Czeladź –
miasto i gmina
nad rzeką
Brynicą
położona w południowo-zachodniej
Polsce
, w
Zagłębiu Dąbrowskim
, w
województwie śląskim
, w
powiecie będzińskim
, w centrum
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego
. Jest najstarszym miastem powiatu będzińskiego oraz całego
Zagłębia Dąbrowskiego
, powstało w
XIII
w.
Według danych z 30 czerwca 2004[2] miasto liczyło 34 402 mieszkańców.
Graniczy z miastami:
Będzin
,
Katowice
,
Siemianowice Śląskie
oraz
Sosnowiec
.
Historia
Miasto powstało w
XIII wieku
, dość wcześnie otrzymało prawa miejskie i od 1238 r. wymieniane jest jako miasto. W latach 1443-1790 wchodziło w skład
Księstwa Siewierskiego
. Było ważnym ośrodkiem wydobycia
węgla kamiennego
(
kopalnia "Saturn"
dawniej "Czeladź"). W 1998 w Czeladzi został wybudowane pierwsze centrum handlowe M1 w Polsce.
W latach 1957-1975
Czeladź była miastem na prawach powiatu.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa katowickiego
.
Środowisko naturalne
Według danych z roku 2002[3] Czeladź ma obszar 16,57 km², w tym:
Miasto stanowi 4,5% powierzchni powiatu.
Zabytki
Neoromański kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika, wybudowany w latach 1904 - 1913.
Studnia na rynku w Czeladzi
- Neoromański kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika z bogatym wyposażeniem które stanowią m.in.: oryginalne organy z 1637 r., XVII-wieczne monstrancje i kielichy.W kościele znajduje się również relikwiarz z relikwiami licznych świętych, m.in.: św. Franciszka z Asyżu, św. Wojciecha, św. Stanisława Kostki, św. Ojca Pio,
- Zabytkowy układ architektoniczny starego miasta z XIII w.
- Budynek dawnego domu ariańskiego z 1. poł. XVII w.
- Dom przy ulicy Kościelnej z końca XVIII w.
- Kamienica w Rynku 1. poł. XIX w.
- Drewniane domy mieszkalne z XVIII-XIX wieku;
- Kapliczka przydrożna z figurą Chrystusa Salwatora przy ul. Wojkowickiej (XIX w.);
- Zabytkowe osiedle górnicze w dzielnicy Piaski
- Pałac "Pod Filarami", wybudowany w stylu neoklasycystycznym przez Kopalnię "Saturn" w 1924 roku.
- Mury obronne na Starym Mieście odkryte w grudniu 2006 roku (obecnie w trakcie badań archeologicznych).
Gospodarka
Na pokopalnianych terenach funkcjonuje obecnie Centralny Zakład Odwadniania Kopalń. W mieście mieszcząc się m.in.: filia fabryki urządzeń grzewczych "Buderus", PEG S.A. Przedsiębiorstwo Elektrotechniki Górniczej, Man-Star Trucks (regionalne centrum obsługi MAN). We wschodniej części miasta wielkie centrum logistyczne: GLS (General Logistics Systems Poland Sp. z o.o.), Alliance Logistics Center Silesia oraz Panattoni Park Czeladź. Ponadto istnieją zakłady ceramiczne (dawniej "Józefów") i wiele innych średnich i małych firm, które kształtują gospodarcze oblicze miasta. Stacje paliw w Czeladzi obsługiwane są m.in. przez firmy: BP, Orlen, Statoil, Neste oraz mniejsze stacje prywatne.
W mieście znajduje się Centrum Handlowe "M1", w którym są między innymi:
MediaMarkt
,
Praktiker
,
Real
. W Czeladzi są również dyskonty spożywcze Biedronka, Lidl, Polo Market. Miasto może poszczycić się nowym hotelem Szafran (wybudowany na jesień 2010 r.), a także wieloma restauracjami.
Struktura demograficzna mieszkańców Czeladzi wg danych z 31 grudnia 2007 r.:[4]
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 34072 | 100 | 17981 | 52,77 | 16091 | 47,23 |
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 5166 | 15,16 | 2496 | 7,33 | 2670 | 7,84 |
wiek produkcyjny (18–65 lat) | 22696 | 66,61 | 11205 | 32,89 | 11491 | 33,73 |
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 6210 | 18,23 | 4280 | 12,56 | 1930 | 5,66 |
Według danych z roku 2002[5] średni dochód na mieszkańca wynosił 1286,03 zł.
Oświata
Placówki oświatowe w mieście:
- Miejski Zespół Szkół (Szkoła Podstawowa nr 2 + Gimnazjum nr 1)
- Zespół Szkół Nr 1 w Czeladzi
- Zespół Szkół Nr 2 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 1 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 3 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 7 w Czeladzi
- Gimnazjum nr 2 w Czeladzi
- Gimnazjum nr 3 w Czeladzi
Kultura
Budynek dawnego kina "Uciecha", 2007.
Bogate życie kulturalne miasta, wielowiekowe tradycje i wysoki poziom czeladzkiej oświaty sprawiają, iż kolejne pokolenia "Szwedów"[6]z sentymentem z bliska i z oddali odnoszą się do swojej "małej ojczyzny". Jest to niewątpliwie zasługą licznych społeczników animujących wiele inicjatyw obywatelskich i instytucjonalnych (z pomocą Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Nogajowej, Spółdzielczego Domu Kultury "Odeon", Stowarzyszenia Miłośników Czeladzi, parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika).
Sport
W mieście działają dwa kluby sportowe. Czeladzki Klub Sportowy posiada I-ligową drużynę koszykarzy, ponadto w latach 50. posiadał sekcję
żużlową
(zobacz:
CKS Czeladź (żużel)
). Natomiast KS Górnik Piaski bazuje na stale rozwijającej się drużynie piłkarskiej.
Transport
Przez miasto przebiega droga krajowa
94
z
Wrocławia
do
Krakowa
. Po granicy z
Będzinem
przebiega także droga krajowa
86
z
Tychów
do węzła drogowego w
Podwarpiu
.
Administracja i polityka
Czeladź bierze aktywny udział w programie współpracy partnerskiej z miastami: Auby (we Francji), Żydaczów (na Ukrainie), Viesite (na Łotwie),Varpalota (na Węgrzech).
W Czeladzi mieszka aktualnie dwóch senatorów RP: Czesław Ryszka (PiS) – wybrany z okręgu częstochowskiego,
Zbigniew Szaleniec
(PO) – wybrany z okręgu sosnowieckiego.
Czeladzianie
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne