Ukraińcy
UkraińcyUkraińcy z północnej części Rumunii (region
Marmarosz
) w oryginalnych
kozackich
strojach ludowych z Centralnej Ukrainy. Zdjęcie: wieś
Mokre
2007 Ukraińcy (Українці) –
naród
słowiański
mieszkający w
Europie
wschodniej, głównie na
Ukrainie
(także w krajach sąsiednich: w
Rosji
,
Białorusi
,
Polsce
,
Słowacji
i
Mołdawii
), zaliczający się do
Słowian
wschodnich. Obok
Rosjan
i
Białorusinów
, Ukraińcy są potomkami
Rusinów
, zamieszkujących
Ruś Kijowską
oraz w pewnej mierze ludów przemieszczających się po terytoriach na północ od
Morza Czarnego
w burzliwej historii tej części Europy. Ukraińcy to naród głównie
prawosławny
, na zachodzie Ukrainy głównie
greckokatolicki
, duże wpływy posiadają ponadto
protestantyzm
i
Kościół rzymskokatolicki
. LiczebnośćWedług danych ukraińskich, ogółem na świecie mieszka 45 milionów Ukraińców, z czego 37,5 mln – na samej
Ukrainie
. W
diasporze
żyje ponad 7 milionów Ukraińców (zob. tabelka obok). NazwaNazwa Ukraińców jako narodu, pojawiła się dopiero w XIX wieku. W średniowieczu nazwa Ukrainy, stosowana była do ziem kijowskich od czasu ich inkorporacji do Litwy w roku
1471
. Nazwa ta jednak nie miała nigdy charakteru oficjalnego i oznaczała jedynie ogólne pojęcie geograficzne, oznaczające "ugranicze", "południowy kraniec", ziemie
Wielkiego Księstwa Litewskiego
od strony "Ordyńców" (
Chanatu Krymskiego
). Urzędowo nazwa ta została użyta po raz pierwszy za czasów
Rzeczpospolitej
w roku
1589
w tytule ustawy "Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy". Nazwa obszaru miała w tym dokumencie charakter czysto pospolity, nie zaś polityczny czy urzędową nazwę prowincji.
Aleksander Jabłonowski
opisał ziemie ukrainne w następujący sposób: od owych czasów pod nazwą Ukrainy, w rozległem tej nazwy znaczeniu, poczęto w głębi Korony i Litwy rozumieć szeroki, prawie bezbrzeżny obszar ziem, roztaczający się za Słuczą i Murachwą, to jest granicami przyrodzonymi Wołynia i Podola na dorzeczu
Dniepru
i
Bohu
aż do szlaku "murawskiego" i "pól oczakowskich", a który aktem unii z roku
1569
przyłączono do Korony. Obszar nie tylko stepowy, ale obejmujący i Polesie naddnieprowe, urzędownie rozpadający się na dwa województwa: Kijowskie i Bracławskie i dalej Analizując teksty źródłowe, w których występuje interesujący nas wyraz, a zwłaszcza tereny, z którymi był on wiązany, widać więc, że w języku słowiańskim ukraina oznaczała ziemię pograniczną, kresową, poszczególnych państw. Podobnie i Kijów, i Halicz, i Psków, i Połock, i Moskwa, i inne księstwa miały swoją ukrainę, czyli że był to rzeczownik pospolity, nie zaś własny.
Zygmunt Gloger
w swojej Encyklopedii podaje: każda ziemia na kraju czyli na krańcu, u granicy, u kraju państwa położona. W
Encyklopedii Orgelbranda
(t. 15, 1903 rok) natomiast napisano: Pierwotnie Ukraina jest rzeczownikiem pospolitym i oznacza ziemię leżącą na pograniczu państwa, u jego brzegu, u kraju. Niegdyś więc było w Polsce takich Ukrain kilka. Najważniejsza z nich Ukraina kijowska, tj. kraj po obu brzegach Dniepru; nazwa pospolita Ukrainy staje się dla tego kraju w czasach późniejszych nazwą własną, używaną i dotąd. Przez tę Ukrainę szedł niegdyś trakt główny z Azji do Europy. Siedzieli tu więc niegdyś (lub przeciągali tędy) Scytowie, Sarmatowie, Gotowie, Hunowie, Madziarowie, Pieczeniegowie i Połowcy, wreszcie Tatarzy. Z plemion słowiańskich mieszkali tu Polanie. I dalej: Ukraina, pole niegdyś walk krwawych, pełna jest wspomnień i pamiątek historycznych. (...) Z tą fizjognomją kraju idzie w parze i charakter ludu. Lud bowiem ukraiński bardziej aniżeli mieszkańcy innej jakiejkolwiek prowincji, odznacza się szczególnym nastrojem poetycznym i niepospolitemi zdolnościami poetyckiemi. Pełno tam tak poetycznych postaci, jak znachory, lirnicy. Nic też dziwnego, że poeci nasi rozmiłowali się w ludzie ukraińskim, w jego dziejach, śpiewach i dumach. W świetle obecnych źródeł wiadomo, że Ukraina
nazwą własną
stała się dopiero na przełomie XVI-XVII wieku. W okresie tym terytorialnie pojęcie to obejmowało
województwo kijowskie
i
bracławskie
(w latach 1635-1686
czernihowskie
), które to województwa do
rozbiorów Polski
stanowiły wschodnie pogranicze
Rzeczpospolitej
. Zgodnie z tym zarówno
Podole
,
Wołyń
oraz ziemia halicka i lwowska nie były nigdy wcześniej określane nazwą Ukrainy. Również po roku
1772
zarówno
Galicja Wschodnia
w prowincji austriackiej, jak i
Małopolska Wschodnia
po
1918
w okresie II Rzeczypospolitej nigdy nie były częścią oficjalnej nazwy Ukrainy. W XIX wieku nastąpił proces samookreślenia się Ukraińców jako społeczności na zasadzie
etnograficznej (grupy etnicznej)
, analogicznie do procesów zachodzących w całej Europie (
czeskie odrodzenie narodowe
, odrodzenie narodowe Słowian Bałkańskich, odrodzenie narodowe Polaków na Śląsku, Warmii i Mazurach, litewskie odrodzenie narodowe etc.). I wojna światowa, powstanie niepodległych państw ukraińskich i ich upadekW konsekwencji
I wojny światowej
i rozpadu najpierw
Imperium Rosyjskiego
(
1917
), a później
Monarchii Austro-Węgier
na
etnograficznych
terytoriach ukraińskich należących do tego czasu do obu tych państw powstały, zgodnie z zasadą
samostanowienia narodów
dwa niepodległe państwa ukraińskie:
Ukraińska Republika Ludowa
i
Zachodnioukraińska Republika Ludowa
.
1 listopada
1918
na obszarze Galicji Wschodniej została proklamowana
Zachodnioukraińska Republika Ludowa
, która przestała istnieć w lipcu
1919
po zwycięstwie militarnym
Wojska Polskiego
w
wojnie polsko-ukraińskiej
.
Ukraińska Republika Ludowa
była sojusznikiem
Polski
w
wojnie polsko-bolszewickiej
, do
porozumienia rozejmowego
z października 1920, gdy Polska uznała
Ukrainę sowiecką
-
państwo marionetkowe
Rosji sowieckiej
jako podmiot prawa międzynarodowego.
Ostatecznie o przynależności Galicji Wschodniej do
Polski
zadecydowała 15 marca 1923 roku aliancka
Rada Ambasadorów
, która na podstawie artykułu 87
traktatu wersalskiego
oraz art. 91 i 94
traktatu z Saint-Germain
, potwierdziła wschodnie granice Polski i uznała polską suwerenność nad Galicją Wschodnią. Wschodnia granica
Polski
na
Zbruczu
została już
wytyczona
23 listopada 1922 przez Mieszaną Komisję Graniczną na podstawie ustaleń
traktatu pokojowego
pomiędzy
Polską
a
RFSRR
i
USRR
[1], a uprzednio ustalona w
traktacie sojuszniczym
pomiędzy
Polską
a
Ukraińską Republiką Ludową
z
21 kwietnia
1920
[2]. W dniu
26 września
1922
r. Sejm RP przyjął ustawę o "zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego, a w szczególności województwa lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego" – w praktyce swych rozstrzygnięć ustalająca dla obszaru Galicji Wschodniej odrębną kurię polską i ukraińską każdego sejmiku wojewódzkiego, powołanie w ciągu dwóch lat uniwersytetu ukraińskiego finansowanego ze Skarbu Państwa polskiego, język ukraiński jako równorzędny z językiem polskim w urzędach w tychże województwach (z tym, że "władze samorządowe określają same swój język wewnętrznego urzędowania"), zakaz prowadzenia państwowej kolonizacji ziemskiej[3]. W okresie
II Rzeczypospolitej
region był określany jako
Małopolska Wschodnia
. Jeszcze w okresie spisu powszechnego
1931
część jego nie polskich mieszkańców (1.126 tys) stwierdzało, że używa języka "ruskiego", wobec 1.675 tys. podających
język ukraiński
jako ojczysty. Jednocześnie 3.256 tys. mieszkańców województw lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego podawało wyznanie
greckokatolickie
jako własne (10 tys.
prawosławnych
)[4]. Po raz pierwszy czysty
ukraiński
język ludowy zapisany został przy pomocy alfabetu
grażdańskiego
w wydanym w Budapeszcie almanachu "Rusałka Dniestrowaja" z roku
1836
. Za ojca nowoczesnej
ukraińskiej literatury
uważany jest
Iwan Kotlarewski
, który w 1798 roku opublikował
parafrazowane
tłumaczenie
Eneidy
Wergiliusza
w języku ukraińskim[5]. Za ukraińskiego poetę narodowego doby
romantyzmu
uważany jest
Taras Szewczenko
. Pierwszym, który upublicznił używane od XIX wieku określenia Ukrainiec zamiast Rusin w sensie naukowym, politycznym i społecznym był historyk
Mychajło Hruszewski
w dziesięciotomowej pracy Historia Ukrainy-Rusi (1898-1937) , której tom I ukazał się we Lwowie w roku
1898
. Przypisy- ↑ K. Grunberg, B. Sprengel Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005, s. 304. Pierwsze wytyczenie granicy polsko-sowieckiej ustalono podpisaniem
preliminariów pokojowych
, które zostały 20 października 1920 roku ratyfikowane przez Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy Rosji bolszewickiej (najwyższy organ ustawodawczy, zarządzający i kontrolny państwa), 21.X.1920 przez CKW Ukrainy, a 22.X.1920 przez sejm Polski. K. Grunberg, B. Sprengel Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005, s. 299
- ↑
Robert Potocki
Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920-1939) Wydawnictwo: INSTYTUT EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ, Lublin 1999 ; ,s. 56-65.
- ↑
Dz. U. z 1922 r. Nr 90, poz. 829
za :Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912-1924 pod redakcją Kazimierza W. Kumanieckiego, Warszawa-Kraków 1924, s. 628-631
- ↑ Mały Rocznik Statystyczny 1938,s. 22, tabela:"Ludność wg języka ojczystego w 1931", s.24 tabela: "Ludność wg wyznania w 1931".
- ↑
Jarosław Hrycak
, Historia Ukrainy 1772–1999: Narodziny nowoczesnego narodu, przeł. Katarzyna Kotyńska, Lublin 2000, , s.35.
Zobacz też Bibliografia, literatura, linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Ukraińcy":
Orlęta Lwowskie
...
Stepan Bandera
dla doboru celów zamachów było to, że ofiarami padali w dużej mierze Ukraińcy i Polacy szukający porozumienia polsko-ukraińskiego, m.in.
Tadeusz Hołówko
,
Iwan Babij
, Sydir ...
Austro-Węgry
...
Wrocław
...
II Rzeczpospolita
...
Powstanie więźniów w Kengirze
...
Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny
...
Solina
...
Obwód czerkaski
narodowościowyObwód zamieszkuje prawie 130 narodowości. W głównej mierze są to Rosjanie i Ukraińcy, ale żyją tu również Mołdawianie, Białorusini, Tatarzy, Żydzi, Ormianie, Bułgarzy, Polacy ...
Obwód zakarpacki
(
województwa ruskiego
) i
Królestwa Węgier
. LudnośćObwód zakarpacki jest wielonarodowościowy. Wśród jego mieszkańców Ukraińcy stanowią 80,5%, Węgrzy - 12,1%, Rumuni - 2,6%, Rosjanie - 2,5%, ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Ukraińcy":
202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 7)
rzecz Rumunii, Grecji, Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Własnych państw nie uzyskali Ukraińcy i Białorusini. W 1916 r. w Irlandii wybuchło powstanie antyangielskie (wielkanocne). ...
219 Oświata, nauka, kultura i sport w II Rzeczypospolitej (plansza 13)
...
Struktura ludności w Polsce (plansza 16)
Ukraińcy
...
|