Wnętrze Kościoła mariawickiego w Paryżu Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Starczej
Kościół Starokatolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej – kościół
chrześcijański
nurtu
katolickiego
prawnie działający na terenie
Polski
i
Francji
. Obecnie liczy około 30 tysięcy wyznawców, głównie na
Mazowszu
. Siedzibą władz Kościoła jest miasto
Płock
gdzie rezyduje biskup naczelny ojciec
Michał Maria Ludwik Jabłoński
. Organem prasowym wspólnoty jest kwartalnik
Mariawita
.
Mariawityzm
wyodrębnił się z polskiego
Kościoła rzymskokatolickiego
w
1906
roku. Powodem secesji było niezaakceptowanie przez
hierarchię polską
i
papieża
w Rzymie działalności
Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów
, które powstało na skutek objawienia
Dzieła Wielkiego Miłosierdzia
, jakie otrzymała siostra zakonna
Maria Franciszka Kozłowska
2 sierpnia
1893
roku w Płocku.
Nazwa
Nazwa mariawityzm pochodzi od
łacińskich
słów Mariae vitam (imitantes), co w
języku polskim
oznacza Maryi życie (naśladujący). Nazwa ta wyraża naśladowanie życia
Matki Bożej
, jej
pokory
,
miłości
,
czystości
i
modlitwy
. Pochodzenie nazwy jest, według św. Marii Franciszki, nadprzyrodzone. Pochodzi ona z pierwszego objawienia w
Dziele Wielkiego Miłosierdzia
: …Chcę, aby powstała Wspólnota Kapłanów o nazwie Mariawitów…[1].
Po rozłamie z Kościołem rzymskokatolickim, społeczność mariawitów stała się
Kościołem
, przyjmując nazwę Kościół Katolicki Mariawitów, zmienioną w późniejszych latach na Staro-Katolicki Kościół Mariawitów, co było wyrazem przynależności do
Kościołów starokatolickich
zrzeszonych w
Unii Utrechckiej
. W wydanym
31 października
1967
roku statucie dokonano zmiany nazwy na Kościół Starokatolicki Mariawitów.
W języku potocznym dla rozróżnienia dwóch polskich nurtów w mariawityzmie, stosuje się określenie: denominacja płocka lub mariawityzm tradycyjny.
Historia
Mariawityzm, wśród
wyznań chrześcijańskich w Polsce
, jako jedyny ma genezę czysto polską[2]. Powstał on na podstawie
objawienia Bożego
jakie otrzymała
Feliksa Kozłowska
, imiona zakonne Maria Franciszka, pod koniec
XIX
wieku na ziemiach polskich pod
zaborem rosyjskim
.
Geneza
W dniu
2 sierpnia
1893
roku w
kościele rzymskokatolickiego seminarium duchownego
w
Płocku
przed ołtarzem Matki Boskiej Anielskiej, założycielka i matka przełożona ukrytego Zgromadzenia Sióstr Ubogich Świętej Klary - Maria Franciszka, otrzymała objawienie nazwane
Dziełem Wielkiego Miłosierdzia
, uznawane za początek mariawityzmu. Jego istota polega na wskazywaniu pogrążonemu w grzechach światu ratunku i odnowy moralnej przez cześć dla
Przenajświętszego Sakramentu
, co się wyraża w częstym przyjmowaniu Komunii Świętej i
adoracji Przenajświętszego Sakramentu
oraz wzywaniu pomocy Matki Bożej. Na podstawie tego objawienia powołane zostało
Zgromadzenie Kapłanów Mariawitów
.
Pierwsi księża mariawici wywodzili się z elity duchowieństwa rzymskokatolickiego, byli to głównie profesorowie seminarium. Nie pobierali oni opłat za posługi religijne, prowadzili ożywioną pracę duszpasterską, toteż mariawityzm dość szybko zdobywał popularność i poparcie wśród ludności, zwłaszcza w parafiach wiejskich na obszarze zaboru rosyjskiego. Niekonwencjonalną pracą duszpasterską spowodowali radykalną odnowę duchową i moralną wiernych. W
1903
roku kapłani mariawici wręczyli teksty objawień i krótką historię Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów biskupom:
lubelskiemu
,
płockiemu
i
warszawskiemu
. Dnia
13 sierpnia
1903 roku delegacja kapłanów wraz z założycielką wręczyła
papieżowi Piusowi X
rękopis z objawieniami i historią zgromadzenia oraz prośbę o jego zatwierdzenie. Wcześniej, podczas pobytu w
Rzymie
, dnia
6 sierpnia
szesnastu kapłanów mariawitów dokonało wyboru przełożonego Zgromadzenia, którym został ks.
Jan Maria Michał Kowalski
.
Po powrocie z Rzymu, siostra Maria Franciszka Kozłowska utworzyła Związek Mariawitów Nieustającej Adoracji Ubłagania, który skupiał wszystkich mariawitów w zgromadzeniach: kapłanów, sióstr,
tercjarzy
i
bractwa
. Głównym zadaniem związku miało być przywrócenie na całym świecie najwyższej chwały Bogu, odrodzenie duchowe i powrót do gorliwości pierwszych chrześcijan. Kapłani i siostry przyjmując zakonne,
franciszkańskie
reguły i formy chcieli działać w łonie Kościoła rzymskokatolickiego jako grupa misyjna, bez zamiaru tworzenia samodzielnej
konfesji
.
Powstanie niezależnej wspólnoty
W
1904
roku
Kongregacja św. Oficjum
wydała dekret, na mocy którego Zgromadzenie Kapłanów Mariawitów miało być skasowane, a utrzymywanie kontaktów z Feliksą Marią Franciszką Kozłowską zostało surowo zakazane. W ten sposób rozpoczęły się próby likwidacji mariawityzmu. Dnia
5 kwietnia
1906
roku papież Pius X podpisał encyklikę Tribus circiter potępiającą mariawitów, która została odczytana w
kościołach katedralnych
w
Warszawie
, Płocku i
Lublinie
w
Wielki Czwartek
12 kwietnia
1906 roku. Następnie
30 grudnia
tegoż roku został ogłoszony w
diecezji warszawskiej
,
płockiej
i
lubelskiej
dekret Kongregacji św. Oficjum z dnia
5 grudnia
1906 roku o
ekskomunice większej
, zwanej popularnie klątwą, na ks. Marię Jana Kowalskiego i Marię Franciszkę Kozłowską. Feliksa Kozłowska została jako pierwsza kobieta w
historii chrześcijaństwa
imiennie ekskomunikowana. Kapłanom mariawickim, również pod groźbą ekskomuniki, wyznaczono 20 dni na zerwanie z ruchem. Dzień 30 grudnia 1906 roku uważa się za datę wyłączenia mariawitów z Kościoła rzymskokatolickiego. W tej sytuacji mariawici – 33 duchownych, s. Maria Franciszka Kozłowska z
siostrami zakonnymi
i rzeszą wiernych – utworzyli niezależny
Kościół
.
Ówcześnie panujące władze carskie wydały 28 listopada 1906 roku dekret uznający Związek Mariawitów za prawnie istniejący w cesarstwie rosyjskim. Nakazywały jednak mariawitom opuszczenie
kościołów parafialnych
. Wobec tego urzędowego nakazu mariawici w okresie czterech lat zbudowali 38 kościołów i 34 kaplice, organizując odrębne parafie w archidiecezji warszawskiej oraz diecezjach płockiej, lubelskiej,
kieleckiej
,
sandomierskiej
i
sejneńskiej
. W chwili odłączenia się od Kościoła rzymskokatolickiego mariawici mieli 45 tysięcy wiernych, a w latach późniejszych liczba ta znacznie wzrosła. W parafiach obok pracy duszpasterskiej zmierzającej do ożywienie życia religijnego, prowadzono szeroko zakrojoną działalność
kulturalno
-
oświatową
i charytatywną. Podczas
pasterki
24 grudnia
1906 roku kapłani mariawiccy odprawili pierwszą Mszę świętą w języku polskim w kaplicy sióstr w Płocku. W roku
1918
było m.in. 42
ochronki
, 47 szkół, 11 przytułków oraz 11 tanich kuchni.
Rozwój Kościoła Mariawitów
We wrześniu
1909
roku, na zaproszenie od
biskupa starokatolickiego Austrii
, udała się delegacja księży mariawitów – ks. Jan Maria Michał Kowalski, ks.
Roman Maria Jakub Próchniewski
, ks.
Leon Maria Andrzej Gołębiowski
– na kongres starokatolików do
Wiednia
. Tam podczas obrad, dnia
7 września
1909 roku, uczestnicy kongresu, po zapoznaniu się z zasadami ruchu mariawickiego, przyjęli Kościół Katolicki Mariawitów do
Unii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich
, a
5 października
tego roku w
starokatolickiej katedrze w Utrechcie
ks. Jan Kowalski otrzymał
święcenia biskupie
. Po powrocie z
Holandii
biskup Jan Kowalski rozpoczął pierwszą
wizytację
biskupią parafii mariawickich. W 1910 roku w
Łowiczu
sakrę biskupia przyjęli dwaj księża: Roman Maria Jakub Próchniewski i Leon Maria Andrzej Gołębiowski. W późniejszym okresie (rok 1919) Kościół Katolicki Mariawitów dając wyraz swej przynależności do
starokatolicyzmu
zmienił swoją nazwę na Staro-Katolicki Kościół Mariawitów.
W
1912
roku, na podstawie aktu prawnego Prawo o wyznaniu Mariawitów, Kościół Mariawitów został zalegalizowany jako związek religijny na równi z innymi prawnie uznanymi przez władze
cesarstwa rosyjskiego
Kościołami chrześcijańskimi
. W latach
1911
-
1914
wybudowano
Świątynię i Klasztor w Płocku
, będący siedzibą władz Kościoła. Już w pierwszych latach istnienia Kościół Mariawitów
język polski
do liturgii, częstą Komunię św. i adorację Przenajświętszego Sakramentu oraz inne zmiany, które w Kościele rzymskokatolickim wprowadzono dopiero w następstwie
Soboru Watykańskiego II
.
Na początku
1920
roku Feliksa Kozłowska, wyniszczona
postami
, odprawiająca od wybuchu
I wojny światowej
coroczne, ścisłe, czterdziestodniowe rekolekcje, zachorowała na
wodną puchlinę
. W dniu
23 sierpnia
1921 roku zmarła na
nowotwór
wątroby założycielka mariawityzmu św. Maria Franciszka Kozłowska. W dniu Jej śmierci Kościół Mariawitów liczył 3 biskupów, 30 kapłanów i 57
braci zakonnych
, 244 sióstr zakonnych i około 43 tysiące wiernych. Posiadał 67 parafii, 38 filii, 77 kościołów, 58 kaplic, 72 domy parafialne, 25 szkół, 1
progimnazjum
, 45 przedszkoli, 14 czytelni, 28 sal zajęć, 32 zakłady rękodzielnicze, 4
internaty
dla sierot, 13 domów starców, 7 piekarni, 2
straże ogniowe
, 22 gospodarstwa rolne oraz 3 towarzystwa pożyczkowo-oszczędnościowe i 43 związki wspomagania ubogich. Poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, na
Litwie
i Rusi było 6 parafii, 3 filie, 3 kościoły, 7 kaplic i 3 domy parafialne.
Rządy arcybiskupa Kowalskiego
Po odejściu św. Marii Franciszki cała władza zwierzchnia przeszła w ręce
arcybiskupa
Jana Marii Michała Kowalskiego. W świetle przepisów legalizujących mariawityzm, arcybiskup Kowalski był reprezentantem Kościoła mariawitów i jego jednoosobowym organem, ponadto był Ministrem Generalnym Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów, którego urząd był dożywotni. W jego osobie mariawici upatrywali spadkobiercę duchowego Założycielki. Pod jego kierunkiem Kościół rozwijał intensywnie swoje życie duchowe i społeczne. Zyskawszy tak wielki autorytet arcybiskup Kowalski wszedł na drogę własnych wizji, które nazywał zrozumieniami.
Pierwszym doniosłym wydarzeniem było wprowadzenie, w pierwszą rocznicę śmierci Mateczki, 23 sierpnia 1922 roku, udzielania wiernym Komunii św. pod dwiema postaciami (chleba i wina). Ten sposób udzielania Komunii św. był praktykowany w Kościele Zachodnim do
XIII wieku
. W tym samym roku w Płocku otworzono
drukarnię przyklasztorną
. Jako pierwsze ukazało się Dzieło Wielkiego Miłosierdzia o objętości 618 stron, zawierające Objawienia św. Marii Franciszki, jej życiorys, ustawy zakonne oraz traktaty religijne o życiu duchowym napisany przez Mateczkę. Nową przełożoną generalną
Zgromadzenia Sióstr Mariawitek
została, późniejsza
arcykapłanka
Izabela Wiłucka-Kowalska
. W 1923 roku, zgodnie z zaleceniami Matki Założycielki postanowiono udzielić święceń biskupich trzem kapłanom:
Wawrzyńcowi Marii Franciszkowi Rostworowskiemu
,
Klemensowi Marii Filipowi Feldmanowi
i
Wacławowi Marii Bartłomiejowi Przysieckiemu
.
Arcybiskup Kowalski ogłosił listem pasterskim z dnia
18 kwietnia
1924
roku zniesienie przymusowego
celibatu
i wprowadzenie dla kapłanów
związków małżeńskich
z siostrami zakonnymi. Wśród duchowieństwa mariawickiego wywołało to szeroką reakcję. Część kapłanów kierująca się posłuszeństwem zakonnym, przyjęła to za zrządzenie Opatrzności Bożej. Inni zaś uznawali, iż związki małżeńskie kapłanów pozostają w sprzeczności ze złożonymi ślubami zakonnymi oraz ustawami kapłanów mariawitów. Na skutek tego wydarzenia 6 kapłanów wypowiedziało posłuszeństwo arcybiskupowi i odeszli z Kościoła Mariawitów. Część z kapłanów którzy odeszli od mariawityzmu przeszła do Kościoła rzymskokatolickiego i zapisała na niego nieruchomości parafialne. W związku z wprowadzeniem małżeństw między kapłanami i siostrami zakonnymi, również Unia Utrechcka zawiesiła stosunki ze Starokatolickim Kościołem Mariawitów. W tym też roku arcybiskup ogłosił że Ofiara Mszy Świętej odprawiana w
grzechu nieczystym
lub za pieniądze jest nieważna.
Jesienią roku 1926 dwunastoosobowa delegacja mariawicka udała się w podróż do
patriarchatów
prawosławnych
i do
Ziemi Świętej
. Pierwszym etapem podróży były patriarchaty
słowiańskie
:
Belgrad
i
Sofia
. Następnie delegacja mariawicka udała się do patriarchatów w
Konstantynopolu
,
Jerozolimie
i
Aleksandrii
, odwiedzili także siedzibę
Greckiego Kościoła Prawosławnego
. Chodziło o nawiązanie stosunków
ekumenicznych
z tymi Kościołami i zapoznanie ich z ideą mariawityzmu, ja też o zwiedzanie Ziemi Świętej. Próba nawiązania stosunków nie przyniosła rezultatu.
W ciągu całego omawianego okresu, trwały prześladowania, które kierowane były tak przeciwko całemu Kościołowi mariawickiemu, jak i pojedynczym członkom. Samemu arcybiskupowi Michałowi wytyczono ponad 20 procesów karnych. W
1926
roku za rzekome bluźnierstwa skazano go na rok twierdzy, w
1929
roku za wydanie
Starego Testamentu
opatrzonego komentarzami – na rok więzienia. Mimo tych trudności mariawici rozumieli, że cierpienia są częścią składową powołania
chrześcijańskiego
. W 1928 roku mariawici nawiązali oficjalne kontakty z
Polskim Narodowym Kościołem Katolickim
. Od tego czasu duchowni polskokatoliccy mogli odprawiać nabożeństwa w kościołach mariawickich, korzystać z mszałów, szat liturgicznych i akt stanu cywilnego. Dla Kościoła narodowego miało to ważne znaczenie, gdyż wówczas Kościół ten nie był zalegalizowany.
W
1929
roku arcybiskup ogłosił postanowienie o mających nastąpić święceniach
kapłańskich sióstr
. Pierwsze święcenia nastąpiły
28 marca
tego roku, kiedy to otrzymało je dwanaście sióstr zakonnych, ponadto przełożona zgromadzenia Izabela Wiłucka otrzymała święcenia biskupie. Wiadomości o święceniach kobiet opisywane były nie tylko w prasie polskiej ale także i światowej. Wśród przeciwników mariawityzmu wywołało to nowy odzew gniewu i oburzenia, ponowili żądania likwidacji Kościoła mariawitów. W rok po tym wydarzeniu arcybiskup zniósł obowiązkową
spowiedź uszną
, a na jej wprowadził spowiedź ogólną z rozgrzeszeniem kapłana. Dalsze listy Kowalskiego z lat
1930
-
1934
znosiły tytuły duchownych, wprowadzały Komunię św. dla dzieci, nakazywały zniszczenie
nałogu palenia tytoniu
i
picia wódki
, znosiły stan duchowny wprowadzając
kapłaństwo powszechne
, znosiły obrzęd święcenia wody oraz obowiązkowe posty.
Mariawici osiągali wówczas poważne rezultaty w pracy duchowej, a także w rozwoju swych ośrodków, byli znani z ubóstwa i oparcia się jedynie na własnej pracy oraz ofiarności wiernych. Rozrastało się też w tym czasie centrum w Płocku. Podobne tendencje widziano w
Felicjanowie
,
Cegłowie
,
Wiśniewie
. Cały ośrodek w Płocku liczył w latach
1931
-
1935
około 500 osób.
Rozłam w mariawityzmie
Generalna ocena działalności arcybiskupa Kowalskiego w sposób otwarty i jawny przez zdecydowaną większość duchowieństwa nastąpiła na przełomie
1934
i
1935
roku. Na odbytej w dniach
4
i
5 października
1934 roku
kapitule
biskupi i kapłani domagali się zmiany kierunku w nauczaniu i administrowaniu w Kościele. Arcybiskup Kowalski temu żądaniu stanowczo odmówił.
29 stycznia
1935 roku doszło więc do kolejnej kapituły kapłanów z udziałem delegatów z parafii i sióstr zakonnych, która podjęła uchwałę o usunięciu arcybiskupa Kowalskiego od władzy w Kościele. Kapituła generalna wybrała przełożonego Kościoła biskupa Klemensa Marię Filipa Feldmana przyznając mu tytuł biskupa naczelnego. Postanowiono wówczas, że Kościołem rządzić będzie
synod
jako organ kolegialny złożony z biskupów i wybranych kapłanów. Kapituła wezwała arcybiskupa Kowalskiego do podporządkowania się jej postanowieniom, uznania wybranego zwierzchnika za swojego przełożonego, zrzeczenia się tytułu własności do wszystkich nieruchomości zapisanych w testamencie św. Marii Franciszki na jego nazwisko i usunięcia się wraz ze swoją małżonką do Felicjanowa koło Płocka, gdzie miał mieć wyznaczone mieszkanie, opiekę i całkowite utrzymanie do śmierci.
Arcybiskup Kowalski wraz ze swymi zwolennikami w ogólnej liczbie 112 osób został 12 marca 1935 roku przeniesiony do Felicjanowa. Po jego stronie opowiedziało się 3 kapłanów i około 80 sióstr zakonnych. Przeniesienie było potwierdzone interwencją
płockiego urzędu wojewódzkiego
, a w jej wyniku zrzeczeniem się przez Kowalskiego urzędów kościelnych i praw własności do Świątyni i klasztoru w Płocku. Zwolennicy arcybiskupa uznali akt zwołania kapituły za nielegalny. Powołali się na wewnętrzne przepisy, w świetle których wybór ministra generalnego dopuszczalny był tylko w wypadku niezdolności do sprawowania urzędu przez jego poprzednika. Wybór powinien być poprzedzony dobrowolnym zrzeczeniem się urzędu przez ustępującego. Był to bowiem urząd dożywotni.
Mariawityzm rozpadł się na dwie denominacje. Początkowo obydwie strony walczyły o zatrzymanie ówczesnej nazwy wspólnoty: Starokatolicki Kościół Mariawitów, po czym strona felicjanowska powróciła do pierwotnej nazwy, która brzmiała:
Kościół Katolicki Mariawitów
. Podział liczbowy wiernych w parafiach ukształtował się w stosunku 4:1 na korzyść denominacji płockiej z tym, że około 30% wyznawców odeszło w ogóle od
mariawityzmu
.
Kościół Starokatolicki Mariawitów po rozłamie
Po rozłamie Kościół Starokatolicki Mariawitów stopniowo odchodził od reform arcybiskupa Kowalskiego. Posiedzenie synodu, które odbyło się w dniach od
30 kwietnia
do
6 maja
1935 roku, oprócz postanowień określających stosunek Starokatolickiego Kościoła Mariawitów do
państwa
i podjęciu uchwały o zawiadomieniu Unii Utrechckiej o zaszłych zmianach, dokonało zasadnicze zmiany w Kościele. Synod przywrócił naruszone siedem
sakramentów
, uznał spowiedź ogólną i śluby cywilne. Małżeństwa kapłanów postanowiono pozostawić, ale uznać przy tym wolność celibatu dla tych, którzy by chcieli żyć w bezżeństwie. Kapłaństwo sióstr zakonnych uznano za instytucję prywatną w ich zgromadzeniu. Ustalono że proboszczem parafii może być tylko kapłan. Kapłanki miały pomagać kapłanom w ich pracy duszpasterskiej i kierować zakładami dobroczynnymi. Nadto postanowiono przywrócić
posty
jako zalecenie Kościoła zgodne z nauką Chrystusa, ceremonie nabożeństw
wielkotygodniowych
, takich jak święcenie wody, oleju i inne
sakramentalia
. Od
1935
roku organem prasowym Kościoła był Głos Prawdy, a od stycznia
1938
roku zmieniony na Głos Staro-Katolicki.
W
1939
roku kapłan
Tomasz Czernohorski-Fehérváry
założył misję mariawicką na
Węgrzech
.
11 listopada
1945 roku otrzymał sakrę biskupią z rąk biskupa Romana Jakuba Marii Próchniewskiego. W tym czasie Kościół Starokatolicki Mariawitów na Węgrzech posiadał 15 parafii i około 2 tysięcy wiernych. Wspólnota na Węgrzech została 27 grudnia 1948 roku zdelegalizowana przez władze komunistyczne. Duchowi pod groźbą więzienia otrzymali zakaz sprawowania posługi duszpasterskiej. Pomimo tego, kapłan
Janos Maria Gracjan Simon
zorganizował w swoim mieszkaniu prywatną kaplicę, w której odprawiał nabożeństwa. W 1964 roku biskup Tomasz Fehérváry zdołał opuścił potajemnie Węgry i udał się na emigrację. W czasie odwilży politycznej kapłan Gracjan zaczął przyjeżdżać do klasztoru przy Świątyni Miłosierdzia i Miłości w Płocku. Na stałe do Płocka przybył w 1969 roku.
Okres
II wojny światowej
tragicznie zaznaczył się w życiu Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Mariawityzm jako wyznanie czysto polskie, ze względy na swój narodowy charakter, było szczególnie podejrzane przez
Niemców
. Nie uzyskało prawnego uznania do działania i przeznaczone było do likwidacji. Klasztor płocki został w
1941
roku zajęty przez
nazistowskie
władze okupacyjne. Hitlerowcy wysiedlili około dwustu jego mieszkańców, część poprzez
obóz w Działdowie
do
Generalnej Guberni
, część natomiast do miasta bez przydziału mieszkań. W klasztorze pozostało 2
biskupów
, 3 księży, 2
kleryków
i kilkanaście sióstr zakonnych oraz świeckich osób pracujących w przyklasztornej piekarni. Zniszczono bogatą bibliotekę kościelną, wywieziono do
Niemiec
cenne i rzadkiej roboty
aparaty kościelne
oraz maszyny i urządzenia z przyklasztornych zakładów usługowych (drukarni,
introligatorni
).
W czasie działań wojennych zniszczeniu uległo wiele świątyń. Największe straty poniosły kościoły w
Warszawie
na ulicy
Szarej
,
Wolskiej
oraz w
Wiśniewie
koło
Mińska Mazowieckiego
. W
Lipińskich
w
powiecie gostynińskim
Niemcy rozebrali kościół do fundamentów. Obok strat w mieniu Kościół mariawitów poniósł niemałe straty w ludziach. Wiele osób, w tym duchownych, zginęło o obozach, część hitlerowcy wywieźli na przymusowe roboty do Niemiec.
W związku z oskarżeniem o pochodzenie żydowskie przez Gestapo, z kraju wyjechał biskup naczelny Kościoła Maria Filip Feldman, który objął placówkę
Kościoła Starokatolickiego w Niemczech
w
Blumbergu
. Biskup Feldman wrócił z
Republiki Federalnej Niemiec
w
1957
roku, zamieszkał w klasztorze płockim i przez wiele lat redagował miesięcznik Mariawita. O ile przed 1939 rokiem Kościół liczył 46 tysięcy wiernych, 67 parafii i ponad 30 filii parafialnych, 70 kościołów i około 60 kaplic to w 1970 roku miał 24 tysiące wiernych, 41 parafii i 33 kapłanów. W
1945
roku zaszła więc konieczność wyboru nowego biskupa, dokonała tego w dniach
3
-
5 lipca
pierwsza po wojnie Kapituła Generalna Kapłanów Mariawitów. Na wakujące stanowisko Biskupa Naczelnego wybrano biskupa
Romana Marię Jakuba Próchniewskiego
. W latach 1945-1948 wydano
akty normatywne
regulujące położenie prawne i stosunek państwa do Starokatolickiego Kościoła Mariawitów. Po soborze watykańskim II nastąpiło ocieplenie relacji pomiędzy Kościołem rzymskokatolickim a mariawitami.
W latach
1957
-
1965
stanowisko naczelnego biskupa piastował
Jan Maria Michał Sitek
. Ten duchowny był entuzjastą
języka esperanto
. Przetłumaczył liturgię mszalną na ten międzynarodowy język. Podczas
Światowego Kongresu Esperantystów
w
1959
roku odprawił
ekumeniczną
Mszę św. w tym języku.
6 sierpnia
1972
roku
Stanisław Maria Tymoteusz Kowalski
został konsekrowany na biskupa z udziałem
starokatolickiego arcybiskupa Utrechtu
Marinusa Koka
i
biskupa Haarlemu
Gerarda van Kleefa oraz biskupów
polskokatolickich
Juliana Pękalę
i
Tadeusza Majewskiego
.
W okresie
Polski ludowej
Kościół był zmuszony ograniczyć swoją działalność charytatywną, kulturalną a przed wszystkim
gospodarczą
. Duże gospodarstwa parafialne, które służyły do wyżywienia
klasztorów
były uznawane za kułackie i przeznaczone zgodnie z duchem ustawy
wywłaszczeniowej
do
parcelacji
. Władze państwowe przejmowały liczne zabudowania parafialne i obiekty użyteczności publicznej prowadzone przez mariawitów. Wysokie podatki prowadzenia gospodarstw powodowały powolny ekonomiczny upadek niektórych parafii. W niektórych przypadkach, z powodu nieopłaconych świadczeń względem państwa władze zajmowały
płody rolne
i
hodowlane zwierzęta
. Liczne parafialne zakłady usługowe zostały zlikwidowane, piekarnie często były przejmowane przez
Gminne Spółdzielnie „Samopomocy Chłopskiej”
. Dawne szkoły i ochronki mariawickie stały się obiektami państwowymi, a siostry zakonne, które w nich uczyły były zmuszone do zdejmowania
habitów
, jeśli chciały prowadzić dalszą działalność oświatową. Stan ten spowodował upadek powołań zakonnych do Zgromadzenia Sióstr Mariawitek oraz misji a także szerokiej pomocy charytatywnej Kościoła mariawitów.
W
latach 70. XX wieku
Apostolski Kościół Katolicki Paryża i Tours, posiadający
sukcesję apostolską
linii arcybiskupa Thomasa Feherwarego, podjął oficjalny dialog z Kościołem Starokatolickim Mariawitów. W
1988
roku dwaj francuscy biskupi mariawiccy:
André Le Bec
i Gerard Grateau zawarli interkomunię z Kościołem Starokatolickim Mariawitów w Polsce. W 1992 biskup Grateau został suspendowany przez biskupa naczelnego Stanisława Marię Tymoteusza Kowalskiego, z powodu udzielenia sakry, bez zgody biskupów mariawickich, kapłanowi A. Fraysse. Biskup Le Bec natomiast kontynuował współpracę, która zaowocowała utworzeniem
18 lutego
1992
roku
prowincji francuskiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów
.
Ekumenizm
Od czasu wyłonienia się Kościoła mariawitów z Kościoła rzymskokatolickiego, mariawici stali się zwolennikami
ekumenizmu
i
dialogu międzyreligijnego
. Działalność mariawitów w dążeniu do przywrócenia chrześcijaństwu jedności znajduje oparcie również we skazaniach ich założycielki, św. Marii Franciszki Kozłowskiej, która odnosząc się do istniejących podziałów warunkowała zjednoczenie miłością jednych ku drugim. Myśl tę zawarła w słowach: Każdy Kościół niech zachowuje zwyczaje, modły i nabożeństwa i niech drugiemu swoich praktyk religijnych nie narzuca. We wszystkim niech będzie miłość, w rzeczach niekoniecznych do zbawienia – wolność, a w koniecznych – jedność.
Kościół Starokatolicki Mariawitów był współzałożycielem
Polskiej Rady Ekumenicznej
i nadal jest jej aktywnym członkiem. Należy również do
Światowej Rady Kościołów
i
Konferencji Kościołów Europejskich
. Kościół uczestniczy w pracach nad tłumaczeniem ekumenicznego Pisma Świętego w
Towarzystwie Biblijnym w Polsce
, angażuje się również w działalność
Ekumenicznego Forum Chrześcijanek Europy
oraz utrzymuje przyjazne stosunki z Kościołami
Unii Utrechckiej
. Mariawici nawiązali interkomunię z
Polskim Narodowym Kościołem Katolickim
,
Kościołem Polskokatolickim w RP
,
Kościołem Starokatolickim w Holandii
,
Kościołem Starokatolickim Austrii
i
Kościołem Starokatolickim w Czechach
.
W następstwie obrad soboru watykańskiego II zmienił się stosunek Kościoła rzymskokatolickiego do Kościoła i społeczności mariawitów. W
1971
roku Komisja Episkopatu do spraw Ekumenizmu przesłała list Do Braci Mariawitów z prośbą o przebaczenie win, jakie rzymskokatolicy popełnili wobec mariawitów. W
1986
roku po raz pierwszy od 80 lat, przybył do
kościoła mariawickiego w Warszawie
i homilię wygłosił biskup rzymskokatolicki,
Władysław Miziołek
, który uczestniczył we wspólnym nabożeństwie ekumenicznym razem z biskupem mariawickim
Antonim Marią Romanem Nowakiem
. Wcześniej nieoficjalną wizytę w mariawickiej
Świątyni Miłosierdzia i Miłości w Płocku
złożył
kardynał
Karol Wojtyła
.
W lipcu
1983
roku kapłan mariawicki,
Konrad Maria Paweł Rudnicki
, za specjalnym zezwoleniem, przed 6 dni odprawiał Msze Święte według rytuału mariawickiego w jednej z kaplic rezydencji papieskiej w
Castel Gandolfo
. W związku z przypadającą w 1993 roku setną rocznicą powstania mariawityzmu, Kościół Starokatolicki Mariawitów zorganizował w latach 1991-1994 ekumeniczne sympozja teologiczne na temat ujęcia
Miłosierdzia Bożego
w poszczególnych wyznaniach chrześcijańskich.
Od
1997
roku pracuje
Komisja Mieszana do spraw Dialogu Teologicznego między Kościołem Rzymskokatolickim i Kościołem Starokatolickim Mariawitów
, której współprzewodniczą biskupi obu Kościołów: mariawicki biskup
Michał Maria Ludwik Jabłoński
i rzymskokatolicki biskup włocławski
Bronisław Dembowski
.
23 stycznia
2000 roku nastąpiło podpisanie wspólnej deklaracji o wzajemnym uznawaniu
sakramentu Chrztu Świętego
przez sześć Kościołów należących do Polskiej Rady Ekumenicznej i Kościół Rzymskokatolicki. Wcześniej dwustronne dokumenty w sprawie sakramentów pomiędzy Kościołem rzymskokatolickim a Kościołem Starokatolickim Mariawitów zostały podpisane w
1974
roku, a potwierdzone w
1978
roku.
Doktryna
Kościół Starokatolicki Mariawitów opiera się na starodawnych
katolickich
zasadach
wiary
i
moralności
. Zasady te zawarte są w księgach kanonicznych
Pisma Świętego
Starego
i
Nowego Testamentu
oraz
dogmatach
i tradycji niepodzielonego Kościoła określone na pierwszych siedmiu
soborach powszechnych
. Opiera się również na Objawieniu o Bożym Miłosierdziu, otrzymanym przez Założycielkę mariawityzmu świętą Marię Franciszkę Kozłowską, wskazującym, że ratunek dla pogrążonego w grzechach świata jest w Chrystusie obecnym w
Przenajświętszym Sakramencie
oraz we wzywaniu
nieustającej pomocy Matki Boskiej
.
Niepokalane Poczęcie
i
Wniebowzięcie
Najświętszej Maryi Panny
mimo szczególnego szacunku, jakim się je otacza, traktowane są jako prawda wiary, a nie jako
dogmat
, co znaczy, że wiara w nie nie jest uważana za konieczną do zbawienia.
Kościół Starokatolicki Mariawitów nie ustanawia dogmatów i nie uznaje tych dogmatów, które zostały ogłoszone po rozdziale
Kościoła powszechnego
w
1054
roku. Uważa bowiem, że tylko sobór ekumeniczny jako reprezentujący całe chrześcijaństwo, może ustanawiać dogmaty obowiązujące wszystkich chrześcijan. Nie uznaje też prymatu żadnego biskupa oraz nieomylności człowieka w sprawach wiary i moralności. Wszystkie posługi w Kościele są bezpłatne, zgodnie z zaleceniem Chrystusa: Darmoście wzięli, darmo dawajcie (Mt 10,8). Duchowieństwu wolno jest przyjmować dobrowolne ofiary za posługi religijne, ale nie może ich żądać.
Kościół uznaje siedem katolickich
Sakramentów Świętych
: chrzest,
bierzmowanie
, Eucharystia,
pokuta
,
kapłaństwo
,
małżeństwo
i
namaszczenie chorych
. Komunia Święta udzielana jest wiernym pod postaciami chleba i wina. Spowiedź uszna przed kapłanem obowiązuje dzieci i młodzież, mogą z niej korzystać dorośli na własne życzenie, ale wszystkich obowiązuje spowiedź ogólna przed Chrystusem z
rozgrzeszeniem kapłana
. W Kościele Starokatolickim Mariawitów nie istnieje obowiązkowy celibat duchownych.
Wiernym
Kościoła jest ten, kto przyjmuje naukę wiary głoszonej przez Kościół Starokatolicki Mariawitów, należy do określonej parafii i uznaje ustanowione zasady organizacji i działalności Kościoła. Mariawici uważają dogmaty jako drogowskazy, przez co nie uznają
ekskomunik
, a więc nie wykluczają ze swego grona myślących inaczej.
Kult
Najwyższą cześć mariawici oddają
Bogu
w
Trójcy Przenajświętszej
jedynemu,
Ojcu
,
Synowi
i
Duchowi Świętemu
. Centralnym elementem kultu oddawanego Bogu jest Msza Święta, która jest uobecnieniem zbawczej
Ofiary Chrystusa
. Głównym zadaniem mariawitów jest szerzenie czci dla Przenajświętszego Sakramentu, która w życiu wiernych ma się wyrażać w częstym i
godnym
przyjmowaniu Komunii Świętej oraz odprawianiu
adoracji ubłagania
. Każdy z wyznawców powinien odprawiać godzinną adorację Przenajświętszego Sakramentu raz w tygodniu oraz wspólną uroczystą raz w miesiącu a także uczestniczyć w niedziele i święta we Mszy Świętej. Duchowieństwo i siostry zakonne mają obowiązek odprawiać adorację codziennie.
Kult maryjny
w życiu religijnym Kościoła Starokatolickiego Mariawitów zajmuje poczesne miejsce zgodne z
tradycją Kościoła katolickiego
i tradycją polską. Podstawą tego kultu jest szczególne miejsce i rola Maryi w dziele zbawienia, Jej wybranie,
dziewictwo
i boskie macierzyństwo. Szczególną czcią darzona jest Matka Boska Nieustającej Pomocy, jej obrazy znajdują się w każdej świątyni mariawickiej. Kościół Starokatolicki Mariawitów oddaje także cześć
świętym
,
aniołom
i
męczennikom
. Szczególnym szacunkiem darzeni są: św. Maria Franciszka Kozłowska,
św. Franciszek z Asyżu
,
św. Klara
,
św. Józef
,
św. Anna
,
św. Alfons
,
św. Ludwik
,
św. Michał Archanioł
a także
apostołowie
i
ewangeliści
. W kulcie świętych jednak zachowuje się właściwy umiar i powagę, przytacza ich jako wzory do naśladowania, a opierając się na wierze w
świętych obcowanie
, Kościół uznaje ich za specjalnych pośredników między ludem a Chrystusem. Kościół wierzy, że Bóg sprawuje cuda w duszy człowieka, ale nie uznaje cudownych
relikwii
,
kultu obrazów i figur
. Nie odrzuca jednak wielkiego poszanowania, jakim powinno się otaczać obrazy treści religijnej oraz relikwie i pamiątki po świętych.
W Kościele mariawitów wszystkie czynności liturgiczne oraz Msze Święte są odprawiane są w języku narodowym od
1907
. Większości nabożeństw towarzyszy wystawienie Przenajświętszego Sakramentu. W Polsce Msza Święta sprawowana jest przodem do
tabernakulum
, w zmodyfikowanym
rycie trydenckim
.
Duchowni
Duchownym Kościoła Starokatolickiego Mariawitów może być
mężczyzna
[3], który ukończył
Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie
– wydział
Teologia
starokatolicka
lub Wyższe Seminarium Duchowne Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w
Płocku
oraz uzyskał akceptację władz kościelnych.
Duchowieństwo
tworzą
biskupi
,
kapłani
,
diakoni
i
klerycy
.
Biskupem
w Kościele Starokatolickim Mariawitów jest kapłan wybrany przez kapitułę generalną lub synod, konsekrowany przez trzech biskupów Kościoła – głównym konsekratorem jest z urzędu biskup naczelny. W Kościele Starokatolickim Mariawitów kapłani mają obecnie wolność wyboru odnośnie stanu cywilnego: mogą zawrzeć związek małżeński lub złożyć śluby zakonne, albo też żyć w samotności. Siostry zakonne natomiast muszą złożyć śluby czystości. Wszystkich duchownych obowiązuje zachowanie ducha
franciszkańskiego
. Duchownym w ich pracy ma przyświecać hasło: Wszystko na większą chwałę Bożą i cześć Najświętszej Maryi Panny.
Mariawicki habit zaprojektowany przez św. Marię Franciszkę to szara
tunika
z wyłożonym na nią białym kołnierzykiem –
koloratką
.
Sutanna
przepasana jest
paskiem
. Na habit kapłani zakładają dodatkowo popielaty
szkaplerz
z wyhaftowaną małą
monstrancją
na wysokości piersi. Nakrycie głowy stanowi
biret
w kolorze habitu. Biskupi dodatkowo noszą, zawieszony na szyi,
pektorał
. Patronem
Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów
jest św. Alfons Liguori.
Aktualnie episkopat Kościoła Starokatolickiego Mariawitów tworzą: bp
André Le Bec
– ordynariusz prowincji francuskiej, bp
Michał Maria Ludwik Jabłoński
– ordynariusz diecezji warszawsko-płockiej, bp
Zdzisław Maria Włodzimierz Jaworski
–
ordynariusz diecezji śląsko-łódzkiej
, bp
Piotr Maria Bernard Kubicki
– biskup diecezji lubelsko-podlaskiej, bp
Antoni Maria Roman Nowak
– biskup senior diecezji lubelsko-podlaskiej.
Organizacja
Podział administracyjny Kościoła Starokatolickiego Mariawitów
Według prawnie obowiązującego statutu Kościoła jego władzami są:
synod
,
kapituła generalna
, rada Kościoła, biskup naczelny,
biskup diecezjalny
, zebranie parafialne,
rada parafialna
i
proboszcz
.
Synod jest zwierzchnią władzą oraz instancją ostateczną od uchwał i decyzji innych władz Kościoła. Stanowią go biskupi, kapłani, przedstawicielki sióstr zakonnych i delegaci z każdej parafii. Kapituła generalna jest ogólnym zgromadzeniem wszystkich biskupów i prezbiterów, do niej należą najważniejsze sprawy duchowieństwa, takie jak: wybór kandydatów do
święceń kapłańskich
i biskupich. Rada Kościoła jest władzą zarządzającą i wykonawczą w Kościele wybieraną na okres siedmiu lat przez kapitułę generalną, w ilości siedmiu członków (w tym wszyscy biskupi). Biskup naczelny wybierany przez synod lub kapitułę generalną pełni jednocześnie funkcję przewodniczącego rady Kościoła i reprezentuje Kościół na zewnątrz. Kościół jako całość i każda poszczególna parafia posiadają osobowość prawną.
Administracyjnie Kościół złożony jest z trzech
diecezji
w Polsce:
lubelsko-podlaską
z siedzibą w
Cegłowie
,
śląsko-łódzka
z siedzibą w Łodzi i
warszawsko-płocką
z siedzibą w Płocku; oraz z zagranicznej
prowincji francuskiej
z siedzibą w Paryżu.
Kościół zrzesza około 30 tysięcy wiernych w 36
parafiach
i ich filach oraz żyjących w diasporze czyli poza wspólnotami parafialnymi. Najwięcej wiernych mieszka w okolicach Łodzi,
Zgierza
,
Mińska Mazowieckiego
, Warszawy, Płocka, Paryża oraz
Koziegłów
. Posiada około 40 kościołów i kaplic. Siedzibą władz zwierzchnich Kościoła jest
Świątynia Miłosierdzia i Miłości w Płocku
.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Mariawickie strony internetowe
Artykuły o mariawityzmie