Siódme wtajemniczenie – powieść dla młodzieży
Edmunda Niziurskiego
, wydana w
1969
roku. Początkowo nosiła tytuł "Twierdza Persil". Obecnie lektura pierwszej klasy gimnazjum. Uważana jest czasem za najwybitniejsze dzieło w twórczości Niziurskiego, ma charakter powieści inicjacyjnej, która mówi o wyrastaniu ze świata chłopięcych przygód i wchodzeniu w realia dorosłości. Nieco
oniryczna
powieść ma budowę
szkatułkową
, z każdą odsłoną zmienia punkt widzenia bohatera. Ma też cechy
realizmu magicznego
.
Fabuła
Akcja rozgrywa się w fikcyjnym
górnośląskim
miasteczku górniczym Gnypowice Wielkie. Bohater, nowy uczeń klasy 6B Gustaw Cykorz, musi zdecydować, do której z dwóch dominujących, zwalczających się wzajemnie szkolnych grup: Matusów czy Blokerów, ma dołączyć.
Cykorz jest rodowitym
Ślązakiem
, ale nie pochodzi z Gnypowic. Jego ojciec, inżynier, podróżuje służbowo po całej Polsce i w związku z tym Gustaw często zmienia szkoły, zmuszony na nowo zaklimatyzować się w każdym miejscu. Szkoła w Gnypowicach jest dla niego szczególnie trudna, ze względu na ciężki charakter większości nauczycieli z "Kowbojką" na czele, oraz ze względu na istnienie dwóch odwiecznie zwalczających się gangów - Matusów (rodowici Ślązacy) i Blokerów (przybysze z innych regionów kraju). Cykorz ostatecznie postanawia dołączyć do Matusów i przechodzi kolejne wtajemniczenia, poznając tajne hasła, kwatery i plany na przyszłość. Odwiecznym marzeniem Matusów jest "Wielki Wander" czyli wyprawa po "Wielkich Jeziorach" (nie jest do końca jasne, czy chodzi o
Pojezierze Mazurskie
czy o
Wielkie Jeziora Północnoamerykańskie
). Sam Gustaw miewa też sny o tematyce kosmicznej, w trakcie których odbywa loty pod komendą Komandora. Podobne sny ma miejscowy alkoholik, Inocynt. W końcu Gustaw, po przejściu serii pięciu wtajemniczeń, zostaje wysłany na wyprawę przeciw Blokerom z zadaniem zdobycia "Twierdzy Persil". W trakcie wyprawy i w samej "Twierdzy" przeżywa dziwne zdarzenia - dowiaduje się, że istnieje także szóste, a w końcu i siódme wtajemniczenie, które stawiają całą działalność Matusów i Blokerów w zupełnie innym świetle.
Kontekst
Powieść interesująco oddaje klimat Górnego Śląska, w sposób zbliżony do realizmu magicznego: marzenia i sny przenoszą się z pokolenia na pokolenie. Podobnie jak inne dzieła Niziurskiego, w zabawny, bezpretensjonalny sposób Siódme wtajemniczenie pokazuje szkołę oczami ucznia, postrzegającego ją jako miejsce opresyjne. W porównaniu z innymi powieściami Niziurskiego ma najbardziej złożoną konstrukcję - szkatułkowa budowa, z licznymi subnarracjami (w tym sny bohatera).