Praia
– stolica Wysp z lotu ptaka
krajobraz na wyspie Santo Antao
Port w Mindelo – drugim co do wielkości mieście Wysp
wulkaniczny krajobraz na Santo Antao
pustynne wnętrze wyspy Sal
statki w porcie w Mindelo
Zdjęcie lotnicze wyspy Fogo
Historyczne zdjęcie miasteczka na wyspie Sao Vicente
Republika Zielonego Przylądka (
port.
Cabo Verde, República de Cabo Verde) – państwo wyspiarskie na
Oceanie Atlantyckim
, położone 620 km na zachód od zachodnich
wybrzeży
Afryki
, geograficznie tożsame z Wyspami Zielonego Przylądka wraz z
wodami terytorialnymi
[1].
Pochodzenie nazwy
Nazwa państwa pochodzi od znajdującego się na wschód od wysp
Przylądka Zielonego
– najbardziej na zachód wysuniętego punktu
kontynentalnej
Afryki
. Do mieszkańców tego kraju w języku polskim stosuje się niekiedy nazwę nawiązującą do portugalskiego określenia Wysp – Kabowerdeńczycy.
Ustrój polityczny
Republika Zielonego Przylądka jest demokratyczną republiką wielopartyjną. Na czele państwa stoi
prezydent
. Głównymi siłami politycznymi w państwie są: Afrykańska Partia Niepodległości Wysp Zielonego Przylądka (PAICV) i Ruch dla Demokracji (MPD).
Geografia
Wyspy Zielonego Przylądka stanowią
archipelag
położony w środkowej części
Oceanu Atlantyckiego
, 620 km na zachód od
wybrzeży
Afryki
, na wysokości
Przylądka Zielonego
.
Archipelag ten składa się z 10 głównych
wysp
i 5 mniejszych wysepek. Dzielą się one na dwie grupy:
Wyspy Zawietrzne
(Ilhas de Barlavento) i
Podwietrzne
(Ilhas de Sotavento). Wyspy Zawietrzne to położone na północy wyspy: Santo Antão, São Vicente, Santa Luzia, São Nicolau, Sal i Boa Vista. Wyspy Podwietrzne leżą na południu, są to Maio, Santiago, Fogo i Brava. Wnętrza wysp są górzyste z najwyższym szczytem Pico – 2829 m n.p.m. Wyspy zajmują powierzchnię 4033 km². Wszystkie, oprócz wyspy Santa Luzia, są zamieszkane.
Główne miasta: (stan na 1 stycznia 2005 r.):
Praia
– 113 364 mieszkańców,
Mindelo
– 70 611 mieszkańców,
Santa Maria
– 17 231 mieszkańców,
Santa Cruz
– 9488 mieszkańców,
São Filipe
– 8189 mieszkańców.
Ludność
Do czasu przybycia na Wyspy Portugalczyków w XV w. pozostawały one niezamieszkane. Dzisiejsi mieszkańcy są potomkami niewolników sprowadzanych do pracy (głównie z terenu dzisiejszego
Senegalu
) oraz portugalskich kolonistów.
Około 3/4 społeczeństwa stanowią
Mulaci
, reszta jest pochodzenia
murzyńskiego
. Na wyspach żyje także kilka tysięcy osób pochodzenia europejskiego, zwłaszcza portugalskiego. Na wyspach żyje ok. 435 tys. osób (
2000
r.), natomiast poza granicami kraju, zwłaszcza w
USA
,
Portugalii
i
Holandii
żyje liczna diaspora, szacowana na ok. 700 tys. osób, z czego ok. 500 tys. w
USA
.
Ponad połowa ludności zamieszkuje główną wyspę archipelagu –
Santiago
.
Wg spisu z
2000
kobiety stanowiły 51,9% społeczeństwa, a mężczyźni – 48,1%. 3/4 ludności nie skończyło 15 lat; średni wiek w 2000 wynosił 17,4. Sytuacja taka jest wynikiem nie tyle wysokiego przyrostu naturalnego (wynoszącego ok. 2,4% rocznie), ile zachwiania równowagi wskutek emigracji dorosłych.
Przeciętne gospodarstwo domowe na wyspach składa się z 4,6 osoby. Znaczną część społeczeństwa stanowią samotni rodzice lub osoby żyjące w wolnych związkach, jedynie ok. 20% dorosłej populacji zawarło formalny ślub. Zwyczaj niezawierania małżeństw jest spuścizną portugalskiego systemu prawnego, który zabraniał małżeństw pomiędzy wolnymi a niewolnikami.
Występująca niekiedy w okresie poprzednim
poligamia
obecnie nie występuje.
Religia
Języki
Językiem urzędowym na wyspach jest
język portugalski
, jednak większość ludności posługuje się
językiem kreolskim
tzw.
krioulo
, występującym w kilku odmianach. Jego podstawą jest na ogół
język portugalski
, zaś na poszczególnych wyspach duży udział w wykształceniu dialektów miały różne języki – na Sao Vincente –
francuski
, na
Boa Vista
–
włoski
, na
Brava
–
angielski
. Od kilku lat nasilają się żądania przyznania językowi kreolskiemu statusu języka urzędowego. Powszechna, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia jest znajomość
francuskiego
, nauka którego jest w szkołach obowiązkowa.
Historia
Wyspy Zielonego Przylądka były niezamieszkane aż do kolonizacji
portugalskiej
. Pierwszą z Wysp Zielonego Przylądka – Boa Vista, odkrył w
1456
Alvise Cadamosto –
wenecki
żeglarz w służbie portugalskiej. Data ta jest uważana za datę odkrycia Wysp, aczkolwiek większa część archipelagu została odkryta dwa lata później – w
1458
przez Portugalczyka António da Noli, który nadał im obecną nazwę. Był on także pierwszym
gubernatorem
Wysp. Osadnictwo na wyspach rozpoczęło się od powstania w
1461
niewielkiej portugalskiej bazy wojskowej na wyspie
Santiago
. Od
1496
archipelag oficjalnie stał się portugalską kolonią. W
1513
przeprowadzono pierwszy spis ludności na Wyspach Zielonego Przylądka. Według jego wyników na Archipelagu żyło 162 mieszkańców, w tym 58 białych osadników, 16 wolnych Murzynów i 12 duchownych; resztę stanowili żołnierze i więźniowie. Spis nie uwzględniał niewolników; szacuje się, że w okresie tym żyło ich ok. 13 000. W
1532
na wyspie ustanowione zostało pierwsze
biskupstwo
.
Od czasu odkrycia wyspy były ważnym punktem na drodze między Portugalią a
Indiami
, zaś w latach
1500
–
1620
wyspa
Santiago
była głównym centrum światowego handlu afrykańskimi
niewolnikami
. W latach następnych znaczenie Wysp jako w tej dziedzinie nieco spadło; ponowny rozkwit handlu niewolnikami rozpoczął się na początku
XVIII wieku
i był związany z ich dostawami do
angielskich
kolonii w
Ameryce Północnej
. Także w XVIII wieku wyspy były ważnym portem wielorybniczym. Koniec XVIII wieku to początek upadku gospodarczego Wysp Zielonego Przylądka, związany z końcem handlu niewolnikami. Wówczas rozpoczęła się emigracja ludności do
USA
i
Brazylii
. Wkrótce potem także wielorybnicy wytępili północnoatlantyckie stada wielorybów i zaczęli poszukiwać nowych łowisk. W
XIX wieku
wyspy na krótko stały się ważnym punktem na mapie żeglugi, a to dzięki temu, iż stanowiły centrum załadunku węgla dla
parowców
kursujących po
Oceanie Atlantyckim
. Po wybudowaniu
Kanału Sueskiego
– od
lat 70. XIX wieku
znaczenie Wysp jako portu tranzytowego w drodze do
Azji
spadło zupełnie. Przez cały XIX wiek i w wieku
XX
Wyspy opuszczało wielu mieszkańców, którzy za granicą szukali lepszego życia. Kryzys gospodarczy nie został praktycznie przełamany do dziś, mimo iż po uzyskaniu niepodległości kolejne rządy podejmowały liczne starania w tym zakresie.
W XX wieku pojawił się ruch narodowowyzwoleńczy, który spowodował, iż Wyspy przestały być kolonią, a stały się zamorską prowincją Portugalii (
1951
), zaś po
rewolucji goździków
(
1974
) Portugalia zgodziła się na przyznanie niepodległości. Nastąpiło to
5 lipca
1975
.
Do listopada
1980
główna partia kraju, która wywalczyła dla Wysp niepodległość – Afrykańska Partia Niepodległości Gwinei i Wysp Zielonego Przylądka (PAIGC), była wspólną dla Republiki oraz dla
Gwinei Bissau
. Po tej dacie drogi partii obu krajów rozeszły się – wyspiarska część partii nie godziła się na połączenie obu państw. W styczniu
1981
rozpad partii został formalnie potwierdzony poprzez zmianę nazwy wyspiarskiej partii na Afrykańska Partia Niepodległości Wysp Zielonego Przylądka (PAICV). Do
1991
była ona jedyną partią w Republice, następnie wprowadzono system wielopartyjny. Wkrótce potem partia ta utraciła władzę na rzecz Ruchu dla Demokracji (MPD). Odzyskała ją po 10 latach – w
2001
.
W
1995
na wyspach wybuchła epidemia
cholery
– zachorowało ponad 10 000 osób, z których 210 zmarło.
W
1996
reprezentacja kraju po raz pierwszy wzięła udział w
Igrzyskach Olimpijskich
.
Mimo niewielkiego znaczenia Republika Zielonego Przylądka stara się uczestniczyć w życiu politycznym kontynentu
afrykańskiego
; w
latach 80.
zaangażowała się np. w sprawie walki o niepodległość
Namibii
.
Gospodarka
Główną gałęzią
gospodarki
jest
rolnictwo
– na potrzeby własnego rynku uprawia się m.in.
kukurydzę
,
ziemniaki
,
maniok
,
groch
, a ponadto – zarówno na własne potrzeby, jak i na
eksport
–
orzechy kokosowe
,
trzcinę cukrową
,
banany
i
daktyle
. Uprawa roli jest utrudniona przez skrajnie suchy klimat – na wielu wyspach jest zbyt mało wody, by prowadzić działalność rolniczą. Ziemie uprawne stanowią ok. 16% powierzchni kraju.
Dużą rolę odgrywa
rybołówstwo
, jednak możliwości połowowe nie są w pełni wykorzystane przez lokalnych rybaków. Powodem tego jest niski poziom technologiczny miejscowych rybaków; większość ryb łowionych na wodach Republiki wpada w sieci zagranicznych łowców. Spore znaczenie ma także związane z rybołówstwem przetwórstwo ryb. Głównym gatunkiem połowowym jest
tuńczyk
. Oprócz ryb łowi się i przetwarza m.in.
langusty
.
Poza rybami i pewnymi produktami rolnymi eksport obejmuje także m.in. tekstylia i półprodukty do produkcji butów i wyrobów skórzanych.
Import
obejmuje głównie artykuły spożywcze – 90% środków żywnościowych pochodzi z tego źródła. Ponadto na wyspy przywożone są towary przemysłowe, zwłaszcza
elektronika
, oraz
maszyny
i statki.
Głównymi partnerami handlowymi kraju są
Portugalia
,
Holandia
i
Wielka Brytania
.
Pewne znaczenie dla gospodarki kraju ma także
turystyka
; ostatnio jej znaczenie powoli rośnie, zaś dochody z tego źródła corocznie zwiększają się kilka procent. Obecnie turystyka dostarcza ok. 10%
PKB
. Turystyka ma zarówno charakter wypoczynkowy, jak też polega na odwiedzinach rodzin przez zamieszkałych za granicą obywateli. Wyspy są także doceniane przez żeglarzy i surferów.
Na terenie kraju nie ma złóż ważnych
surowców mineralnych
. W większych ilościach występuje jedynie
bazalt
,
kaolin
i
gips
. Pozyskuje się je w celu wytwarzania wyrobów dla przemysłu budowlanego i w niewielkich ilościach – na eksport. Wyspy eksportują też
sól
pozyskiwaną z
wody morskiej
.
Około 2/3 rodzin posiada krewnych za granicą; środki finansowe przysyłane przez nich stanowią ok. 20–25% PKB.
Wyspy korzystają z pomocy międzynarodowej, która jest przyznawana dość hojnie z uwagi na demokratyczny system prawny i brak naruszeń praw człowieka. Republika zajmuje jedno z pierwszych w Afryce miejsc pod względem pomocy zagranicznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca.
Podział administracyjny
Od
2005
terytorium państwa dzieli się na 22 jednostki administracyjne zwane concelho (l.mn. – concelhos), są to:
-
Boa Vista
,
-
Brava
,
-
Maio
,
- Mosteiros,
- Paúl,
-
Praia
,
- Porto Novo,
- Ribeira Grande,
- Ribeira Grande de Santiago,
-
Sal
,
- Santa Catarina,
- Santa Catarina do Fogo,
- Santa Cruz,
- São Domingos,
- São Filipe,
- São Lourenço dos Órgãos,
- São Miguel,
- São Nicolau,
- São Salvador do Mundo,
- São Vicente,
- Tarrafal,
- Tarrafal de São Nicolau.
Kultura
Kultura Wysp powstała ze zmieszania się kultury europejskiej, zwłaszcza portugalskiej, z elementami afrykańskimi. Najbardziej znanym twórcą pochodzącym z tego kraju jest śpiewaczka
Cesária Évora
oraz piosenkarka
Lura
. Literatura tworzona przez pisarzy pochodzących z Republiki Zielonego Przylądka, jest jedną z bogatszych w
Afryce
.
Przypisy
- ↑ Google Books Search, "archipelagic baselines of cape verde": Robert Wheeler Smith, J. Ashley Roach: United States Responses to Excesive Maritime Claims, 2nd Edition, str. 218, (mapa)
[1]
(
ang.
)
- ↑
[2]
Dane statystyczne zaczerpnięto z książki Patricka Johnstona i Jasona Mandryka pt. "Operation World", oraz z innych źródeł.
Linki zewnętrzne