Kościół Św. Anny w dzielnicy Shandon ze znanymi dzwonami
XIX-wieczny Stary Targ Angielski
Budynki University College Cork
Nowoczesne budynki hoteli we wschodniej części centrum
"Mała Polska" – nieistniejący już sklep z polską żywnością w Cork
Cork (
irl.
Corcaigh [
ˈkoɾˠkiː
]) – drugie co do wielkości miasto
Irlandii
, leżące przy ujściu rzeki
Lee
do
Morza Celtyckiego
. Ośrodek administracyjny hrabstwa
Cork
i największe miasto prowincji
Munster
.
Historia
Choć rejon
zatoki Cork
był zamieszkany w czasach prehistorycznych, to jednak na terenie miasta brak śladów osadnictwa z tego okresu.
Klasztor wzniesiony w
VI
lub
VII w.
na południowym brzegu rzeki
Lee
przez
Świętego Finbarra
był pierwszym dziełem rąk ludzkich na terenie dzisiejszego miasta. Pierwsze wzmianki o klasztorze pojawiają się w kronikach z
682
roku, kiedy to nastąpiła śmierć opata klasztoru – Suibne. Klasztorna osada znajdowała się w miejscu, w którym dziś stoi
Katedra św. Finbarra
– jej teren w przybliżeniu rozciągał się między dzisiejszymi ulicami Bishop Street, Gillabbey Street, Barrack Street i Dean Street. Był jednym z najbardziej znanych klasztorów w Irlandii i często pojawia się w kronikach, zwykle jako obiekt ataków
Wikingów
. Niewiele wiadomo o jego wyglądzie, ale najprawdopodobniej nie różnił się zbytnio od innych irlandzkich klasztorów z tego okresu.
W roku
914
Wikingom udało się podbić znaczne obszary Irlandii, a niektórzy z najeźdźców osiedlili się w Munsterze. Do
XII
w. ich potomkowi zasymilowali się z ludnością lokalną tworząc tzw. społeczność Ostmenów lub Eastmenów, czyli ludzi ze wschodu. W tym czasie Cork stał się ważnym centrum handlowym. Jego znaczenie wzrosło jeszcze bardziej, gdy ród MacCarthy z Desmond ustanowił Cork swoją stolicą i zbudował dla siebie rezydencję i fort, w okolicach dzisiejszego Shandon. Ostmeni zaakceptowali zwierzchność MacCarthych, ale zachowali sporą autonomię. Ich historia nie trwała jednak długo – ostatni przywódca Ostmanów, Gilbert mac Turgar, został zabity w bitwie morskiej niedaleko
Youghal
, w
1173
roku. Cztery lata później ich mienie zostało skonfiskowane, a oni sami wyrzuceni z miasta, kiedy Cork został zdobyty przez
Normanów
.
Rok
1169
jest najbardziej znaną datą w historii Irlandii – w tym właśnie roku Normanowie z
Walii
wylądowali w zatoce Bannow w
hrabstwie Wexford
i rozpoczęli podbój Irlandii. W
1171
większość lokalnych władców, wśród nich król
Munsteru
– Dermot MacCarthy, uznali zwierzchność
Henryka II Plantageneta
, króla
Anglii
. W
1185
roku
Jan bez Ziemi
, władca Irlandii, nadał Corkowi prawa miejskie i przywilej posiadania władz lokalnych. W
1182
, na pozostałościach dawnych fortyfikacji Ostmenów, na południowej wyspie na rzece Lee, Normanowie zbudowali mury obronne. Z biegiem czasu mury były rozbudowywane i wkrótce otaczały całe centrum średniowiecznego miasta.
XIII wiek
to okres rozwoju miasta. W owym czasie Cork był głównym portem południowo-zachodniej Irlandii. Eksportowano wełnę, zboże i inne produkty rolne, a przywożono do miasta sukno, wino i przyprawy. Kwitło rzemiosło i handel. Okres prosperity przerwała latem
1349
roku epidemia
dżumy
, w czasie której zmarło 25-35% z dwóch tysięcy mieszkańców miasta. Dodatkowo w roku
1354
duża część miasta została zniszczona w pożarze. Kolejne stulecia nie przyniosły poprawy. Pod koniec
XVI wieku
Cork liczył zaledwie 800 mieszkańców.
Wiek
XVII
, mimo zawirowań politycznych i wojen religijnych, był czasem rozwoju miasta. Liczba ludności w roku
1640
osiągnęła 9000. Dzięki rozbudowie sieci dróg, organizowanym targom i jarmarkom Cork znów stawał się ważnym portem handlowym. Największymi partnerami handlowymi były miasta
Bristol
i
Bordeaux
, coraz większą rolę odgrywały
Indie Zachodnie
. Głównym towarem eksportowym było masło i wołowina, z powrotem przywożono wino i sól. Na przełomie
XVII
i
XVIII
wieku do miasta przybyła znaczna liczba
Hugenotów
uciekających przed prześladowaniami. Pozostały po nich nazwy ulic – np. French Church Street czy Huguenot Quarter. W XVIII wieku miasto rozwijało się ekonomicznie i terytorialnie. Osuszono bagna i zasypano kanały rzeczne, tworząc dzisiejsze ulice St. Patrick's Street, Grand Parade, Cornmarket Street i wiele innych. W tym też czasie zburzono większość średniowiecznych budynków, zastępując je gregoriańską architekturą klasycystyczną. Do
1790
roku centrum miasta przybrało kształt, jaki bez zasadniczych zmian dotrwał do dziś. Pod koniec XVIII wieku powstały również mosty łączące centrum z przedmieściami – St. Patrick's Bridge, Parliament Bridge i Clarke's Bridge. Liczba mieszkańców miasta wzrosła w tym czasie do 80 000.
Początek
XIX wieku
przyniósł spowolnienie gospodarcze. Koniec
wojen napoleońskich
spowodował ogromny spadek cen produktów rolniczych.
Brytyjska flota wojenna
, której obecność miała duży wpływ na handel, przestała stacjonować w
zatoce Cork
. Dodatkowo po roku
1824
przemysł irlandzki musiał konkurować ze znacznie lepiej rozwiniętym przemysłem brytyjskim. Liczba mieszkańców wciąż rosła dzięki migracjom z obszarów wiejskich. Trudną sytuację ekonomiczną pogłębiła jeszcze
pandemia
cholery
, która w
1832
roku ogarnęła całą
Europę
. Nie wszystkie gałęzie przemysłu podupadły – wciąż świetnie prosperowało browarnictwo, gorzelnictwo, budowa statków i handel masłem, a zatoka Cork nadal była ważnym punktem na mapie handlu transatlantyckiego. Było to jednak za mało, żeby w sposób znaczący wpłynąć na ogromne bezrobocie i powszechną nędzę w gęsto zaludnionym mieście.
W
1826
roku na ulicach miasta zapłonęły pierwsze latarnie gazowe, w
1841
zaczęła się ukazywać pierwsza gazeta –
Cork Examiner
, a w
1849
roku zaczął działać University College Cork. W tym samym roku uruchomiono pierwszą linię kolejową, łącząc Cork z Bandon, a wkrótce potem z
Dublinem
. Liczba mieszkańców zaczęła się jednak zmniejszać. W
1825
roku ponad 1800 Irlandczyków, pod przewodnictwem
Petera Robinsona
, wyjechało do
Peterborough
w
Kanadzie
. W
latach 40.
, w wyniku
klęski głodu w Irlandii
, kraj ten stracił dwa miliony mieszkańców. Historycy i demografowie oceniają, że w latach
1845
-
1850
ok. miliona ludzi wyemigrowało, głównie do
USA
i
Wielkiej Brytanii
, a drugie tyle umarło. W tych ciężkich czasach w historii miasta chlubnie zapisali się
baptyści
i
kwakrzy
oraz osoby takie jak Theobald Mathew, organizując rozdawanie żywności. Z powodu fatalnych warunków sanitarnych w mieście, krwawe żniwo zbierały
tyfus
,
dyzenteria
i inne choroby.
W II poł.
XIX
wieku, choć głód i zarazy minęły, sytuacja w mieście była bardzo zła. Jedynie niewielki procent mieszkańców miał stałe źródło utrzymania. Zamożniejsi mieszkańcy przenosili się do podmiejskich dzielnic jak Montenotte, Tivoli czy Blackrock, podczas gdy centrum miasta zamieniało się w
slums
. Działalność Cork Corporation i Improved Dwellings Company miała zmienić tę sytuację. Zrewitalizowano zrujnowane budynki i wyburzono większość prowizorycznej zabudowy, budując jednocześnie nowe domy. Sukces był tylko połowiczny – nie powstało wystarczająco dużo nowych domów, aby zapewnić dach nad głową wszystkim mieszkańcom slumsów – spowodowało to jeszcze większe stłoczenie ludzi żyjących w skrajnej nędzy.
W latach
1872
-
1876
w Corku jeździł tramwaj konny. Pierwszy raz prąd w Corku popłynął w
1881
roku, kiedy to użyto przenośnego generatora napięcia do oświetlenia budowy mostu Parnell Bridge. Jednak na publiczne oświetlenie mieszkańcy musieli poczekać do
1898
roku, w którym Cork Electric Tramways and Lighting Company Ltd. uruchomiła elektryczną linię tramwajową. W
latach 80.
powstała również Crawford School of Art i
Crawford Gallery
.
Początek
XX wieku
, który Cork przywitał Międzynarodową Wystawą, był czasem wojen. W roku
1914
wielu młodych ludzi ochotniczo wstąpiło do brytyjskiej armii, zwłaszcza po zajęciu przez
Niemców
katolickiej
Belgii
. Jeszcze więcej ludzi organizowało pomoc dla rodzin żołnierzy i rannych. W miarę rozwoju wojny i wzrostu liczby ofiar entuzjazm znacznie osłabł. Cork bezpośrednio poczuł smak wojny
8 maja
1915
roku, kiedy to kilka mil od pobliskiego Old Head of Kinsale została zatopiona "
Lusitania
", a morze wyrzuciło na brzeg setki ciał. W
1916
, podczas
powstania wielkanocnego
, członkowie lokalnego oddziału
Irlandzkich Ochotników
zajęli St. Francis Hall przy Sheares Street. Do rozlewu krwi nie doszło, głównie dzięki staraniom biskupa Daniela Cohalana i burmistrza Thomasa C. Butterfielda. Ogółem w czasie
I wojnie światowej
zginęło ok. 1100 mieszkańców miasta.
W czasie
wojny o niepodległość
Cork był ważnym punktem oporu przeciwko Brytyjczykom.
20 marca
1920
przed swoim domem zastrzelony przez brytyjskiego policjanta został burmistrz miasta Thomas MacCurtain należący do
Sinn Féin
. Jego następca Terence McSwiney został aresztowany w sierpniu tego roku i zmarł w więzieniu, w czasie
strajku głodowego
.
Najgorszym dniem była niedziela,
12 grudnia
1920
roku, kiedy brytyjskie siły podłożyły ogień pod wieloma budynkami wokół St. Patrick Street. Spłonęło wtedy ponad 300 budynków, m.in. kompletnie zniszczony został ratusz i pobliska biblioteka Carnegie Library, a w nich archiwa miejskie. Strona brytyjska nie przyznawała się do spalenia miasta. W styczniu
1921
irlandzka Partia Pracy wraz z Kongresem Związków Zawodowych opublikowała broszurę "Kto spalił Cork?" (ang. "Who burned Cork city?"), w której zawarte były zeznania naocznych świadków, którzy widzieli brytyjskich żołnierzy podpalających duże obszary miasta. Zeznania zebrali i zestawili Seamus Fitzgerald i Alfred O'Rahilly, prezydent University College Cork. Dopiero wtedy Brytyjczycy obarczyli winą oddziały Black&Tans. Większość lokalnych oddziałów
IRA
nie zaakceptowała
Traktatu
, który powoływał do życia Wolne Państwo Irlandzkie. W czerwcu
1922
brytyjskie oddziały wycofały się, a władze w mieście przejęły siły antytraktatowe. W Irlandii rozgorzała
wojna domowa
.
9 sierpnia
w pobliżu Passage West wylądowały wojska państwowe, zaskakując zwolenników republiki, którzy nie spodziewali się ataku z morza. Siły
Wolnego Państwa Irlandzkiego
starły się z IRA w okolicach Rochestown i Douglas, rozbijając słabo uzbrojonych bojowników i zdobywając miasto. Wojna partyzancka trwała aż do kwietnia
1923
, kiedy to siły antytraktatowe wezwały do zawieszenia broni.
W
latach 20.
udało się wreszcie zlikwidować slumsy w centrum miasta, rozbudowując miasto w kierunku północnym. W II poł.
XX wieku
Cork, podobnie jak cała Irlandia, przeżywał kryzys. Zamknięta została fabryka
Forda
, fabryka opon Dunlop i stocznie. Sytuacja zmieniła się na początku
lat 90.
, kiedy to cała Irlandia zyskała przydomek
celtyckiego tygrysa
. Dziś to Cork przyciąga tysiące emigrantów z całego świata, w tym z
Polski
.
Położenie geograficzne
Nazwa Cork pochodzi od irlandzkiego Corcach Mór Mumhan, czyli Wielkich Moczarów
Munsteru
. Nazwę tę Cork zawdzięcza rozlewiskom rzeki
Lee
, przy ujściu której miasto jest położone. Centrum miasta leży na wyspie pomiędzy głównymi korytami rzeki, a większość ulic powstała w wyniku zasypania dawnych kanałów rzecznych.
Gospodarka
Cork jest największym ośrodkiem
przemysłowym
południowej Irlandii. Swoją pozycję zawdzięcza głównie dobrej komunikacji zarówno ze światem jak i ważniejszymi ośrodkami w kraju.
Komunikacja
Lotnisko
Kilka kilometrów na południe od miasta znajduje się
port lotniczy Cork
– jedno z głównych lotnisk w Irlandii. W
2005
roku lotnisko obsłużyło ponad 2,7 miliona pasażerów, głównie na trasach do
Wielkiej Brytanii
i
Europy
. W lipcu 2006 został oddany do użytku nowy terminal, pozwalający na obsługę 5 milionów pasażerów rocznie.
Port morski
Cork jest wielkim
portem morskim
. Nabrzeża i budowle portowe rozciągają się po całym zachodnim wybrzeżu
zatoki Cork
. Przystań promów pasażerskich znajduje się w Ringaskiddy i oferuje bezpośrednie połączenia z
Roscoff
we
Francji
i
Swansea
w
Walii
. Ponadto między Rushbrooke i Passage West kursuje niewielki prom rzeczny, znacznie skracający drogę między
Cobh
i południowymi przedmieściami Cork.
Autobusy
Autobusy podmiejskie i dalekobieżne odjeżdżają z dworca autobusowego na Parnell Place. Autobusy komunikacji miejskiej obsługiwane są przez narodowego przewoźnika – Bus Éireann. Linie (ponumerowane od 1 do 19) łączą dzielnice podmiejskie z centrum miasta. Większość z nich przejeżdża przez główną ulicę w centrum – St. Patrick's Street.
Kolej
Znajdująca się we wschodniej części miasta
Cork Kent
jest jedyną stacją kolejową w Cork. Odjeżdżają z niej pociągi dalekobieżne, a także pociągi podmiejskie na trasie Mallow-Cork-
Cobh
-Midleton.
Atrakcje turystyczne
W mieście znajdują się dwie
katedry
–
rzymskokatolicka
Katedra NMP i św. Anny
, zwana również katedrą północną i należąca do
kościoła Irlandii
Katedra św. Finbarra
. Najstarszą budowlą w mieście jest wieża Red Abbey. Najsłynniejszą jest wieża kościelna Shandon, dostępna dla zwiedzających, z charakterystycznym łososiem na szczycie. Kościół ten znany jest głównie ze względu na zabytkowe dzwony. Wśród mieszkańców wieża Shandon jest znana również jako "Kłamca o czterech twarzach" (
ang.
four-faced liar), ponieważ zegary na każdej z czterech ścian wskazują zwykle różne godziny.
Edukacja
Cork jest ważnym ośrodkiem akademickim w
Irlandii
. Funkcjonuje tu kilka wyższych uczelni, na których kształci się ok. 35 000 studentów, w tym wielu obcokrajowców. Największą grupę stanowią studenci z
Chin
.
Uczelnie:
Kultura
W
2005
roku Cork było
europejską stolicą kultury
.
Festiwale
- Cork International Choral Festival
- Cork Film Festival
- Guinness Cork Jazz Festival
Muzea
- Cork Butter Museum
- Cork City Gaol
- Cork Heritage Centre
- Cork Public Museum
Media
Cork jest siedzibą dla wielu rozgłośni radiowych. Oprócz stacji ogólnokrajowych RTÉ Radio 1, RTÉ 2fm, Lyric FM, Radio na Gaeltachta (wszystkie cztery należą do
RTÉ
), w mieście funkcjonuje kilka rozgłośni lokalnych – Corks 96FM, 103FM County Sound, CUH FM, Red FM i uniwersyteckie Cork Campus Radio.
W mieście ponadto funkcjonują dwie stacje
telewizyjne
: RTÉ Cork i South Coast TV.
W Cork wydawany jest jeden z największych irlandzkich dzienników –
Irish Examiner
oraz lokalne
Evening Echo
.
Sport
Sport odgrywa ważną rolę w życiu miasta. Największą popularnością cieszą się
hurling
i
piłka nożna
. Hurlingowy zespół hrabstwa Cork od wielu lat należy do ścisłej czołówki i w swej historii 30-krotnie zdobywał tytuł mistrzów Irlandii. Sezon
2006
zakończył na drugim miejscu, przegrywając w finale z zespołem
hrabstwa Kilkenny
, 29-krotnych mistrzów Irlandii. Piłkarski klub
Cork City
także należy do czołówki
ligi irlandzkiej
– ostatni tytuł mistrzowski zespół zdobył w
2005
.
Polonia
W Cork znajduje się drugie pod względem wielkości, po
Dublinie
, skupisko
Polonii
w Irlandii, szacowane na 20000 osób[1]. Na rzecz Polaków działaja organizacje: Stowarzyszenie
MyCork
i Centrum Wsparcia i Integracji "Together-Razem"
[1]
W Kościele p.w. św. Augustyna, oo. Augustynianów na Washington Street odbywają się msze w języku polskim, celebrowane przez kapelana Polonii w Cork, ks. Piotra Galusa.
Działa też Polska Szkoła, przy St. Patrick National School na Gerdiners Hill obejmująca poziomy nauczania: podstawowy, gimnazjalny oraz liceum. (2008r ponad 500 uczniów)
14 kwietnia 2010 roku w Cork został powołany do życia Konsulat Honorowy Rzeczypospolitej Polskiej. Konsulem Honorowym został lokalny biznesmen Michael Mulcahy. Konsulat Honorowy pełni rolę informacyjną, stanowi uzupełnienie pracy zawodowego Konsulatu RP w Dublinie.
Miasta partnerskie
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy