Sir James Matthew Barrie (ur.
9 maja
1860
w Kirriemuir, zm.
19 czerwca
1937
w
Londynie
) – szkocki dramaturg i powieściopisarz, który zasłynął na całym świecie jako autor sztuki i powieści pt.
Piotruś Pan
.
Pochodzenie i lata młodości
James Matthew Barrie urodził się
9 maja
1860
w Kirriemuir w
Szkocji
. Jego ojciec David Barrie był tkaczem, zaś matka Margaret Ogilvy Barrie – córką kamieniarza. Mieli oni dziesięcioro dzieci, James był dziewiątym dzieckiem, miał siedem sióstr i dwóch braci. Alexander - najstarszy brat - urodził się w
1841
, David - drugi brat - w
1853
. Dwie siostry Jamesa umarły w kołysce. David Barrie pracował ciężko na utrzymanie tak licznej rodziny i na to, aby jego synowie mogli się kształcić. Matka zajmowała się starannym wychowaniem dzieci. Margaret Ogilvy pochodziła z rodziny należącej do najbardziej purytańskiego odłamu kościoła protestanckiego - sekty Auld Lichts. Rodzina Barrie nigdy nie opuściła niedzielnego nabożeństwa, na które uczęszczała do Free Church, odłamu Established Church of Scotland. Margaret ze wszystkich dzieci faworyzowała syna Davida. Chciała, aby w przyszłości został pastorem, jednak chłopiec w wieku 13 lat zginął tragicznie podczas jazdy na łyżwach; James miał wtedy 6 lat. Po śmierci Davida matka wpadła w depresję. Mały James próbował ją pocieszyć i zyskać jej uczucia, którymi wcześniej obdarzała Davida, min. poprzez noszenie ubrań po zmarłym bracie. Obsesyjny związek emocjonalny między Jamesem, a jego matką, odcisnął głęboki ślad w jego życiu. Po śmierci matki w
1896
James napisał jej biografię Margaret Ogilvy (1896).
James Matthew Barrie już od wczesnych lat dzieciństwa pragnął zostać pisarzem, a jako młody chłopak uwielbiał czytać takich autorów jak:
Jules Verne
,
Thomas Mayne Reid
i
James Fenimore Cooper
. Jednak rodzice Jamesa sprzeciwiali się jego marzeniom. Barrie uczył się w
Dumfries
Academy i na
Uniwersytecie Edynburskim
. W czasie studiów zaczął pisać artykuły dla miejscowych gazet. Po skończeniu nauki w
1882
Barrie nawiązał współpracę z The Nottingham Journal. W marcu
1885
Barrie, przy wsparciu brata Aleksandra, przeniósł się do
Londynu
, gdzie pracował jako dziennikarz, co przynosiło mu regularnie 20£ miesięcznie. Pierwsze sukcesy osiągnął w St. James's Gazette po opublikowaniu serii artykułów pt.: Auld Licht Idylls, zainspirowanych opowieściami matki o sekcie religijnej, w których prezentowała barwne postaci z Kirriemuir. Seria ta została wydana jako całość w
1888
. W
1888
Barrie wydaje własnym sumptem swoją pierwszą, dobrze przyjętą, powieść Better Dead. Kolejne książki Berrie'go Adult Lichts Idylls, A Window in Thrums (
1889
) i szczególnie The Little Minister (
1891
) przynoszą mu popularność i uznanie. Do jego przyjaciół należą
Thomas Hardy
,
Robert L. Stevenson
. W
1894
Barrie poślubił aktorkę Mary Ansell, która grała w jego sztuce Walker, London. W czasie podróży poślubnej w
Szwajcarii
, państwo Barrie kupili psa rasy
Landseer
, któremu dali imię Portos. Pies ten w późniejszym czasie odegrał znaczącą rolę w życiu Barrie’go. W
1909
Mary Barrie nawiązała romans z pisarzem Gilbertem Cannanem, a małżeństwo zakończyło się rozwodem.
James Matthew Barrie i rodzina Llewelyn Davies
Do stworzenia historii Piotrusia Pana zainspirowały go zabawy z dziećmi Llewelyn Davies. Pierwsze spotkanie z nimi miało miejsce w
1897
lub
1898
roku podczas spaceru w
Ogrodach Kensingtońskich
, wtedy to Barrie wraz psem Portosem napotkali dwóch najstarszych chłopców z nianią. Rodzina Llewelyn Davies składała się z: Arthura Llewelyn Davies (
1863
-
1907
), Sylvii Llewelyn Davies (
1866
-
1910
) oraz ich pięciu synów George’a Llewelyn Davies (
1893
-
1915
), Jacka Llewelyn Davies (
1894
-
1959
), Petera Llewelyn Davies (
1897
-
1960
), Michaela Llewelyn Davies (
1900
-
1921
), Nicholasa Llewelyn Davies (
1903
-
1980
).
Barrie bardzo zaprzyjaźnił się z chłopcami i ich matką. Sylvia należała do najlepszych przyjaciół Jamesa M. Barrie’ego. Arthur Llewelyn Davies nie był zbytnio zadowolony z bardzo częstych odwiedzin jego rodziny przez Jamesa. Po śmierci Arthura i Sylvii, James M. Barrie został opiekunem ich dzieci.
Relacje pisarza z rodziną Llewelyn Davies, oraz proces tworzenia Piotrusia Pana przedstawił dość luźno reżyser
Marc Forster
w filmie z
2004
roku pt.
Marzyciel
(Finding Neverland), gdzie główne role grają takie gwiazdy filmowe jak:
Johnny Depp
jako Barrie,
Kate Winslet
jako Sylvia Llewelyn Davies, oraz
Julie Christie
,
Radha Mitchell
,
Dustin Hoffman
, Kelly McDonald.
Piotruś Pan
Barrie na zawsze zapisał się w historii literatury tworząc postać Piotrusia Pana, który żył w Nibylandii i nie chciał nigdy dorosnąć, wraz z innymi dziećmi prowadził wojnę z piratem Kapitanem Hakiem.
Piotruś Pan został po raz pierwszy wystawiony w Duke of York’s Theatre w
Londynie
27 grudnia
1904
. Historia zaczyna się w mieszkaniu Darlingów, które odwiedza Piotruś Pan wraz z Dzwoneczkiem. Uczy dzieci Darlingów latać. Wendy Darling i jej dwaj bracia wyruszają wraz z Piotrusiem Panem do Nibylandii, w której żyje wraz z innymi zgubionymi chłopcami. Wendy stała się matką dla chłopców. Kiedy Piotruś oddala się, zostaje ona wraz z resztą chłopców porwana przez pirata, Kapitana Haka. Piotruś ratuje ich. Po tych przejściach Wendy coraz bardziej tęskni za rodzicami, pragnąć do nich wrócić. Piotruś Pan zabiera więc Wendy i jej braci z powrotem do domu, odrzuca jednak propozycję adopcji przez państwa Darling. Wendy obiecuje mu, że będzie go odwiedzać każdego roku w czasie wiosennych porządków.
Historia Piotrusia Pana czekała kilka lat, do
1911
roku, na wydanie w ostatecznej wersji, jako fabuła z narracją. Książka została zatytułowana Peter and Wendy. W epilogu Piotruś odwiedza dorosłą Wendy. Barrie prawa wieczyste do Piotrusia Pana podarował szpitalowi dla dzieci Great Ormond Street Hospital.
Barrie jako autor Piotrusia Pana oraz znakomity dramaturg odebrał wiele zaszczytów: poznał Rodzinę Królewską, w
1913
odebrał tytuł szlachecki
baroneta
, zaś w
1922
roku został odznaczony Orderem Zasługi. James Matthew Barrie zmarł
19 czerwca
1937
w
Londynie
, został pochowany na cmentarzu w Kirriemuir obok rodziców, siostry i brata Davida.
Wybrana twórczość
- Bandolero, the Bandit,
1877
(pierwsza sztuka wystawiona w szkole)
- Auld Licht Idylls,
1888
- Better Dead, 1888 (pierwsza powieść)
- A Window in the Thrums,
1889
- My Lady Nicotine,
1890
- The Little Minister,
1891
- Ibsen's Ghost, 1891 (sztuka)
- Walker, London,
1892
- Margaret Ogilvy,
1896
- The Little White Bird,
1902
- The Admirable Crichton (Nieporównany Crichton), 1902 (sztuka)
- What Every Woman Knows,
1908
(sztuka)
- Old Friends,
1910
(sztuka)
- Peter Pan,
1911
(Przygody Piotrusia Pana – tłumaczenie
Zofia Rogoszówna
)
- Peter and Wendy, 1911
- Dear Brutus,
1917
(sztuka)
- Mary Rose,
1920
(sztuka)
- Farewell, Miss Julie Logan: A Wintry Tale,
1931
(utwór opublikowany jako suplement gazety "
The Times
")
- The Boy David,
1936
(sztuka)
Bibliografia
- Krystyna Kuliczkowska, Barbara Tylicka: Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979.
Linki zewnętrzne