Muszkiet – gładkolufowa
broń palna
długa, z
zamkiem lontowym
, ładowana od wylotu lufy czyli
odprzodowo
,
kalibru
od 17 do 25 milimetrów. Pojawił się na polach bitew w początkach
XVI wieku
w armiach włoskich i hiszpańskich (pierwsze wzmianka pochodzi z roku
1512
z Rawenny), następnie rozpowszechnił się w całej Europie. Maksymalna donośność muszkietu wynosiła około 300 m, a szybkostrzelność zmieniała się wraz z postępem technologicznym od 1 strzału na 12 minut do 1 strzału na 2 minuty pod koniec
XVII wieku
[]. Ze względu na wagę broni, podczas strzału żołnierz często opierał broń na podpórce w kształcie widełek zwanej
forkietem
. Żołnierze, których główną bronią był muszkiet, nosili nazwę
muszkieterów
.
Pociski
do muszkietów miały postać okrągłych ołowianych kul i wraz z
prochem
znajdowały się w tzw.
patronach – papierowych ładunkach
, które przed załadowaniem przegryzano, a następnie podsypywano niewielką ilość prochu na panewkę, resztę wsypywano do lufy. Patrony jako pierwszy w Europie wprowadził do wyposażenia
Stefan Batory
w piechocie polskiej. Przed pojawieniem się patronów, proch wsypywano z rogu prochowego lub
prochownicy
, lecz było to mniej dokładne. Po wsypaniu prochu i wrzuceniu kuli do lufy ubijano je następnie stemplem (
pobojczykiem
).
Niewielka szybkostrzelność i zasada oddawania ognia salwami spowodowała, że oddziały piechoty ustawiane były w szyki złożone z kilku szeregów i stosowały taktykę walki zwaną
kontrmarszem
. Wyglądało to w ten sposób, że po oddaniu ognia pierwszy szereg przemieszczał się na koniec szyku dla nabicia broni, dając jednocześnie miejsce do oddania strzału drugiemu szeregowi. Rosła dzięki temu intensywność prowadzonego ognia. Dla ochrony muszkieterów w sytuacji bezpośredniego starcia z
kawalerią
służyli
pikinierzy
, później dzięki pojawieniu się
bagnetu
muszkieterzy sami byli zdolni bronić się przed atakami jazdy.
Można wyróżnić trzy podstawowe typy muszkietów które wykształciły się w drugiej połowie XVI w. Pierwszy, najcięższy o masie 5-7 kg, wymagał stosowania forkietu lub innej podpórki np. berdysza. Miał długość całkowitą ok. 175 cm, przy długości lufy ok. 110-130 cm oraz kaliber 18-20 mm i masę kuli 1/8 funta tj. 50,5 g. Drugi lżejszy, zwany dragonem miał masę ok. 4.5 kg, długość całkowitą ok. 150-155 cm, długość lufy ok. 110-120 cm. i kaliber 17-19 mm, masa kuli wnosiła 1/10 funta tj. 40,5 g. Trzeci – najlżejszy, o masie ok. 3,7-4,5 kg, długości całkowitej 135-150 cm, długość lufy ok. 100-115 cm, kaliber 17-19 mm, masa kuli wynosiła 1/10 funta tj. 40,5 g.
Muszkiety były stosowane w armiach europejskich do początku XVIII wieku. W Polsce do początku
wojny północnej
. Zostały wyparte z uzbrojenia przez
karabiny
z
zamkiem skałkowym
.
Literatura
Zobacz też