Barwa – wrażenie psychiczne wywoływane w
mózgu
człowieka
(i zwierząt), gdy
oko
odbiera
promieniowanie elektromagnetyczne
z zakresu
światła
, a pisząc dokładniej, z
widzialnej części
fal świetlnych. Główny wpływ na to wrażenie ma skład
widmowy
promieniowania świetlnego, w drugiej kolejności ilość energii świetlnej, jednak niebagatelny udział w odbiorze danej barwy ma również obecność innych barw w polu widzenia obserwatora, oraz jego cechy osobnicze, jak zdrowie, samopoczucie, nastrój, a nawet doświadczenie i wiedza w posługiwaniu się zmysłem
wzroku
.
W szerszym znaczeniu barwa jest całościowym pojęciem dotyczącym odbioru opisywanych wrażeń, w węższym zaś jest jakościowym określeniem odbieranego światła zwanym walorem barwy (czyli porównaniem do najbliższej wrażeniowo
barwy prostej
), a wtórują temu pojęcia jasności barwy (czyli udziału ilości światła pochodzącego z danej barwy w stosunku do ogółu bieżących warunków oświetleniowych), oraz nasycenia barwy (czyli udziału
achromatyczności
w danej barwie).
Nauką
badającą wywoływanie wrażeń barwnych oraz sposób ich odbioru jest
teoria koloru
. Jest ona połączeniem wybranych zagadnień z zakresu
fizyki
,
biologii
oraz
psychologii
.
Podział i nazewnictwo
Konkretne barwy określa się za pomocą
przymiotników
i
rzeczowników
biorących często źródło w słowie określającym popularny obiekt o danej barwie (zobacz:
lista kolorów w języku polskim
).
W poszczególnych językach jest od dwóch do jedenastu (dwunastu) podstawowych nazw kolorów. Jeśli w danym języku jest jedenaście podstawowych nazw kolorów, oznaczają one:
biały
,
czarny
,
czerwony
,
zielony
,
żółty
,
niebieski
,
brązowy
,
pomarańczowy
,
różowy
,
fioletowy
i
szary
, tak jak na przykład w językach
angielskim
,
arabskim
,
bułgarskim
,
hebrajskim
,
hiszpańskim
,
japońskim
,
koreańskim
,
niemieckim
i
zuni
[1].
Barwy można podzielić na:
Fizjologia widzenia barw
Barwa jest postrzegana dzięki
komórkom
światłoczułym w siatkówce
oka
zwanym pręcikami i czopkami. Ściślej: pręciki są wrażliwe na stopień jasności, czopki także na barwę. Są trzy rodzaje czopków, a każdy z nich jest najbardziej wrażliwy na jeden z trzech zakresów barw – niebieskiej, zielonej, lub czerwonej (przy czym zakresy te zachodzą na siebie), co łącznie umożliwia widzenie wszystkich barw. Oko ma swą ograniczoną rozdzielczość barw, tzn. czasem nie jest w stanie dostrzec różnicy występującej między dwoma barwami o różnym widmie traktując je jako takie same. Wrażliwość na barwę ma swoje uwarunkowania osobnicze, ale także jest wynikiem częstego obcowania z barwą (np. malarz, drukarz itd.).
Oko ludzkie wykazuje różny stopień wrażliwości na określoną barwę co jest uwarunkowane liczbą czopków wrażliwych na określoną długość fal świetlnych. Za widzenie barwy niebieskiej odpowiada ok. 4% czopków, za zieloną – 32%, za czerwoną – 64%. Różnice barwy niebieskiej i ciemno czerwonej są słabiej dostrzegane niż różnice w innych barwach. Jeśli dwie barwy zapiszemy w przestrzeni barwnej
CIELab
można podać liczbę ΔE będącą odległością między tymi barwami w trójwymiarowej przestrzeni CIELAB. Przyjmuje się, że jeśli ΔE jest poniżej 1, wówczas różnica między barwami jest niedostrzegalna. Przy ΔE pomiędzy 1 a 2 różnice spostrzega tylko doświadczony obserwator.
Barwa w poligrafii
W potocznym języku polskim określenie barwa i kolor to
synonimy
. W piśmiennictwie specjalistycznym oraz wydawnictwach leksykalnych częściej stosowany jest termin barwa (funkcjonujący w językach słowiańskich od XV w., a będący razem ze słowem farba zapożyczeniem niemieckiego Farbe), niż kolor (będący znacznie późniejszym zapożyczeniem łacińskim). W literaturze
poligraficznej
zaznacza się tendencja do stosowania pojęcia barwa (jako pojęcia poprawnego) zamiast kolor, traktując barwę nie tylko jako wrażenie psychologiczne, ale też jako wielkość mierzalną o określonych danych liczbowych w przestrzeniach barwnych. Dzięki temu barwa określa rzeczywistość obiektywną w odróżnieniu od jej zindywidualizowanej, subiektywnej percepcji, a w konsekwencji możliwa jest obiektywna kontrola barwy, tworzenie norm jakościowych druku wielobarwnego, zawieranie umów handlowych z uwzględnieniem warunków co do druku barwy. Pojęcie kolor odnoszone jest do farb: farbą danego koloru można otrzymać wydruk o różnej barwie (choćby drukowanie różną grubością farby). W poligrafii właściwe zarządzanie barwą (ang. Color Management) jest możliwe jedynie wówczas, gdy warunki oświetleniowe są znormalizowane od monitora komputera poprzez
wydruk próbny
do
druku
z maszyny drukarskiej. Warunki te określiła w 2000 r. norma
ISO
3664:
- jakość światła – światło powinno być takie, że jego współrzędne barwy wynoszą x=0,3478, y=0,3595,
temperatura barwowa
5000
K
,
- rodzaj otoczenia – światło otoczenia powinno być przytłumione, aby zasadniczo nie miało wpływu na oświetlenie druku,
- ściany i otoczenie powinno mieć barwę matowej szarości,
- zapobieganie błyszczeniu – zbyt wysoki połysk arkusza prowadzi do złej oceny barwy.
Zobacz też
Przypisy