Dzogczen
DzogczenDzogczen ( རྫོགས་ཆེན་ ,
wylie
: rdzogs chen, skrót słowa
tybetańskiego
dzog pa czen po) - kompletny system nauk i praktyk w
buddyzmie
, związany z
Wadżrajaną
, prowadzący do
oświecenia
, obecny szczególnie w szkole
Ningma
buddyzmu tybetańskiego
i przedbuddyjskiej tradycji
Bon
(Yungdrung Bon) EtymologiaNazwa Dzogczen to skrót z
języka tybetańskiego
terminu Dzogpaczenpo. Termin ten tłumaczy się jako Wielka Doskonałość. Słowo Doskonałość odnosi się do natury rzeczywistości i umysłu (
wylie
:
rig-pa
, "czysta obecność"), nigdy niepowstałego fundamentalnego stanu, przekraczający umysł z jego dualizmem "ja" i "inne" oraz jego konceptualnymi tworami. Słowo Wielka odnosi się do tego, gdyż jest to stan w
rigpie
"samo - wyzwolenia" bez potrzeby udoskonalania, zawierający naturalnie wszystkie doskonałe właściwości, tj.
trzy ciała Buddy
.
Padmasambhava
opisuje to tak: [1] Tybetańska litera A - symbol tęczowego ciała w Dzogczen "W rigpie trzy kaje są nierozdzielne i w pełni obecne jak jedna: pusta, przez nikogo nie stworzona - jest więc
Dharmakają
, jej świetlista jasność reprezentuje właściwą pustce Przejrzystą promienność - jest więc
Sambhogakają
, jej pojawianiu się nic nie może przeszkodzić - jest więc
Nirmanakają
." Ponadto stosuje się inne nazwy, terminy z
sanskrytu
, takie jak Atijoga (tłum. Szczyt Jogi), Maha Ati (tłum. Wielki Szczyt), Maha Sandhi (tłum. Wielka Kwintesencja). Nazwy te odnoszą się do tego, gdyż Dzogczen można ując jako kompletny system, rozumiany jako zwieńczenie, wynikowy "szczyt" praktyk do
oświecenia
w Buddyzmie, które w szkole Ningma dzielą się na
dziewięć "pojazdów"
. Punktem wyjścia jest inicjacja w stan Rigpy zwana rigpé tsal wang, poglądem jest bycie obecnym w tym stanie, gdzie trzy kaje są nierozdzielne, medytacją jest kadak trekchö (
wylie
: ka dag khregs chod,
tłum.
: podstawowa czystość całkowitego odcięcia,
ang.
: primordial purity of thoroughly cutting through) oraz lhundrup tögal (
wylie
: lhundrup thod-rgal,
tłum.
: spontaniczna obecność dalszego postępu,
ang.
: spontaneous presence of leaping over), właściwym (etycznym) prowadzeniem się jest bycie poza nadzieją i strachem, utrzymywaniem i porzucaniem, rezultatem jest stan Samantabhadry. [2] GenezaPostać pierwotnego Buddy Samantabhadry Zgodnie z
buddyjskim
przekazem źródłem nauk Dzogczen jest pierwotny Budda (Kuntu Zangpo)
Samantabhadra
, a pierwszym mistrzem historycznej linii przekazu był
Garab Dordże
(wylie: dga' rab rdo rje, Sanskryt *prahewadżra) z krainy
Oddiyana
, który otrzymał nauki m.in. od buddy Wadżrasattwy na sposób
przekazu umysłu istot oświeconych
. Przekaz ten dotarł do Tybetu poprzez następujących mistrzów: - Mañjuśrīmitra (tyb. Jampal Shenyen), który otrzymał przekaz od Garab Dordże na sposób
przekazu symbolicznego Vidyadharów
i zawarł nauki w 3 kategoriach: umysłu, przestrzeni, tajemnych pouczeń
- Sri Singha (tyb. Palgyi Senge), który otrzymał przekaz symboliczny Vidyadharów i nauki od Mañjuśrīmitra oraz zawarł kategorię tajemnych pouczeń w 4 cyklach: wewnętrznym, zewnętrznym, sekretnym i najbardziej sekretnym, zwanym esencją serca Nyinthik, a następnie przekazał cykle nauk zewnętrznych, wewnętrznych i sekretnych mistrzom Wimalamitra i Dżnianasutra, a cykl najbardziej sekretnych nauk mistrzowi Dżnianasutra oraz Padmasambhava. Dżnianasutra przekazał je potem Wimalamitrze
-
Padmasambhava
(tyb. Pema Jungne, Guru Rinpocze) przekaz od Shri Singha, lub jak inne źródła podają od samego Garab Dordże, wręczył Jeszie Tsogyal i tybetańskiej księżnice Pema Sel na sposób przekazu symbolicznego Vidyadharów
- Wimalamitra przekazał powyższe 3 kategorie Dzogczen, a nauki najbardziej sekretnego cyklu przekazał na sposób
zasłyszanego bezpośredniego prywatnego przekazu
5 uczniom, w tym tybetańskiemu władcy Trisong Decenowi (765 – 804) oraz Nyangben Tingdzin Zangpo. Następnie przekaz dotarł do Bé Lodrö Wangchuk, który przekazał go do Dangma Lhundrup Gyaltsen, następnym dzierżawcą był Chetsün Sengé Wangchuk, potem Gyalwa Shyangtön Tashi Dorje, Khépa Nyimabum, Guru Jober, Trulshik Sengé Gyabpa, wielki siddha Drupchen Melong Dorje, oraz vidyadhara Kumaradza. Kumaradza przekazał te nauki dla
Longczen Rabdziam
(1308-1364) oraz III Karmapie Rangdżung Dordże (1284-1339), od którego przekaz jest kontunuowany jako Karma Nyinthik.
Przekaz powyższy od Wimalamitry głównie kategorii umysłu zaliczany do ustnej długiej tradycji Kama, wzbogacony tradycją term odkrytych przez Chetsün Sengé Wangchuk, kontynuowany jest jako Wima Nyinthig. Oprócz tego wyróżnia się inne przekazy nauk krótkiej tradycji poprzez odkrywanie
term
. Tu zalicza się przekaz od Padmasambhavy, jako Khandro Nyinthik, poprzez księżniczkę Pema Sel, która odrodziła się wiele później jako Pema Lédrel Tsal. Pema Lédrel Tsal odnalazł przekaz w formie
term
z miejsca tajemnego w skale Daklha Tramo Drak w prowincji tybetańskiej Dakpo. Następnie przekazał go dla Gyalsé Lekden, który przekazał go Longchen Rabjam. Podobnie przekaz Khando Nyinthig od Pema Sel został również odnaleziony w
Bhutanie
przez wielkiego tertona Pema Lingpa (1450 - 1521), gdzie jest kontynuowany oddzielnie aż do dziś. Oprócz tego istnieje trzeci przekaz zwany Longczen Nyinthik, który został odkryty w formie termy przez Dzigme Lingpa (1729-1798). Zawarł on poprzez to oba przekazy Wima i Khandro, tak jak otrzymał je wcześniej Longczen Rabjam (1308-1364). Obecnie więc istnieją 3 główne linie przekazu Nyinthik: Wima, Khandro i Longczen na sposób zasłyszanego bezpośredniego prywatnego przekazu. Największymi współczesnymi mistrzami tych przekazów byli J.Ś.
Dudziom Rinpocze
oraz J.Ś. Dilgo Kjentse Rinpocze, od których nauki przejęli niemal wszyscy obecnie nauczający mistrzowie Dzogczen. Istnieje również przed-buddyjska tradycja Dzogczen szkoły
Bon
, która naucza, że pierwotnym źródłem nauk Dzogczen jest również pierwotny budda Samantabhadra, choć związana jest z Buddą Szenraba Miło, a nie
Buddą Siakjamunim
. Według buddyzmu "pierwotny budda" odnosi się do stanu
dharmakaji
, jednego z
trzech ciał buddy
Siakjamuniego
. Podział nauk w DzogczenNauki dzogczen dzielą się na trzy główne kategorie: - umysłu (
wylie
: sems sde), kategorię bazującą na dwudziestu jeden tantrach np. Kunjé Gyalpo, gdzie są trzy główne tantry oraz pięć przełożonych przez tybetańskiego
scholastyka
Wajroczanę, trzynaście przez Wimalamitrę, Nyak Jñanakunmarę i Yudra Nyingpo
- przestrzeni (
wylie
: klong sde), gdzie główną przełożoną na tybetański tantrą jest Longchen Rabjam Gyalpo
- tajemnych pouczeń (
wylie
: man ngag sde,
sanskryt
: upadesza), kategorię bazującą na siedemnastu tantrach (
wylie
: rgyud bcu bdun) z dodatkiem jednej tantry w wersji Wimalamitry lub
Padmasambhawy
.
Kategorię tajemnych pouczeń (man ngag sde) naucza się w 4 cyklach różniących się głębią nauk o thogal: cyklu wewnętrznym, zewnętrznym, sekretnym i najbardziej sekretnym cyklu, zwanym Nyinthik, i występują tu następujące główne praktyki: - specjalne dla Dzogczen praktyki przygotowawcze dla tregczo np. treningi Korda Ruszen (
wylie
: 'khor 'das ru shan) i ćwiczenia Jantra Jogi (
wylie
: Trul khor)
- tregczo (
wylie
: khregs-chod,
tłum.
: "przebicie się", "całkowite odcięcie",
ang.
: breakthrough, thoroughly cutting through), kiedy uczeń rozpoznaje przy pomocy kwalifikowanego mistrza (tyb.
Lamy
) stan
rigpy
, "czystej obecności" i stopniowo przyzwyczaja się do niego np. poprzez praktyki wpatrywania się w niebo (
ang.
: sky gazing,
wylie
: nam mkha' ar gtad)
- thogal (
wylie
: thod-rgal,
tłum.
: "dalszy postęp",
ang.
: direct crossing, the direct approach, leapover), gdzie pracuje się poprzez szeroki zakres technik (m.in. tych stosowanych na odosobnieniu w ciemności,
wylie
: mun mtshams), pod okiem nauczyciela z wcześniej (w etapie tregczo) rozpoznaną rigpą, realizując tzw. Cztery Wizje (
wylie
: snang ba bzhi) aż do
oświecenia
w tym systemie.
Porównanie Dzogczen z innymi praktykamiDzogczen można również rozumieć z perspektywy nauk tantrycznych (tj. nauk gdzie umysłu i ciała nie traktuje się osobno, ale pracuje się z nimi poprzez subtelną sieć kanałów, wiatrów i esencji poruszających się w ciele stopniowo "budując" sobie dostęp do natury umysłu) jako zwieńczenie, końcowy etap i cel wszystkich praktyk tantr. Najbardziej zaawansowane tantry wg tradycji
Ningma
, zwane tantrami wewnętrznymi, odpowiadają (z punktu widzenia tzw. "nowożytnego przekazu
sarma
)
tantrom jogi najwyższej
obecnym w innych szkołach
wadżrajany
. Dzielą się one na tantry Mahayoga, Anuyoga, oraz wynikową Atijogę czyli Dzogczen. Jednak Dzogczen sam w sobie jest kompletnym, niezmienionym stanem, rozumianym jako owoc i "szczyt" wszystkich praktyk, a wręcz jest nie splamioną osiąganiem mądrością, która może być rozpoznana i kultywowana pod opieką mistrza bez wyżej wymienionych tantr wewnętrznych. Pomimo tego praktykujący musi być niezwykle uzdolniony. Dzogczen wyróżnia się do systemu
mahamudry
(szczególnie według tzw. tradycji sutr, ale również i tradycji tantr) przede wszystkim ze względu na wyjątkowość praktyk Thogal. Dzogczen jest ściśle zależny od bliskiego związku praktykującego z wykwalifikowanym nauczycielem i nauczany jest również w tradycji
Bon
. Wielkimi nauczycielami Dzogczen nie byli wyłącznie przedstawiciele szkoły
Ningma
i
Bon
, ale również reprezentanci szkoły
Kagyu
, np. J.Ś. III
Karmapa
Rangdziung Dordże i jego przekaz Karma Nyintig lub J.Ś. V
Dalajlama
Lobsang Gjaco ze szkoły
Gelug
. Literatura- Sogjal Rinpocze, Tybetańska księga życia i umierania, Warszawa, Wydawnictwo Mandala,
2005
- Namkhai Norbu, "Kryształ i ścieżka światła. Sutra, tantra i dzogczen", Wydawnictwo A,
2001
,
- Norbu Czogjal Namkhai, Dzogczen. Stan doskonałości samej w sobie, Wydawnictwo A
1998
- Tenzin Wangyal, Cuda naturalnego umysłu. Esencja dzogczen w rdzennej tybetańskiej tradycji Bön, Wydawnictwo Verbum Marek Górny, Katowice 1994
Linki zewnętrzne
http://yeshekhorlo.mahajana.net/category/trening-dzogczen/o-dzogczen-w-skrocie/
- Terminologia używana w dzogczen, dostęp 10.12.2009. Zobacz teżPrzypisy
Inne hasła zawierające informacje o "Dzogczen":
Buddyzm tybetański
...
Joga
...
Petroglify
...
Tybetańska Księga Umarłych
...
Przejrzyste Światło
...
Dziamgon Kongtrul Lodro Thaje
...
Madhjamaka
...
Portal:Buddyzm
...
Wadżrajana
...
Dzogczen
Dzogczen ( རྫོགས་ཆེན་ ,
wylie
: rdzogs chen, skrót słowa
tybetańskiego
dzog pa ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Dzogczen":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|