Plotka jest
definiowana
w
słownikach
językowych jako niesprawdzona lub kłamliwa pogłoska, powodująca utratę dobrego wizerunku osoby, której dotyczy, a plotkowanie jako robienie, rozpowszechnianie plotek. Powszechnie uważa się, że plotka jest
synonimem
pogłoski, która jest definiowana jako rozpowszechnianie niepewnych, niesprawdzonych
wiadomości
. Jednakże z takimi definicjami nie zgadzają się przedstawiciele
nauk społecznych
.
Definicje
W naukach społecznych plotkowanie jest definiowane jako:
- aktywność przyjemna sama w sobie, gadanie dla samego gadania
- negatywne, złośliwe, płytkie obmawianie nieobecnych osób,
- wymiana oceniających informacji o nieobecnej osobie
- proces wymiany informacji o nieobecnych osobach o zabarwieniu oceniającym, pomiędzy bliskimi sobie osobami.
Definicje 3 i 4 są najpopularniejszymi ujęciami zjawiska.
Plotkowanie odróżnia się od pogłoski. Plotka różni się od pogłoski treścią – plotka dotyczy zawsze ludzi, natomiast pogłoska dotyczy raczej zdarzeń i może dotyczyć ludzi. Pogłoska i plotka różnią się również wiarygodnością. Pogłoska zazwyczaj jest prawdziwa, natomiast plotka jest w dużej mierze produktem fantazji wysnutej z wątłych poszlak, zależnej od indywidualnych zainteresowań, dowolnie rozbudowywanych w ogólniejszą pozorną informację.
Plotkowanie jest zachowaniem postrzeganym negatywnie, jednakże bardzo powszechnym (badania wykazują, że 70% prywatnych konwersacji poświęcanych jest plotkowaniu).
Analizy
dyskursu
wskazują, że uczestnicy stosują wiele
strategii
zabezpieczających ich przez wizerunkiem plotkarza, zanim przejdą do oceny nieobecnej osoby.
Funkcje plotki
Pomimo swej negatywnej reputacji plotkowanie pełni wiele pożytecznych funkcji, do których zalicza się – funkcję wpływu społecznego, funkcję informacyjną, funkcję podtrzymywania więzi oraz funkcję rozrywkową.
Funkcja wpływu wiąże się głównie z używaniem plotki do kontrolowania zachowań niezgodnych z
normami
przyjętymi w danej
grupie
czy
kulturze
. Osoba, które zachowuje się w sposób niezgodny z oczekiwaniami społecznymi jest „ukarana” przez otoczenie oplotkowaniem. Zachowania, które rzucają się w oczy, są w sposób jawny niesprawiedliwe, niebezpieczne są najczęściej tematami plotek. Plotka jest więc wymianą informacji, która służy kontroli tych, którzy działają wbrew regułom i przeciwko interesowi grupy. W tym znaczeniu wymiana informacji o osobach jest również pewną formą poszukiwania i przekazywania referencji. Wypytywanie znajomych o przeszłe związki partnera, czy dzwonienie do firm po nieformalne opinie o zatrudnianym pracowniku są formami plotkowania, które mogą uchronić przed podjęciem błędnych decyzji.
Jako
informacja
plotka jest dobrem, które osoba rozpowszechnia wśród członków grupy tak, aby podnieść swój status. Osoba rozpoczynająca plotkowanie, jak i ta, która wnosi nowe informacje maja szanse na poprawę swojej pozycji w grupie. Poza tym ocenianie innych jest pośrednio informacją (sprawieniem wrażenia), że osoba, która ocenia zna się na normach grupowych i ma „moralne” prawo oceniać innych.
Plotkowanie jest formą umacniania
więzi
poprzez przypominanie i upewnianie się uczestników, co do norm, które grupa ustaliła, posiadanie wspólnych norm jest bowiem jednym z wyznaczników spójności grupowej. Plotkowanie stwarza okazję do przypomnienia i potwierdzenia, że uczestnicy nadal podporządkowują się tym normom. Plotkowanie jest czynnością intymną i sekretną, dzieje się wśród osób, które darzą się zaufaniem – stąd osoba, z którą inicjator chce plotkować może czuć się włączona w grupę czy w krąg osób zaufanych.
Plotkowanie powoduje również odczuwanie
przyjemności
.
Plotkowanie może też być wykorzystywane jako strategia rywalizacji do niszczenia reputacji konkurentów. Jest również jednym z przejawów agresji pośredniej, czyli
agresji
nie wprost służącej zniszczeniu dobrostanu psychicznego oraz
relacji interpersonalnych
jednostki.
Prawdziwość przekazywanych informacji
Rozchodząca się pogłoska w swojej początkowej fazie może być informacją nie do końca nieprawdziwą – może np. opierać się na faktach, do których dołączona jest nadinterpretacja. W trakcie rozchodzenia się informacji w danej społeczności, jest ona także podatna na mutacje, co powoduje, że w efekcie końcowym rozchodzić może się nie tyle prawdziwa informacja, co plotka, która jest chwytliwym
memem
(earworm). Często również w postaci makroplotki pojawiają się tzw.
legendy miejskie
, które niewiele mają wspólnego z rzeczywistością.
Ciekawostki
Językowe analizy plotki często sprowadzają się do skojarzeń: plotka-kobieta (mimo że plotkarstwo i radość z denuncjacji jest zjawiskiem powszechnym dla obu płci). Angielskie słowo gossip, czyli plotka, wywodzi się ze staroangielskiego godsibb, co dawniej znaczyło "opiekun", "opiekunka" i określało przyjaciela rodziny. Dopiero od
XVI wieku
używano tego słowa w znaczeniu "plotkarka". Era Internetu nadała plotce zupełnie nowego wymiaru. W sieci pojawiły się dziesiątki serwisów plotkarskich, o względy których zabiegają gwiazdy i celebryci, plotka stała się bowiem narzędziem marketingowym.
Francuskie commerage wiąże się z commere (matka chrzestna).
Hiszpańskie comadreria wywodzi się od comadre (sąsiadka).
Zobacz też