych trendów wśród torbaczy wyróżnia się rzędy: Znaczenie gospodarczeZ wielu gatunków torbaczy wykorzystywane są futra i mięso. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- ↑ Claudia Freyer,1 Ulrich Zeller2 & Marilyn B. Renfree, Ultrastructure of the placenta of the tammar wallaby, Macropus eugenii: comparison with the grey short-tailed opossum, Monodelphis domestica, J. Anat. (2002) 201, pp101–119
(format pdf)
(en)
- ↑ Claudia Freyer, Ulrich Zeller, Marilyn B. Renfree: The marsupial placenta: A phylogenetic analysis, Journal of Experimental Zoology Part A: Comparative Experimental Biology Volume 299A Issue 1, Pages 59 - 77
- ↑ Encyklopedia zwierząt od A do Z. .
- ↑ Kazimierz Krysiak, Krzysztof Świeżyński: Anatomia zwierząt. T. 2. Warszawa: PWN, 2008. .
Bibliografia- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, ss. 68-80. .
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- Wund, M. and P. Myers:
Metatheria
(
ang.
). (On-line), Animal Diversity Web, 2006. [dostęp 5 kwietnia 2008].
Inne hasła zawierające informacje o "Torbacze":
Żyworodność
...
Ssaki żyworodne
...
Łożyskowce
...
Pustynia
...
Ptaki
...
Miocen
...
Kreda (okres)
...
Ssaki
...
Ssaki niższe
...
Torbacze
Torbacze
mrówkożer workowaty
Systematyka
Domena
eukarionty
Królestwo
zwierzęta
Typ
strunowce
Podtyp
kręgowce
Gromada
ssaki
Podgromada
ssaki żyworodne
Szczep
ssaki niższe
Nadrząd
Torbacze
Nazwa systematyczna
Marsupialia
Illiger
, 1811 Torbacze, workowce (Marsupialia) – lądowe ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Torbacze":
027a. Ssaki – sukces złożoności (plansza 2)
...
027a. Ssaki – sukces złożoności (plansza 8)
...
Biosfera (plansza 19)
występują również w innych krainach . Nie występują tu ssaki naczelne i Torbacze. Charakterystyczne zwierzęta: niedźwiedzie, rysie, łosie, renifery, wielbłądy.
kraina etiopska, do której zalicza ...
|